Jump to content

Progreso/Triesma Yaro/Numero 29/Pri s e z

From Wikisource
TRIESMA YARO
PROGRESO No29
Julio 1910
Pri s e z
Linguala questioni
349780TRIESMA YARO
PROGRESO No29
Julio 1910Pri s e z
Linguala questioni
[ 274 ]
Pri s e z.

Dro Casares opinionas, ke on trouzas la litero z en nia linguo, e substitucas ol tro ofte a la s di l’ inter­naciona ortografio. Tale on pekas, segun il, kontre ta regulo ofte mencionita, ke on devas preferar l’ inter­nacioneso skribala a la fonetikala. Se on konservus la s, on respektus la inter­naciona ortografio, ed on ne tro shokus l’ inter­naciona pronunco, pro la viceneso di la du soni s e z.

A to ni respondas, unesme, ke on ne povas diskutar la totala supreso di la litero z, qua genitus tre multa dusencesi (naso e nazo, roso e rozo, baso e bazo, kaso e kazo, meso e mezo, muso e muzo, paso e pazo, visar e vizar, e c. divenus identa : on devus do serchar altra vorti min inter­naciona, e to diminutus la generala inter­nacioneso di nia linguo). Sed se on konservas ol, on devas uzar ol en omna loki, ube la max inter­naciona pronunco audigas la kores­pondanta sono. Or ica pronunco audigas z omnube s trovesas inter du vokali (e konseque ante la finali vokala o muta di naz, roz, e c.). Nur la hispana facas ecepto e pronuncas omnaloke s malmola (senvoca).

La regulo jus enuncita esas tre simpla e generala. Sed se ni volus malmultigar la litero (e sono) z, ni devus procedar arbitriale, substitucar s a z en kelka vorti, segun personala gusto o fantazio ; to genitus sencesa heziti (od hesiti ?) ed igus la linguo tre malfacila, tam por pronuncado kam por skribado. Pluse, la max multa populi nultempe kustumeskos pronuncar s malmola inter du vokali : to esus do la kauzo di sennombra, konstanta « kulpi » di pronunco ; lor on neplu savus, kande la sono z skribesas s e kande ol skribesas z, e to esus kauzo di fatala korupto di la linguo. Kad ne esas plu saja e prudenta, skribar z en omna loki, ube la max multi tendencas nerezis­teble pronuncar z ? Rimarkez ke, pro l’afineso ipsa di la du soni, nulu esas shokata vidante z vice s (same kam vidante j vice g mola, o k vice c guturala, o ci vice ti, e c.). Ta malgrava chanjo di ortografio ne alteras l’ aspekto di la vorti, ne igas oli ne­rekono­cebla por l’ okulo. Do ta aranjo esas multe preferinda a regulo, qua violentus la kustumo e gusto di la max multi, e qua esus kondamnita violacesar konstante[1].

  1. Ni ne parolas hike pri la s en komenco di la germanala radiki, quan ula Germani pronuncas z, ed altri s. To esas altra questiono ; e pri to on povas diskutar, tante plu ke multa populi kustumas pronuncar malmola tala komencala s.