De peccato .i. opad1 fidei trinitatis . inde Agustinus dicit hoc enim peccatum quasi solum sit prae cæterís posuit quia hoc manente cetera detenentur et hoc discedente cetera demittuntur.
De iustitia .i. aliena .i. firinne2 apostolorum et omnium iustorum bith ingabál3 mundo.
Quo pacto arguendus est mundus de iustitia nisi de iustitia credentium ipsa quippe fidelium comparatio infidelium est uituperatio. De iustitia ergo arguitur aliena sicut arguuntur de lumine tenebræ.
De iudicio .i. in mess duchoaid fordiabul is hé[1]rigas forru4 ut Augustinus dicit.
[ 1 ]1: i.e. rejection.2: i.e. righteousness.3: a perpetual reproach.4: i.e. the judgment that has been passed[2] upon the Devil is that which will be passed[3] upon them.
Quid[8] enim adhúc ei demonstrari non potest uitiis inquinatae atque egrotanti, quia uidere nequit nisi sana, si non credat alitor1 sé non esse uisuram, non dat operam2 suae sanitati. [i. 12.]
et haec est uere perfecta uirtus ratio perueniens ad finem suum1. [i. 13.]
Ipsa uero uisio intellectus est ille qui in anima est qui confidit[9] ex intelligentia2 et eo quod intelliguitur3.
Sed dum in hoc corpore est anima, etiam si plenissime4 uideat, hoc est intelligat Deum. tamen quia etiam corporis sensus utuntur opere proprio, nihil quidem ualente ad fallendum5 non tamen nihil agente[10] potest adhuc dici fides ea qua hís resistitur, et illud putius uerum esse creditur. [i. 14.]
[ 2 ]1: .i. doimcaisin dé2: uel ex intelligente .i. ondí itargnin3: [in marg.] dede húambí intelligentia ex noscente et intelligibili ré4: .i. meit[11] assochmacht[12]5: [in marg.] .i. nitartat sénsus breíc im anmin
[ 2 ]1. i.e. to contemplate God.2. i.e. from that which understands.3. two things whence is intelligentia etc.4. i.e. as much as it well can.5. i.e. the sensus cannot deceive the soul.
Sed responde quomodo haec acciperis ? ut probabilia1 an ut uera. [i. 15.]
Plane ut probabilia; et in spem, quod fatendum est, maiorem2 surrexi.
[ 2 ]1: .i. inna dligeda anúas roráitsem[13]2: .i. is huilliu de mo ḟreiscsiu doneuch roradissu argaibim ceill for etargna nach reta infecht sa
[ 2 ]1. i.e. the dicta above which we have expressed.2. i.e. my hope is the greater from that which thou hast said, for I expect to know something this time.
.R. Quid, sí té repente saluo esse corpore sentias et probes, tecumque omnes quos diligis concorditer, liberali otio frui uideas,
[ 3 ]nonne aliquantum tibi etiam letitia gestiendum est ? .A. Aliquantum; immo uero si haec presertim1, ut dicis, repente prouenerint, quando mé capiam, quando id genus gaudii uel dissimilare permittar2? [i. 16.]
Quid uxor? nonné té interdum dilectat, pulcra, pudica, morigera1,….adferens etiam dotis2 tantum…quantum eam prorsus nihilo faciat onerosam otio tuo, presertim sí speres certusque sís nihil ex ea té molestiae esse passurum3? [i. 17.]
Itaque, sí ad officium pertinet sapientis, quod nondum comperi, dare operam liberis . quisquis rei huius4 tantum gratia concumbit, mirandus mihi uideri potest, at[14] uero imitandus nullo modo. Nam temptare hoc periculosius est quam posse facilius[15]5. [i. 17,]
[ 3 ]1: bésgnethid[16]2: cid indfretussa3: do immofoluṅg déesse · duitsiu4: clainde5: cid arthucait cláinde dagné nech ⁊ niparétrud is mó is periculosius quam felicius
[ 3 ]1. usage-doer.2. even of the dowry.3. to cause thee indolence.4. of children.5. though one does it for sake of children and not for lust, it is periculosius quam felicius.
Quid ergo adhuc suspendor1 infelix, et cruciatu miserabili differor? [i. 22.]
Quem ad modum autem potest habere illius pulchritudinis amor, in qua non solum non inuideo2 caeterís, sed etiam plurimos quaero qui mecum appetant. [i. 22.]
Prorsus tales esse amatores sapientiae decet quales[19] quaerit ilia cuius uere casta est et sine ulla contaminatione coniunctio. sed non ad eam una uia peruenitur3.
[ 3 ]1: addomsuitersa2: .i. ni nammá nádfoirmtigimse3: níó ógai tantum acht[20]is ó aithirgi ⁊ ó dligud lanamnasa
[ 3 ]1. I am held fast.3. not from virginity tantùm, but it is from repentance and from the law (lawful state?) of matrimony.
Sed, quesso té, sí quid in mé uales, ut me temtes per aliqua conpendia ducere, ut uel uicinitate nonnulla lucis istius quam, si quid profeci1 tolerare iam non possum, pigeat me oculos refferre ad illas tenebras quas[21] reliqui. [i. 26.]
Quasi uero possim2 haec nisi per illam cognoscere. [i. 27.]
Nihilominus enim manet illud quod me plurimum mouet, nasci animas et interire, atque ut non desint mundo, non earum inmortalitate sed successione[22]3 prouenire.
Nam et in ipso auditu totidem fere genera enuntiunt[23] similitudineni: uelut cum loquentis uocem, quem non uidemus, audientes putamus alium quempiam, cui uoce similis est11d1 [ii. 12.]
Falsae autem uoculae quae dicuntur a musicís, incredibile est quantum adtestantur ueritati; quod post apparebit. Tamen etiam11d3 ipsae, quod nunc sat est, non absunt ab earum similitudine quas ueras uocant.
Quid, cum talia nos uel olfacere11d4 uel gustare uel tangere somniamus?
nam ego circuitum istum semel statui tollerare, neque in eo defetiscar11d5 spé tanta perueniendi quo nós tendere setitio. [ii. 13.]
Ergo sí eo ueri essent quo ueri simillimi apparerent, nihilque inter eos et ueros omnino distaret, eoque falsi quo per illas uel alias differentias disimiles conuincerentur12a1.
ut rem bene inductam ad discutiendum iuconditus peruicaciae clamor explodat12a2. [ii. 14.]
[ 5 ]12a1: ócomteitarrestiss á nobís12a2: cofrisdúna
[ 5 ]1. by which they would have been comprehended[26]a nobis.2. so that it may shut up.
Restaret ut nihil aliud falsum esse discerem nisi quod aliter sé habere atque uideretur, ní uererer illa tam monstra12c1 quae dudum enauigasse arbitrabar.
ubi mihi naufragium in scopulís ocultissimís12c2 formidandum est.
[ 6 ]Nam et mimi12c3 et comediae et multa poemata mendaciorum plena sunt. [ii. 16.]
R. Iam ea quibus uel dormientes uel furentes falluntur, concedis, ut opinor, in eo esse genere. A. Et nulla magis. nam nulla magis12d1 tendunt talia esse qualia uel uigilantes uel sani cernunt: et eo tamen falsa sunt quod id quo tendunt esse non possunt. [ii. 17.]
[ 6 ]12d1: .i. ni moa adcosnat bete in secundo genere innahí[29]frisairet ⁊ sani quam dormientes .i. est furentes
[ 6 ]1. i.e. those who watch et sani do not strive more to be in secundo genere quam dormientes.
Itaque ipsa opera hominum uelut comedias aut traguedias atque mimos et id genus alia possimus operibus pictorum fictorumque coniungere. tam enim uerus esse pictus homo non potest13a1, quamuís in specie hominis tendat, quam ilia quae sunt scripta in libris comicorum. [ii. 18.]
At uero in scena Roscius13a2 uoluntate falsa Hęcuba erat; natura uerus homo.
Non enim tamquam striones[30] aut de speculís quaeque relucentia aut tanquam minores[31] buculae ex aere13a3, ita etiam nós ut in nostro quodam habitu ueri simus, ad alienum habitum adumbrati atque simulati et ob hoc falsi esse debemus.
[ 6 ]13a1: arun méitse[32]nicuming13a2: fuirsire13a3: .i. est is uera pictura robaisin ⁊ robtarbai togaitig sidi
[ 6 ]1. for so far as this he cannot.2. a buffoon.3. i.e. that was a uera pictura, and these were deceptive kine.
Est autem grammatica uocis articulatae custos et moderatrix disciplina: cuius professionis necessitate cogitur humanae linguæ13b1 omnia etiam figmenta colligere, quae memoriae litterísque mandata sunt[33]. [ii. 19.]
Nihil nunc curo, utrum abs te ista13b2 bene diffinita atque distincta sint.
Nonne ego[34] uim peritiamque difiniendi, qua nunc ego ista separare conatus sum, disputatoriae arti13b3 tribui?
[ 6 ]13b1: .i. isecen doneuch fosisedar dán inna grammatic ɔtinola innahuili doilbthi13b2: .i. duo [in marg.] .i. herchoilud fabulae ⁊ grammaticae13b3: dudialecticc
[ 6 ]1. i.e. it is necessary for whosoever professes the art of grammar that he should collect all the formations.2. i.e. definition of fabula and grammatica.3. to dialectic.
Grammatica igitur eadem arte creata est, ut disciplina uera esset, quae est abs té superius a falsitate defensa: quod non de una grammatiea mihi licet coneludere13d1 sed prorsus de omnibus disciplinís. [ii. 21.]
Esse aliquid in aliquo non nós fugit13d2 duobus modis dici. [ii. 22.]
[ 7 ]13d1: [in marg.] nígrammatic tantum astoisc do deimnigud as uera disciplina per dialecticam acht it na huili besgna ata fira per dialecticam13d2: nínimgaibni
[ 7 ]1. (it is) not grammar tantum that it is desirable to prove per dialecticam to be uera disciplina, but all the disciplines are true per dialecticam.
nam primura [me] mouet quod circuitu tanto usi sumus, nescio quam rationum catenam sequentes, cum tam breuiter totum de quo agebatur, demonstrari potuit, quam14c2 nunc demonstratum est. [ii. 25.]
Quare, sí placet, repetamus breuiter unde illa duo confecta sint, aut semper manere ueritatem aut ueritatem esse disputandi rationem . haec enim uacillare15a1 dixisti, quo minus nós faciat totius summa rei securos. [ii. 27.]
.R.…Scio enim quid tibi eueniat adtendenti, dum nimis pendes in conclusionem, et ut iam ianque inferantur expectas, ea quae interrogantur non diligenter examinata eoncedis ..A. Uerum fortasse dicis: sed enitar15a2 contra hoc genus morbi quantum possum.
R. Intrinsecus tantum, ut tanquam uterem impleat; án tantum forinsecus, uelut tectorium19d1; án et intrinsecus et extrinsecus eam esse arbitraris. [iii. 7.]
Deinde in ipsís luctatorum corporibus palestritæ26v1 non molem ac magnitudinem, sed nodos quosdam lacertorum26v2 et descriptos26v3 toros26v4 figuramque omnem corporis sibi congruentem peritissime inspiciunt. [iii. 36.]
Nam si maiore impetu minor, uelut uehimenti aliquo tormento emisus infligatur maiori uel laxius iaculato, uel iam langescenti, quamuís ab eodem resiliat, retardat illum tamen aut etiam retro agit pro modo ictuum26v5 atque ponderum. [iii. 37.]
Quamobrem cum infanti puero solus ad trahendum aliquid uel repellendum nutus sit intiger; nerui autem et propter recentem minusque perfectam conformationem inhabiles, et propter humorem qui illi ætati exuberat marcidi, et propter nullam exercitationem languidi; pundus uero adeo sit exiguum ut né ab alio quidem inpactum27b1 grauiter urgeat, oportuniusque sit quam ad inferendam accipiendamque molestiam. [iii. 39.]
ac post paululum sagittas iam ferro graues, pennulís uegitatas[42] neruo27b2 intentissimo emisas, cęlum remotissimum petere.
R. quicquid autem uidens uidendo sentit, id etiam uideat necesse est28r1, [iii. 42.]
Sed hoc ultimum quod ex eís confectum est, ita est absordius ut illorum potius aliquid temere me dedisse28r2 quam hoc uerum esse consentiam. [iii. 43.]
Quid enim tandem incautius, si ut paulo ante28r3 uigelares tibi elaboretur?
Is enim sé foras porrigit, et per oculos emicat longuius quaquauersum28r4 potest lustrare quod cernimus.
nunquam tamen deterriar pudori huic reniti30v2 et lapsum meum té presertim manum dante corrigere. neque enim ideo est suscipienda pertinacia30v3 quam30v4 optanda constantia.
R. Quid aliud putas nisi diffinitionem illam sensús, ut antea quod31v1 nescio quid plus quam sensum includebat, ita nunc contrario uitio uacillare, quod non omnem sensum potuit includere? [iii. 56].
↑leg. innatalman. Dies bezieht sich auf ii. 7: R. Certe hic lapis est; et ita uerus est, si non se habet aliter ac uidetur; et lapis non est, si uerus uon est; et non sibi sensibus uideri potest. A. Etiam. R. Non sunt igitur lapides in abditissimo terrae gremio, nec omnino ubi non sunt qui sentiant: nec iste lapis esset, nisi eum uideremus; nec lapis erit cum discesserimus, nemoque alius eum praeseus uidebit (so nach der Ausgabe).—Windisch.
↑MS. ẹnch/::icas; loquere iam, hic sum; quid enecas? Migne
↑For S. Columba’s culebath see Ann. Ult. 1034, Tigernach 1090, and Rev. Celt. ix. 20. The culebath of a bishop of Armagh is mentioned in Ann. Ult. 1128
↑i.e. liqueat: the interrogative cui is translated as a relative
↑= dunachfollus. For other instances of di for do see Wb. 17a 11, 24d 10
↑With the ‘nodos…lacertorum et descriptos toros’ of the text, cf. ‘o lacertorum tori!’ Cic. Tusc. 2. 9.22