Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Chodecz
[ 605 ]Chodecz, osada, dawniej mko, pow. włocławski, gm. i par. Ch., o 245 w. od Warszawy, o 28 w. od Włocławka, o 17 od Ostrów, przy b. trakcie głównym z Warszawy do Torunia, między Krośniewicami a Brześciem, o 2 i pół mil za Krośniewicami, założone przez Jana Kretkowskiego, podstolego dobrzyńskiego i starostę brzeskiego, a potwierdzone przywilejem dnia 2 listopada 1442 roku przez Władysława kr. węgierskiego i polskiego. Miasto położone na wzgórza małej wysokości, od strony zachodnio-północnej lasem otoczone. Miejscowość zdrowa i przyjemna. Obok miasta tuż przy niem od strony połud. zach. jest jezioro Chodeckiem zwane, głębokie na 6, a miejscami 9 sążni, szerokie 60 sążni. Z tego wypływa struga i przepływa przez dwa stawy, do dóbr Strzygi należące; dalej struga ta wpada do jeziora lubranieckiego, które przez podobną strugę łączy się z jeziorem Uklejnicko-Szczytnowskim, a dalej jeziorem Bożymowskiem i Siewierskiem, a z tego struga płynąca przechodzi przez terytorya należące do Światnik, Kłobi, Ossowa i pod Lubrańcem w punkcie młyna, zwanego Górniak, wpada do rzeki Zgłowiączki, mającej swe ujście pod Włocławkiem w Wiśle. Na prośbę Jana Kretkowskiego, jenerała ziemi dobrzyńskiej i starosty brzeskiego, ówczasowego dziedzica Chodcza d. 8 grudnia 1512 r., wieś wóczas w powiecie przedeckim Wrzącą król Władysław wyniósł do rzędu miast z prawem teutońskiem, czyli z prawem jakiego m. Brześć i inne miasta królewskie używały. W r. 1544 kr. Zygmunt nadał miastu Chodecz 3 jarmarki. W r. 1666 Jan Kazimierz nadał znowu jeden jarmark. St. August d. 15 listop. 1746 r., nie znosząc tamtych, nadał miastu 6 nowych jarmarków. W skutek wojen w pierwszych latach b. stul. miasto podupadło i na osadę wiejską zamienione zostało pod administracyą wójta gm. Chodecz; dopiero d. 2 kwietnia 1822 r. na domaganie się dziedzica Ignacego Lipskiego wyniesione zostało napowrót do rzędu V miast, i na uposażenie kassy miejskiej tenże dziedzic po rs. 90 rocznie płacić zobowiązał się. Mieszkańcy Ch. opłacali dziedzicowi czynszu 300 rs. 60 kop. Ludności w r. 1853 było żydów 440, chrześcian 534; w 1823 r. było tu 8 sukienników, 3 tkaczy, 1 szmuklerz; od 38 lat [ 606 ]prawie już oni nie istnieją. W r. 1860 ludność wynosiła katol. 381, ewang. 83, żydów 451. R. 1860 wybudowana szosa sieradzko-włocławska. Przez miasto przechodził trakt trzeciego rzędu, dawniej zwany militarny warszawsko-toruński. Kościołów jest 3: katolicki murowany parafialny, kościół św. Jakóba na cmentarzu i kościół ewangelicki. Kościół parafialny katolicki po spaleniu w r. 1844, na nowo został odrestaurowany za sumę 6600 rs., utensylia do niego sprawione zostały przeszło za rs. 2000, wszystko kosztem i ze składek parafian. Ludność parafii 5829 dusz (dek. włocławskiego, dawniej izbickiego). Kościół odznacza sie czystością i elegancyą, wnętrze sklepione; ma kaplicę sklepioną, ołtarzy 7 z ładną malaturą. Kościołek na cmentarzu murowany; przy tem są katakumby murowane po jednej stronie a po drugiej dom murowany dla dziadów (szpital). Cmentarz obmurowany. Kościół ewangelicki murowany, w dobrym stanie. Par. ewang. liczy dusz 4000. Bóżnica drewniana. Szkół jest dwie ewang i katol. elementarne. Miasto niebrukowane; jednakowoż w połowie ma trotuary, rynek i 10 ulic. Dobra Ch. składają się z fol. Chodeczek, Kromszewice, Ignalin i Prósno, oraz m. Chodecz i wsi Chodeczek, Józefki, Psary, Prosno, Kramszewice i Florkowizna. Rozległość wynosi w ogóle m. 2017, a mianowicie. Fol. Chodeczek (ob.). Fol. Kromszewice grunta orne i ogrody m. 466, łąk m. 40, nieużytki i place m. 114, razem m. 620, płodozmian 13-polowy, budowli murowanych 4, z drzewa 8. Fol. Ignalin grunta orne i ogrody m. 237, łąk m. 6, nieużytki i place m. 12, razem m. 255, płodozmian 12-polowy, budowli murowanych 2, z drzewa 2. Fol. Prosno grunta orne i ogrody m. 244, łąk m. 69, lasy m. 63, place i nieużytki m. 13, razem m. 389, płodozmian 8-polowy, budowli murowanych 1, z drzewa 3. Znajdują się pokłady marglu i torfu; eksploatacya odbywa się tylko dla miejscowych potrzeb. W bliskości cukrownia w Ostrowach. M. Chodecz ma osad 51, gruntu m. 204; wś Chodeczek osad 22, gruntu m. 18; wś Józefki osad 23, gruntu m. 688; wś Psary osad 27, gruntu m. 911; Prośno osad 16, gruntu m. 154; wś Kromszewice osad 31, gruntu m. 76; wś Florkowizna osad 10, gruntu m. 56. Gmina Ch. należy do s. gm. okr. IV w os. Chodecz, st. p. w Ostrowach. Ludn. 2636. gruntów dominialnych 13017 morg. Liczą 90 osób szlachty, 2300 włościan, 201 mieszcz., 42 kupców, 2 urzędników, 3 duchownych. X. M. i A. Pal.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|