w r. 1595 już istniał; dom schronienia dla 3 starców i kalek, urząd celny. W 1827 r. było tu 233 dm. i 1099 mk., w 1860 r. było 253 dm. i 1600 mk., obecnie ma 276 dm. (w tej liczbie 21 mur.), 3002 mk. (w tej liczbie 2190 mieszczan i 812 włościan), 1835 m. ziemi mieszczańskiej, 209 m. folw., 198 m. włośc. i 6 kościelnej. Nazwisko samo a przytem i podanie wskazuje, że pierwotnie: osadzono tu czeladź, obowiązaną prawdopodobnie do obsługi pobliskiego zamku w Będzinie. Data i szczegóły założenia tu miasta nieznane. Wacław ks. cieszyński, sprzedając w 1443 księstwo siewierskie Zbigniewowi Oleśnickiemu, wymienia między innymi majętnościami i Cz. W 1574 miasto otrzymało przywilej na pobieranie opłaty mostowej na rz. Brynicy, potwierdzony w r. 1792. Ukaz z 1866 r. grunta po wójtowstwie oddał na własność mieszczan. Par. Cz. dek. będzińskiego liczy 4956 dusz. Br. Ch.
Czelatyce, Czelatycze, wieś, pow. jarosławski, par. rz. kat. Rokietnica, gr. kat. Pełnatycze, o 3 kil. od st. poczt. Rokietnica. Ma szkołę 1-klasową.
Czelec (wielki), błoto w pow. kijowskim, 2 i pół wiorst długości, 1 wiorsta szer. (Funduklej „Gub. kij.“).
Czeledny, czubałek górski, ob. Bystrzyca Tyśmienicka (str. 514).
Czeliszczewicze, wieś i dobra ziemskie we wsch.-półn. stronie pow. mozyrskiego, przy drodze wiodącej z Kopatkiewicz do Łuczyc, niedaleko brzegów rz. Ptyczy, w 2 stanie policyjnym (petrykowskim), w 2 okręgu sądowym (petrykowskim). Dobra te są własnością dziedziczną Lewandowskich i mają obszaru około 1200 m. Al. Jel.
Czeljowce, węg. Cselej, wieś w hr. ziemneńskiem (Zemplin Węg.). Kościół par. gr. katol., uprawa roli, 807 mk. H. M.
Czeline (niem.), ob. Cielinia.
Czelniatka, wieś w pow. hajsyńskim, dusz męz. 574, ziemi włośc. 1317 dz., ziemi dworskiej używalnej 1191 dz., nieużyt. 164 dz., należy do Rusieckiego. Dr M.
Czelowce, Celowce, węg. Cselfalva, wieś w hr. szaryskiem (Węg.), kościół par. ewang., urodzajna gleba, piękne łąki, pastwiska, 151 mieszk. H. M.
Czelupki, niem. Czelupke, kolonia, powiat szubiński, ob. Dąbie Nowe. 2.) Cz., folwark, pow. szubiński, ob. Mamlice.
Czeluścin, 1.) wieś, pow. krobski, 6 dm., 57 mk., 2 ew., 55 kat., 24 analf. 2.) Cz., domin., pow. krobski, 3144 m. rozl., 9 dm., 131 mk., 25 ew., 106 kat., 40 analf. Stacya poczt. w Kobylinie o 6 kil., st. kol. żel. Rawicz o 24 kil. Własność Morawskiego. 3.) Cz., wieś i domin., pow. gnieźnieński, domin. 925 m. rozl., 7 dm., 98 mk., 9 ew., 89 kat., 30 analf. Stacya poczt. Źydowo o 5 kilom., stacya kol. żel. Czerniejewo (Schwarzenau) o 7 kilom. M. St.
Czelusznica, wieś, powiat jasielski, par. i st. poczt. Jasło, o 5,6 kil. od Jasła.
Czełmice, ob. Cielmice.
Czełniczek, okrąg wiejski, w gm. Mikołajów, pow. dziśnieński, liczy w swym obrębie wsie: Szatrawki, Cimonowszczyzna, Bartaszewo, Kuchcińce.
Czemanau (niem.), ob. Czymanowo.
Czemaszurskaja, pow. głazowski, gubernii wiackiej, stacya poczt. na trakcie z Małmyża do Debess.
Czembalowo (niem.), ob. Cymbałowo.
Czembar, m. pow. gub. penzeńskiej, 5753 mk., 1237 wiorst od Petersburga, a 138 od Penzy odległe. Bank, stacya pocztowa.
Czemerne, węg. O-Szemere, wieś w hr. użhorodzkiem (Węg.), kościół par. gr. katol., tartak, lasy, 553 mk. H. M.
Czemernje puste, węg. Mark-Csemernye, wieś w hr. ziemneńskiem (Zemplin Węg.), kościół paraf. grecko-katolicki, uprawa roli, 292 mieszk. H. M.
Czemerowce, mtko nad rzeką Żwańcem, w pow. kamienieckim, par. Smotrycz, 992 ludności, 1258 dz. ziemi włośc. Należy do Matusewiczowej Józefy i Wincentego 92 dz., do Matusewicza Ludgarda 404 dz., do Paruszewskich 31 dz., Prejsa 262 dz. ziemi używalnej. Oprócz tego 168 dz. należy do rządu. Jest tu młyn wodny. R. 1868 było 255 dm.
Czemerpol, wieś, pow. bałcki, gm. Daniłowa Bałka, dusz męz. 398, ziemi włośc. 1226 dz. Należała do Maryi z Potockich Strogonów, dziś nabyta przez depart. dóbr. państwa. Ma gorzelnię. Dr. M.
Czemeryn, Czemieryn, wieś, pow. piński, w 1 okr. policyjnym, gm. Porzecze, tuż przy granicy gub. grodzieńskiej, nad Jasiołdą, własność Skirmuntów, 131 mk. X. A. M.
Czemerysy wołoskie, wieś w pow. mohylowsklm, dusz męz. 334. Ziemi włośc. 760 dz., 905 dz. używalnej i 200 nieużyt. dworskiej. Należy do Hanickiej. Dr. M.
Czemeryskie, wieś, pow. zwinogródzki, o 6 wiorst od wsi Czyżowki i o 9 od m. Ryżanówki, nad ruczajem Bużanką. Zarząd ekonom. folwarku dóbr Bużanki Potockich. Mieszkańców 1130. Cerkiew parafialna; katolicka parafia w Łysiance. Zarząd polic. w Łysiance.
Czemerzyńce, pow. przemyślański, ob. Ciemierzyńce.
Czemienica, jez., pow. lepelski, 3 i pół w. długie, 1 w. szerokie. Do Cz. wpływa rz. Lipienka. F. S.
Czemierlejewska, st. p. w pow. odeskim, między Odessą a Nikołajewem.
Czemierniki, 1.) osada, przedtem mko, nad
