Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dzietrzkowice

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 288 ]Dzietrzkowice, wś, pow. wieluński, gm. i par. Dz., 3 mil niespełna od Wielunia, nad gościńcem do Bolesławca, blisko granicy szląskiej, dym. 204, ludn. 1280 gł., roli włośc. 74, [ 289 ]włók. We wsi urząd wójta gminy Dzietrzkowic, liczącej 4100 gł. w 29 miejscowościach, o 563 dymach na przestrzeni 360 włók. Jest tu szkoła; a z miejscowych sił utworzona kapela służy nietylko do potrzeb nabożeństwa kościelnego, lecz się i w okolicę na uroczystości weselne wynajmuje. Sioło to należało ongi do panien cystersek w Ołoboku; za pruskich rządów przeszło w posiadanie Mielęckich, którzy tutejszy pałac wystawili, a od nich w spadku dostało się przed 20 kilku laty de Rappardom. Obszar włości pańskiej wraz z przysiołkami Łubnice, Jeziorko, Ludwina, wynosi 108 wł. (w tem 56 wł. roli pszennej i żytniej I kl., 14 wł. łąk i pastwisk i 35 wł. lasu nietkniętego). Gospodarstwo tu najbardziej w powiecie postępowe. Zamierzono zdrenować do 50 wł. roli; dotychczas na 20 włókach założono ssąki. Dobytek hodują poprawny; konie w znacznej części rasy angielskiej i hanowerskiej; rogacizna rasy holenderskiej i wildermasch; owce rambouillet; trzoda chlewna angielska. Na Jeziorku mełnia kości wyrabia corocznie przeszło tysiąc cetnarów mączki kościanej na miejscowy użytek. Tamże i tartak czynny. Przychód doroczny, po odtrąceniu wkładów gospodarskich, obliczają na 14000 rubli. Budowli gospodarskich tak okazałych niema w powiecie nigdzie więcej: wszystkie murowane; obory, stajnie wozownia sklepione, wyasfaltowane, pod blachą lub tekturą smołowcową; budynki czeladzi i służebników dworskich, pralnia, cieplarnie, chlewy, karczma nader pokaźne, wszystko murowane, ubezpieczone na 40000 rubli sr. W Łubnicach postawiano nową gorzelnię, nakładem blisko 40000 rs., systemu Neumanna, z zaciernią nowej konstrukcyi, przy której otrzymuje się wyżej 90 stopni bezwodnego spirytusu; peryodowy wypęd bywa do 21000 wiader okowity (licząc 80%); za granicę idzie jej tranzytem do 17000 wiader rocznie; pędzenie gorzelni uskutecznia się węglem kamiennym i torfem, którego zużywa się do 7000 cetnarów corocznie. Folwarków pięć: Dz., Łubnice, Skopyła, Ludwinów, Bezula. Las starannie hodowany i oszczędzany; na miejscową nawet potrzebę kupowano doniedawna opał; i bywało, celem odprzedania do Prus, zakupywano sągi z sąsiedzkich dalszych borów i zwożono w nieroboczy czas tutaj do własnego boru, skąd woźnice zagraniczni mogli snadnie obrócić przed zamknięciem komory celnej w krótkie dnie zimowe. Zwierzyna też troskliwie ochraniana; w pewnej od dworu odległości strzelać jej nie wolno, aby przytułek spokojny miała; to też z jednego polowaniazimy 1879–80 kilkaset samych zajęcy do Prus na sprzedaż odstawiono, po rublu za każdego. Właściciel dzisiejszy wyrobił dla siebie przejazd opolem swojem za granicę, z pominięciem komory celnej, przez własną rogatkę, od której klucz posiada. Zresztą zarząd majątku prawie całkiem cudzoziemski. Do włości należy młyn Krupka na rz. Prośnie z rolą 1 i pół wł. obejmującą. Parafia Dz. dek. wieluńskiego dusz 3140 liczy. Kościół, w presbyteryum murowany, dawniej wystawiony, w nawie zaś drewniany, r. 1753 przez Ludwikę w Wybranowa Koźmińską, zakonu cystersek z Ołoboku przełożonę, dobudowany. Kościół ozdobny i dobrze zbudowany pod tyt. S. Jakuba większego ap. Ołtarzy w kościele 6. Za staraniem i kosztem przeważnie Józefa Psarskiego kustosza koleg. chockiej, który tu był proboszczem od r. 1759, wybudowano plebanią i wystawiano ołtarz Ś-go Jakóba. Wsie należące do parafii, Łubnice i Radostów, także należały do klasztoru ołobockiego. Jakkolwiek kościół obecny jest w dobrym stanie, jednakże parafianie, chcąc mieć ozdobniejszy, zbierają potrzebne materyały do budowli nowego; sami cegłę wypalają. Nowy kościół ma być wzniesiony na wzór kościoła w Krzepicach. W...r.