Jump to content

Progreso/Triesma Yaro/Numero 25/Pri la dusenceso di omna nomi di quantesi

From Wikisource
TRIESMA YARO
PROGRESO No25
Marto 1910
Pri la dusenceso di omna nomi di quantesi
Linguala questioni
217343TRIESMA YARO
PROGRESO No25
Marto 1910Pri la dusenceso di omna nomi di quantesi
Linguala questioni

[ 21 ]

Pri la dusenceso di omna nomi di quantesi.

On rimarkis ja ofte, ke ula nomi di quantesi esas dusenca : exemple rapideso signifikas, unesme, la raporto di la spaco trairata a la tempo (irge quanta esas ta raporto), e duesme, granda rapideso (en senco 1a). L’unesma senco esas la ciencala ; la duesma esas la vulgara ; en la 2a senco, rapideso opozesas a malrapideso, dum ke en la 1a senco, ol havas nula kontrajo (la kontrajo di rapideso ad-dextre esus rapideso ad-sinistre ; nam la kontrajo di quanteso de 0 a ∞ esas quanteso simetra de 0 a — ∞). Sed ta dusenceso esas komuna ad omna nomi di quantesi : la longeso, larjeso, alteso, profundeso, graveso, forteso…, esas omni quantesi varyanta de 0 a ∞, ed altraparte (en la vulgara uzado) indikas sufice granda quanteso di la sama speco, a qua on opozas la malgranda quantesi (mallongeso, e c.). To esas vera mem pri la grandeso ipsa : omno havas grandeso, mem la max malgranda obyekti, ed on povas parolar pri malgranda grandaji. To esas forsan trouzo rigretinda, sed ol semblas neevitebla, e (pro ke ol esas komuna ad omna nia lingui) ol trompas o mem embarasas nulu : on ne mem rimarkas ol. La LI. ne povas emendar kustumo tante generala e radikizita, ed inventar du vorti por singla speco de quantesi, unu por la generala quanteso, ed altru por la granda quanteso. To esus certe multe plu jenanta kam utila[1].

  1. Imaginez ex., ke on rezervas ta vorti a la generala quantesi. Lor, vice : Lu esas granda, on devus dicar (supozite) : Lu esas multe granda ; e vice : Lu esas malgranda, on devus dicar : Lu esas malmulte granda. On vidas quanta netolerebla komplikeso naskus de ta logikal o superlogika postulo.