rowiczka, Korol, Bystra, Kobryń, Skwira, Szczuczynka, Dunajec Suchy, Krasna, Lehlicz, Hreczanka, Kamionka, Chodorówka, Białowoda, Roś, Olszanka, Nahajew, Zaspa, Taśmina, Cybulnik, Omelniczek, Samotkań, Mokra, Sura, Gruszewka, Rotiszcze, Czertomelik, Bezowłuk, Berezówka, W. Zołozaja, Perestowka, Ingulec, Werewczyna. Dopływy lewe: Wiaźma, Ośma, Uża, Ushom (spławn.), Lesza, Mereja, Soż (żegl.), Worona, Desna (żegl.), Trubeż, Supoj, Zołotonosza, Krapiwna, Irklej, Suła, Kagamlik, Psioł, Worskla, Oreł, Protowcz, Samara (spławn.), Osokorowka, Konskaja, Biełosierka, Rogaczik, Konka, Czałka (ostatnie 4 odnogi Dniepru), Przystanie: Dorohobuż, Smoleńsk, Orsza, Mohilew, N. Bychów, Rohaczew, Strzeszyn, Horwal, Rzeczyca, Łojów, Lubcz, Kijów, Rzyszczew, Kaniów, Sokiriańska, Czerkasy, Trachtemirow, Perejasław, Kremeńczug, Kriukow, Perewołoczna, Nowogeorgiewsk, Ekaterynosław, Kamionka, Kiczkas, Aleksandrowsk, Nikopol, Kachowka, Berysław, Cherson. Długość Dniepru od źródeł do ujścia wynosi 240 mil, żeglowność 9/10, długość w linii prostej 140 mil, rozwój przeto mniejszy niż 2. Rzeczywiście bowiem Dniepr nie robi wielkich zboczeń od głównego południowego kierunku, lecz tylko zakreśla lekko wygiętą linią spiralną około 50 południka, na znacznej jednak, bo 9° wynoszącej przestrzeni z północy na południe. Ta linia spiralna trzy razy przecina 50-ty południk: powyżej Smoleńska, powyżej ujścia Suły i poniżej Chersonu, i tworzy tym sposobem dwa wygięcia: jedno dłuższe, lecz łagodniejsze, na zachód, drugie krótsze, lecz bardziej odbiegające od południka (linia porohów), na wschód. Spadek Dniepru 1⅕ stóp na milę. Dorzecze Dniepru zajmuje przeszło 10,000 mil kw., szerokość jego (120 mil) jest prawie tak wielka jak długość (140 mil), gdyż najdłuższe dopływy Dniepru, Prypeć i Desna-Sejm, mają równoleżnikowy kierunek; pierwsza rozszerza dorzecze Dniepru o 60 mil na zachód, druga (za pomocą Sejmu) przynajmniej o tyleż na wschód. Odległe punkta tego dorzecza wiążą się z sobą za pomocą gęstej sieci dróg wodnych na 860 mil długiej; zatem komunikacyjność dorzecza wynosi 1/12 t. j. że na każde 12 mil kw. przypada 1 mila splawnej linii. Dniepr posiada ważne handlowe (koleje żelazne nieco odciągnęły handel od Dniepru, r. 1860 krążyło po tej rzece 15 parostatków) i historyczne znaczenie; przy znacznej długości i południkowym kierunku łączy on okolice bardzo różniące się pod względem swych płodów a mianowicie: bogate w lasy, lecz płonne (od źródeł do ujścia Desny), bogate w zboże, lecz bezleśne (Ukraina), płonne i bezleśne lecz bogate w sól (pobrzeże czarnomorskie). Handlowe znaczenie Dniepru otrzymuje jeszcze większe rozmiary przez sztuczne połączenie tej rzeki za pomocą Prypeci i Berezyny z systematami Wisły, Niemna i Dźwiny Zachodniej; kanały: dniepro–buski, długi mil 8 i pół, (por. Bug), ogiński, berezyński (ob. Berezyna) wskutek czego Dniepr jest takiemże samem wspólnem przedłużeniem ku południowi trzech północnych dróg wodnych w Europie wschodniej jak Rodan w Europie zachodniej (za. pomocą Saony, połączonej kanałami z Renem, Sekwaną i Loarą) a że podobnie jak i Rodan płynie w przerwie potężnej górskiej osi, dzielącej Europę ną północną i południową, stanowi więc takiż sam łącznik północy z południem na wschodzie Europy jak Rodan na zachodzie. To też w okolicach ujść tych rzek powstały wcześnie greckie kolonie (Olbia, Massilia) i ztąd Grecy poznali północ Europy (Herodot, Pyteas); kupcy greccy udawali się w górę Borystenu, przez Prypeć na Bug i Wisłę, lub przez Prypeć i Jasiołdę na Szczarę i Niemen, lub wreszcie aż do górnego Dniepru, do tego punktu, gdzie rzeka ta najbardziej zbliża się do Dżwiny Zachodniej (Eridan) a gdzie dziś leży miasto Orsza, w starożytności zaś leżało miasto Sarum; stąd zapewne przewlekano towary na Dźwinę. Głównym celem tego ruchu handlowego było dostanie bursztynu z nad brzegów Baltyku w zamian za sól z czarnomorskich limanów. Następnie na początku wieków średnich Dniepr, przy pomocy zbliżonego doń systematu Łowati-Newy, służył za drogę wojenną dla chciwej łupu skandynawskiej północy do nęcącego bogactwy bizantyjskiego południa (u Nestora „put' iz Wariag w Greki.“). Książęta wariago-ruscy (Askold i Dir, Oleg, Igor, Jarosław), rozszerzywszy swe panowanie między plemionami sławiańskiemi wzdłuż dorzecza Dniepru, puszczali się z jego nurtem do bogatego Carogrodu i wracali do swej ojczyzny obciążeni łupami. Z czasem te stosunki wojenne zmieniły się na przyjazne, handlowe; tym sposobem Diepr pośredniczył w stosunkach Rusi z Grekami, od których pierwsza otrzymała początkowe promyki oświaty, wraz z religią greckiego obrządku, i stał się geograficzną przyczyną dziejowego dążenia Rusi ku południowi, wpływu na losy bałkańskiego półwyspu i skrzyżowania dziejowych interesów z innem państwem sąsiedniem, które druga potężna czarnomorska rzeka Dunaj prowadzi na tęż samą arenę. Pierwiastkowem ogniskiem tych wywołanych przez Dniepr stosunków Rusi z Grekami, punktem wyjścia flot wojennych handlowych do Carogrodu stał się Kijów, „drugi Carogród,“ leżący we środku dorzecza Dniepru, powyżej ujścia jego największych dopływów, gdzie krzyżowały się drogi z północy na południe i ze wschodu na zachód. Boga-
