Ni volis explorar obyektale ca malfacila questiono, provante klasizar la vorti, qui en la naturala lingui admisas rispektive la sufixi ‑ist e ‑er. Por la sufixo ‑ist, ni trovis :
1e Multa nomi di partiani : anarki‑, ideal‑, imperyal‑, kapital‑, komun‑, materyal‑, metod‑, monark‑, natural‑, optim‑, pacif‑, pap‑, partikular‑, pozitiv‑, probabil‑, protecion‑, racional‑, real‑, sensal‑, simbol‑, spirital‑, spirit‑, tradicional‑, util‑, utopi‑.
2e Sed anke sat multa nomi di profesionani, ciencisti, artisti, sportisti : alkemi‑, anatomi‑, apologi‑, aquafort‑, arkiv‑, art‑, [ 214 ]bandaj‑, bicikl‑, biologi‑, botanik‑, dent‑, harp‑, higien‑, hoboy‑, humur‑, ironi‑, kemi‑, klarinet‑, kor‑, kornet‑, kriminal‑, leg‑, lingu‑, motor‑, novel‑, okul‑, orgen‑, panegir‑, pastel‑, peizaj‑, pian‑, portret‑, psalm‑, satir‑, stil‑, strategi‑, violon‑, violoncel‑, zoologi‑. Ni trovis mem kelka nomi, qui ne apartenas a la « liberal arti » : kopi‑, liquor‑, mashin‑. Esas evidente neposibla sakrifikar una de ta du klasi, e rezervar la sufixo ‑ist, sive a la partiani, sive a la profesionani. Nek la optimisti, nek la linguisti renuncos formacar sua nomo per ‑ist !
Por la sufixo ‑er, ni trovis inter altri : Ajiot‑, ambasad‑, ambulanc‑, aventur‑, bak‑, balay‑, bank‑, barb‑, batel‑, bibliotek‑, bot‑, box‑, brokant‑, garden‑, gondol‑, grenad‑, horloj‑, inquest‑, inspekt‑, instrukt‑, interpret‑, invent‑, jongl‑, juvel‑, kamiz‑, kanot‑, kantin‑, karb‑ (o karbon‑), karpent‑, kas‑, kaval‑, kolport‑, komision‑, konsil‑, konstrukt‑, kontraband‑, kontrol‑, kostum‑, kur‑, kurtaj‑, lanc‑, lapid‑, libr‑, limonad‑, linj‑, lukt‑, manufaktur‑, milit‑, min‑, mision‑, munt‑, musket‑, parfum‑, pasment‑, peruk‑, plaji‑, plent‑, plunj‑, pord‑, port‑, post‑, predik‑, pump‑, rafin‑, raport‑, redakt‑, reviz‑, salv‑, serur‑, shifon‑, sorc‑, sufl‑, tond‑, torn‑, ucel‑, uzur‑, vend‑, vitr‑, voyaj‑, zink‑.
On vidas nul esencala difero inter ica seryo e la 2a seryo di ‑ist : certe ol kontenas plu multa nomi di vulgara (materyala) mestieri, ed olta plu multa nomi di « liberal arti » : sed la sufixo ‑er havas anke tre eminenta funcioni, quale ambasad‑, inspekt‑, predik‑, ed adminime intelektala mestieri, quale bibliotek‑, instrukt‑, mision‑, redakt‑. Ni devas adjuntar ke, se la muzikisti preferas tre decideme la sufixo ‑ist (pian‑, harp‑, violon‑)[1], la plastika arti semblas preferar la sufixo ‑er : grabero, piktero, skultero, statuero, semblas plu naturala kam la korespondanta ‑isti.
On ne povas anke repartisar la radiki inter la du sufixi segun ke li esas verbala o nomala (ne verbala) ; nam, se la sufixo ‑ist aplikesas preske exkluzive a nomi[2], la sufixo ‑er aplikesas indiferente a nomi (bank, barb, batel…) ed a verbi (milit, plaji, plent, plunj). Esus neposibla rezervar la sufixo ‑er sive a la nomi, sive a la verbi.
Semblas ke en kelka kazi la sufixo ‑er signifikas proxime : « karakterizata per », ex. en grenadero, lancero, fusilero. On perceptas hike distingo reala ed utila inter ta qua fabrikas (o vendas) instrumento, e ta qua uzadas ol (e konseque karakterizesas per ol). Sed ta distingo balde esvanas, kande on konsideras botero, horlojero, juvelero, kamizero, kostumero, librero, linjero, parfumero, pasmentero, perukero… Se on donus ad ‑er la senco di la [ 215 ]nuna ‑ul, perukero esus… ta qua portas peruko ! Cetere, ni havas sempre moyeno distingar la mestieristo qua fabrikas o vendas ula kozo, de ta qua uzadas ol, per la sufixi ‑if e ‑vend : armif, bierif, brandif… Simile on distingas la pumpisto (qua pumpas) de la pumpilisto (qua fabrikas o vendas pumpili).
On esas tale duktata examenar la substituco di ‑er ad ‑ul[3]. Ol semblas tre oportuna en la sequanta seryo : acion‑, benefic‑, funcion‑, halbard‑, kapital‑, karabin‑, kuras‑, milion‑, musket‑, obligacion‑, rent‑, uzufrukt‑, vizion‑, volunt‑ (a qua on devus adjuntar : fusil‑, grenad‑ e lanc‑). Ol esus anke tre komoda en la sequanta vorti : adjudikat‑, depozit‑, ed analogi ; anke en : almon‑, empirik‑, konvuls‑, pek‑, prokurac‑. Sed ol ne esus admisebla en la nomi di malsani (derivita de la nomi di malsanesi), por qui la « naturala » sufixo esus ‑ik : alkohol‑, artrit‑, dispepsi‑, epilepsi‑, (herezi‑ ?), hidrofobi‑, hidrops‑, hipokondri‑, histeri‑, kloroz‑, nevroz‑, paraliz‑, tif‑. Ol esus neutila kun la radiki : mam (on devos probable adoptar mamifero), e : rept, rod, rumin : on povas tre bone dicar : reptanti, rodanti, ruminanti. — Gib‑ prenus ‑oz en omna kazi : gibozo.
Konkluze, se on volas repartisar la sufixi ‑ist ed ‑er altre kam nun, on povas nur (forsan) propozar distingo di senco ed uzo : ‑ist indikus ta qua okupas su pri ulo o favoras ulo, od interesas su ad ulo ; ‑er indikus ta qua laboras profesione pri ulo, esas karakterizata per ulo o praktikas ula agmaniero. Konseque, la sufixo ‑ist ricevus la amatori, e la sufixo ‑er la profesionani. Pluse, ita aplikesus generale a nomala radiki, ica a nomala radiki (nomi di kozi) o verbala radiki (nomi di profesional agadi). Ica vicigus anke la sufixo ‑ul en la max multa kazi (mem kun la nomi di malsanesi, se on ne adoptas la sufixo ‑ik) ; nam ol esos ankore plu « naturala » en tala kazi, kam ‑ul, qua havas nula apogo. Ta regulo justigus la max multa exempli citita supere : nur on devus preferar kopi‑, liquor‑, mashin‑ ero a ‑isto. On devus dicar labor-ero, e laboristo esus la partiano di la laboro (o di la laboreri). Simile, kapital-ero esus posedanto di kapitalo, e kapital-isto la partiano di la kapitalo (o di la kapitalismo). On dicus administrero, akushero, kritikero, mimero, muzikero (apud muzikisto, amatoro), grabero, piltero, skultero.