Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Brudzew
[ 385 ]Brudzew, 1.) B. kolski, os., przedtem mko, pow. kolski, gm. i par. Brudzew, o 8 w. od Koła, o pół mili od rz. Warty. Posiada kościół par. murowany, urząd gminny i szkołę elementarną. Kościół murowany sowicie przez Mikołaja, Stanisława i Jana, braci Jarandów uposażony. Po zniszczeniu przez pożar, przez ks. Lesickiego, kustosza uniejowskiego i proboszcza brudzewskiego odbudowany, a przez Fr. Kraszkowskiego, suffragana gnieźnieńskiego r. 1730 konsekrowany pod wezwaniem św. Mikołaja Wyznawcy. „Jus patronatus“ do właścicieli wsi B. należało. Z południowej strony kościoła jest kaplica N. M. P. Przywiązani byli do tego kościoła 4 mansyonarze, ustanowieni przez tychże braci Jarandów, dziedziców B.; fundacya ta już od 200 prawie lat upadła skutkiem braku funduszów. Jest w B. i drugi kościół pod wezwaniem św. Ducha i św. Jakóba apostoła, murowany, który fundował, jak niesie podanie, kasztelan wojewoda radoliński, uposażywszy go dostatecznie w r. 1480. Kościół ten nie jest konsekrowany. W 1827 r. było tu 47 dm., 430 mk.; w 1859 roku 55 dm. i 808 mk. Dobra B. składają się z osady oraz z folwarków: Brudzew czyli Goleszczyzna, Kolnica, Wiktorów i Nowawieś, z wsi Cichowa (nad odnogą rz. Warty); z osad kolonialnych: Tarnowa i Olimpii; z osady wieczysto-dzierżawnej Bierzna. Dobra te przed rokiem 1864 obejmowały m. 5094, z czego na rzecz mieszczan, włościan i dawnych kolonistów odpadło ogółem mórg 1720, a mianowicie: dla 115 brudzewskich m. 481, we wsi Cichowie dla 55 gospodarzy m. 86, w Nowejwsi dla 39 gospodarzy m. 547, w Tarnowie dla 17 kolonistów m. 397, w Olimpii dla 22 kolonistów m. 241; osada wieczysto-dzierżawna Bierzno m. 123. Z pozostałych ziemi folwarcznej morgów 2893 jest ornej m. 1321, łąk m. 278, pastwisk m. 169, ogrodów m. 14, pod zabudowaniami m. 8. w stawach, wodach m. 14, w lasach urządzonych (rok 1870) m. 901, w drogach i nieużytkach m. 35, pod osadami karczemnemi m. 30. Płodozmian z zastosowaniem do właściwej klasy ziemi na wszystkich folwarkach w r. 1842 zaprowadzony. Głównem źródłem dochodu jest pszenica. W ogóle B., tak pod wzgledem racyonalnego gospodarstwa i poprawnego ogrodnictwa, za co dziedziców Kurnatowskich na ostatniej wystawie rolniczo-przemysłowej warszawskiej wielkim medalem srebrnym nagrodzono, jak co do piękności i malowniczości położenia, zaliczyć można do najpiękniejszych posiadłości w okolicy. Miasteczko jest prawie wyłącznie rolniczem. Na wyniosłości ruiny zamku, z którego pozostały podziemne sklepienia. Domniemane miejsce urodzenia Wojciecha z Brudzewa, nauczyciela Mikołaja Kopernika. Jest też w B. fabryka rękawiczek we dworze dziedzica. Par. B. dek. kolskiego liczy dusz 1780. Gm. B. należy do s. gm. okr. III w Kościelcu, st. p. Koło.
2.) B. kaliski, wś, pow. kaliski, gm. i par. t. n., o 9 w. od Stawiszyna, o 20 w. od Kalisza. Posiada kościół par. drewniany, urząd gminny. Parafia w B. kaliskim erygowana została w 1381 roku przez dziedzica wsi Dersława, podczaszego Przemysława, księcia wrocławskiego i kaliskiego. Kościół zaś w tymże roku wystawił prepozyt kolegiaty kaliskiej, Jascon, pod wezwaniem św. Jakóba; ten skutkiem starości upadł, nowy wybudowany został 1672 roku, a gdy i ten się zrujnował, wybudowano nowy, 3 więc już z rzędu, drewniany, w roku 1788 sumptem Wawrzyńca Ant. Czarneckiego, chorążego inowrocławskiego. Kościół ten jest dzisiejszym parafialnym. Ołtarzy ma 4, bractwo św. Bibianny. Oprócz tego Antoni Czarnecki fundował tu także szkołę i dom szpitalny dla 6 ubogich i akuszerki pomieszczenia, który to dom dotąd istnieje. Do tego kościoła należy kościół filialny we wsi [ 386 ]Lipe. Dobra B. składnją się z folwarkow: Brudzew, Bolimów i Graniczki, i graniczą z Blizanowem, Grójcem, Choczem i Lipem. Rozległość ogólna dóbr tych m. 4456, a mianowicie: folwark Brudzew m. 3808, w czem gruntów ornych m. 740, łąk m. 230, pastwisk m. 17, lasu m. 2729, nieużytki, drogi i t. p. m. 82; Bolimów m. 404, w czem ziemi ornej m. 353, łąk m. 26, lasu m. 15, nieużytków m. 10; Graniczki m. 244, w tem ziemi ornej m. 175, łąk m. 28, lasu m. 34, nieużytków m. 7. Parafia B. dek. kaliskiego, dawniej stawiszyńskiego, liczy dusz 1690. Gmina B. należy do s. gm. okr. II w Stawiszynie. Według Dykcyonarza Echarda ten B. jest dawnem gniazdem Brudzewskich; tu więc mógł się urodzić Wojciech Brudzewski, nie zaś w B. kolskim.
3.) B., wieś, powiat sieradzki, gmina Gruszczyce, parafia Wągłczew, o 16 wiorst od Sieradza, rozległości 348 m., z tego 309 roli dworskiej; 163 mk. (St. Ch., Br. Ch. i A. T.)
Brudzew, ob. Brudzewo.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|