stawiają nic do życzenia. Ale tu nietylko bogactwa flory i pomony podziwiać należy; jest też nie mało godnych uwagi pamiątek historycznych. Pomiędzy innemi jest domek ogromnemi białemi akacyami obsadzony, zwany monarszym; w nim chowa się łóżko, na którem d. 12 i 13 września 1816 r. nocował cesarz Aleksander I; zasłania je parawan z drzewa topolowego, przyozdobiony haftem kanwie, roboty Maryi cesarzowej. W drugim pawilonie jest urna z malachitu, ofiarowana przez cesarza Mikołaja I w 1823 r. Wiele jest jeszcze innych darów familii cesarskiej. Po aleach rozstawione statuy bronzowe, kupione 1816 we Włoszech; były one obstalowane przez Napoleona I dla upiększenia Luwru. Przed domkiem tak zwanym monarszym postawiony jest piedestał z ciosowego kamienia i w nim osadzona sztuka kamienia po zdobyciu Warny z Turcyi przysłanego, wynalezionego w ziemi, na którym znajduje się wyobrażenie dwóch kobiet z dziecięciem, z napisem na wierzchu kilku słów greckich. Na pamiątkę wzięcia Warny pod wodzą Grafa Worońcowa urządzona i Upiększoną została część ogrodu tego, osobnem opasaniem oddzielona i „Warną“ przezwana. W tej części ogrodu poseł turecki, wracając z Petersburga, w czasie swej bytności na pamiątkę własnoręcznie posadził drzewo. Jan Lipoman, autor znanego, dziś już rzadkiego dzieła „Zastanowienie się nad mogiłami“ (Wilno 1832), ogłosił też drukiem „Opisanie ogrodu Aleksandrya pod Białącerkwią położonego“ (Z rękopisu Edwarda Rulikowskiego).
Biała Cerkiew, ross. Biełaja Cerkow, wś, pow. sieński, gub. mohilewska, gm. czerejska, starodawna osada, za jeziorem czerejskiem zbudowana. Był to niegdyś monastyr z cerkwią św. Trójcy, fundowany przez Bohdana Sapiehę w początkach 16 w. Zniszczony w następnych latach, na nowo wymurowany przez kanclerza Leona Sapiehę i hojnie przez tegoż uposażony. Monastyr zajmowali bazyliane aż do zniesiena tegoż zakonu w Cesarstwie. Odtąd istnieje tu paraf. cerkiew prawosł. z plebanią. B. w uroczem położeniu, okolona jeziorami i lasem dębowym, otrzymała obecną nazwę od świątyni miejscowej, której wieża wyniosła góruje nad całą okolicą. Pierwotnie znana była jako „Monastyr czerejski“. Bazylianie posiadali tu kilka wsi z lasami i jeziorami, co wszystko zostawało następnie pod zarządem Izby dóbr państwa. Ferma B. rozl. 200 dz. z jeziorami, od 1869 r. zostaje w dziedzicznem władaniu Iwanowa, teraźniejszego sędziego pokoju w okręgu sądowym orszańskim. A. Ch.
Białacerkiewka, u ludu Biłocerkowka, urzędownie Biełocerkowka, mko, pow. chorolski, gub. połtawska, st. p.
Białachowo, ob. Białochowo.
Biała Czirocka, po węg. Bela-Csiroka, wś w hr. ziemneńskiem (Zemplin, Węg.); uprawa roli, młyny wodne, 1042 mk.
Białaczów, os. i folw., przedtem mko, nad rz Drzewiczką, pow. opoczyński, gm. i par. Białaczów. Własność hr. Małachowskich. Posiada kościół parafialny murowany św. Stanisława, założony przez Prandotę bisk. krakow., urząd gminny, szkołę początkową i dom schronienia dla starców. Ozdobę całą B. stanowi pałac i rozległy park dziedziców. B. był starożytną siedzibą rodu Odrowążów i Białaczowskich; ztąd pochodził błog. Prandota bisk. krak. Długosz zwie B. „oppidum“, kiedy jednak zostało miastem nie wiadomo. Stanisław hr. Małachowski starał się przywrócić dopiero B. postać miasta. On to wzniósł pałac i urządził obszerny park. Gospodarstwo rolne już przed 50 laty było starannie prowadzone, lasy urządzone i systematycznie obsiewane, gospodarstwo rybne. W 1827 r. było tu 81 dm. i 651 mk., w 1858 r. 77 dm. i 900 mk. obecnie ma 94 dm., 1180 mk. B. folw. ma 2590 m. obszaru; do osady i włościan należy 924 m. Par. B. dek. opoczyńskiego liczy 3981 dusz. Gmina B. należy do s. gm. ok. IV w os. Żarnów, st. p. w Opocznie, odl. od Opoczna 7 wiorst. W gm. znajdują się: wielkie piece do topienia rudy żelaznej, fryszerki, cegielnie, dwie kopalnie rudy, gorzelnia, browar, młyn wodny, ludn. 4457, rozl. 16198 m., w tem ziemi dworskiej 10,995 m., domów 355. W skład gm. wchodzą: Białaczow, Buk, Ilińska, Miedzna-drewniana, Nadole, Ossa, Parczów, Petrykozy, Sędów, Skronina, Węglany, Woroncówka, Zakrzów, Żelazowice. Br. Ch.
Białaczowska-Ruda, wś i folw., nad rz. Drzewiczką, pow.opoczyński, gm. Białaczów, par. Gowarczów. Fryszerki i piece do topienia rudy, gorzelnia, browar i młyn. W 1875 r. wyrobiono tu żelaza surowcu 13,550 pud., kutego zaś 8154 pud.
Biała-dunajcowa, rzeka Biała, powstaje pod samym Beskidem lesistym z połączenia dwóch potoków Wiśniażki i Bieliczny w obr. gm. Izb, w pow. grybowskim. Płynie z południa na północ w wielkich zakrętach i nagłym spadkiem przez gminy Banicę, Śnietnicę, Brunary wyźnie i niźnie, Florynkę, Kącłową, Białą wyźnią, Grybów, Białą niżnią, Stróże wyźnie i niznie, Wilczyska Jeżów, Jankową, Bobową, Zimnowódkę, Pławną, Zborowice, Ciężkowice, Tursko, Gromnik, Chojnik, Siedliska, Dąbrówkę, Tuchów, Garbek, Piotrkowice, Łowczów, Łowczówek, Woźniczną, Świebodzyn, Koszyce wielkie i małe, po pod Tarnów, i pod wsią Białą wpada do Dunajca. Zabiera szcze-
