Jump to content

Progreso/Triesma Yaro/Numero 29/La questiono pri mal

From Wikisource
TRIESMA YARO
PROGRESO No29
Julio 1910
La questiono pri mal
da O. JespersenLinguala questioni
349789TRIESMA YARO
PROGRESO No29
Julio 1910La questiono pri mal
da O. JespersenLinguala questioni
[ 285 ]
La questiono pri mal.

So Couturat rezumas (III, p. 216) la stando di la temo mal, non e des, e parolas pri du solvi : 1) omnaloke des‑, e 2) des‑ en la verbi, non‑ en la nomi. Il ne parolas pri la triesma, ta quan me propozis, prenar omnaloke non‑ vice la esperantala mal‑.

So Couturat ipsa tre bone demonstras ke esus nefacila decidar en multa kazi, ka des o non esus uzenda, se on selektus la duesma solvo. Ta argumento povas prizentesar ankore plu forte kam il facas ; nam se on uzas non-amo, pro ke to esas nomo, e desamar, pro ke to esas verbo, evidente la principo pri renver­sebleso ricevus [ 286 ]mortiganta shoko. Pluse, la participi esas parte verbi, parte nomi ; kad on dicus nonamanta, nonamata o desamanta, desamata ? Ka de deslaudar on devus derivar nonlaudinda ? La distingo inter nomi e verbi ne esas tala ke on povas havar un prefixo por un ed altra por la altra klaso ![1]

Por non en omna kazi parolas :

1. Ke la formo (vorto) esas konocata da omni, adminime da omna instruktiti ;

2. Ke non facile sentesas quale plufor­tigita ne ; komp. nonsenco e c. ;

3. Ke la kombino di la finala sono n kun altra soni esas tre facila, kontre ke s in des esas « nonfacila » avan s, z, sh, ch, j ;

4. Ke des esas tro simila a dis ; to esas specale jenanta pro ke ta du prefixi havas tote kontra signifiko ; disbendikar esus donar bendiko a multi, desbendikar la kontrajo (ad un o pluri) ; desarmizar e disarmizar, deslaudar e dislaudar, desrichigar e disrichigar e c. esus konfuzi­ganta. Me agnoskas ke la nombro de vorti, en qui la du formacuri esus praktike frequa, ne esas tre granda ; ma la simileso tamen povas esar jenanta, kande on ne audas bone e do obligesas kalkular la versimileso di un od altra senco ;

5. Ke non memorigas ulgrade la angla e germana un ; notez ke la angla un havas la du senci ne‑ e non‑ : undressed signifikas (kun diferanta acento) ne-vestizita e nonves­tizita.

Por des‑ parolas la frequeso di ta silabo (en plura formi : des‑, dis‑, dé‑) en plura lingui.

On povus kombinar la du prefixi ; ma lor me propozus altra distingo kam ta propozita da So Couturat, nome, uzar non‑ quale la nuna mal‑, e des‑ vice la nuna mal‑ plus ‑iz : do desvestar nuna malvestizar, F. dévêtir, I. svestir, D. entkleiden, E. undress ; simile desarmar (malarmizar), desvelar (dévoiler, entschleiern, svelare), des-harar, despelar e c. To donus eleganta difero inter la du agi distingata da So Pfaundler : nonvarmigar (igar, o « efikar », malvarma) e desvarmar (privacar de la varmeso ante aquirita). Notez ke se on adoptas ta solvo, des‑ e dis‑ ne esas tam jenanta, unesme pro la kompara « nonfrequeso » di des‑, e duesme pro la absenteso di la sufixo ‑iz‑ en ex. desarmar, komp. disarmizar. On havus tale anke la diferi : nonrichigar ulo : disrichesar ulo : disrichar lando (privacar lando de la richi, per proskribi e c.) On semblas krear tale posibleso di subtila nuanci sen [ 287 ]establisar subtila, t. e. nonfacila, reguli. Me rekomendas ca propozo a la Akademio.

Otto Jespersen.
  1. La detrimento esus min grava e min shokanta, se on fondus la regulo sur la distingo di la verbal e nomal radiki. Lor on dicus uniforme : desamar, desamo, desamanta, desaminda ; same : desfidinda, desfidema ; desfavoro ; sed altraparte on devus dicar : non-honoro, non-facila, non-agrabla apud des-plezanta. La malfacileso esus certe min granda, sed ne tote malaparus [L. Couturat].