Czauszkli, wieś, pow. wileński, gm. Soleczniki.
Czausza, ruczaj w pow. szawelskim, par. kurtowiańskiej. Bierze początek z jeziora bulańskiego, przepływa jednę milę wszystkiego i wpada do Wenty pod folw. Surminy Grużewskiego.
Czayken (niem.), ob. Czajki.
Czaykowa, ob. Czajkowa.
Czażów, folw. i os. rządowa, pow. opatowski, gm. Waśniów, par. Chybice. Liczy 9 dm., 58 mk., 176 mórg ziemi dwors. i 167 włośc.
Cząblewo al. Czemlewo, wś włośc. w pow. chełmińskim, par. Czarze, liczy obszaru ornej ziemi 841 mórg, dm. mieszk. 8, kat. 63, ew. 25; oprócz tego jest lasu 4,447 mórg, w którym urządzono roku 1877 osobne leśnictwo pod niemiecką nazwą: Försterei Etablissement Schemlau. Kś. F.
Cząpienica, wś, pow. rypiński, gm. Szczutowo, par. Gujsk; liczy 8 dm., 29 mk.
Cząstków polski i Cz. niemiecki, 1.) wś nad Wisłą, z lewego brz., pow. warszawski, gm. Cząstków, par. Łomna, leży przy drodze bitej z Warszawy do Modlina. W 1827 r. Cz. polski liczył 27 dm. i 167 mk., a Cz. niemiecki 18 dm. i 100 mk. Gmina Cz. należy do s. gm. ok. I w Łomiance, st. poczt. w Warszawie, od Warszawy 28 w. 2.) Cz., wś, pow. słupecki. gm. Kazimierz, par. Dobrosołowo. W 1827 r. liczył 13 dm. i 114 mk. 3.) Cz., wś, pow. opatowski, gm. Grzegorzewice, par. Słupia. W 1827 r. liczył 16 dm., 83 mk., obecnie ma 19 dm., 146 mk., 351 mórg ziemi dworskiej i 219 mórg włośc. Por. Chybice i Częstków. Br. Ch.
Cząstkowice, wś, pow. jarosławski, o 13.2 kil. od Jarosławia, par. rz. katol. Rudołowice, a gr. kat. Pełnatycze.
Cząstkowo, 1.) pos. ryc. w pow. wejherowskim, o 2 m. od m. pow. Wejherowa; szkoła. 2.) Cz., niem. Fünfgrenzen, os., pow. kościerski, stacya poczt. Skarszewy. Por. Częstkowo. Kś. F.
Cząszczew, 1.) wś, pow. pleszewski, 17 dm., 169 mk., wszyscy kat., 78 analf. Stac. pocz. Mieszków o 4 kil., st. kol. żel. Jarocin o 6 kil. 2.) Cz., folw., pow. pleszewski; ob. Mieszków. M. St.
Czchów, miasteczko, położone pod 38° 5′ dł. wsch., a 49° 10′ szer. półn. od Ferro, pow. brzeski w Galicyi; 1,803 n. a. mor., w tem 885 m. roli ornej a 767 m. lasu, 261 dm., 786 męż., 809 kob., razem 1,595 mk., 1,411 rz. kat., 184 izrael., trudniących się drobnem rzemiosłem i rolnictwem. St. poczt. w miejscu; szkoła etatowa. Jarmarki co 3-ci poniedziałek, głównie na bydło; ludność jednak i całe miasteczko bardzo ubogie, a handel miejscowy mało znaczący. Upadek Cz. datuje się od upadku dawnej Rzplitej pol. i zaprowadzenia nowego systemu komunikacyi; dawniej bowiem, gdy popod Cz. prowadził główny trakt z Krakowa do Sącza i Węgier, widywało to miasto tędy przejeżdzających królów i pierwszych dygnitarzy z licznemi orszakami, ugaszczając ich w swym obrębie i prowadziło znaczny handel winem między Krakowem i Węgrami. Pozostawione dziś na uboczu i pozbawione wszelkiego ruchu, koncentrowało niegdyś w sobie ruch całego powiatu, będąc miastem pow., siedzibą sądu ziemskiego, kasztelanią mn., starostwem niegrodowem, rządziło się prawem magdeburskiem. Kościół par. murowany, eryg. 1349 r.; należą do niego wsie: Jurków, Piaski, Drużków, Filipowice i Ruda; w całej par. 1,987 katol. i 63 żyd. (?) Do dóbr star. należały oprócz mka Czchowa, wś Stróże, Wola-Stróska, Borowa i Dzierżaniny, będące z wyjątkiem ostatniej, dziś własnością p. Justyny Benoe, także właścicielki obsz. dwor. w Czchowie i kolatorki kościoła. Początki Cz. mają sięgać czasów Bolesława Chrobrego, z czem jednak nie zgadza się o wiele późniejsze założenie kościoła. Natomiast bardzo odległej sięga niewątpliwie starożytności baszta okrągła, wznosząca się nad Dunajcem, na odosobnionym spadzistym pagórku, w kończynie bardzo obronnego wzgórza Cz.; średnica jej miąższości wynosi 40 stóp; od 40 stóp wysokości zmienia swą okrągłą postać na ośmiokątną; tam są małe strzelnice i mały otwór wychodowy, w dolnej zaś okrągłej części niema żadnego wejścia; dawniej była wyższa, teraźniejsza wysokość około 80 stóp, mury dolnej części grube do 9 stóp. (Czyt. Morawskiego „Sądecczyzna“ t. I str. 90). W tej baszcie było do ostatnich czasów Rzplitej pol. więzienie dla przestępców odsiadujących karę in fundo. Cz. ma zakład celem utrzymania 6 ubogich. Majątek zakładowy tej fundacyi składa się z 5 mórg gruntu i 100 złr. w. a. kapitału. Cz. leży na wzgórzu, w malowniczem położeniu, przy gościńcu powiatowym z Jurkowa do granicy pow. nowosądeckiego prowadzącym. Miasto, jako takie, posiada majątku 26,358 złr. w. a., a dochód miejski wynosił w r. 1877 2,950 złr. Ludność trudni się w małej części przemysłem garncarskim. R. 1501 król Olbracht kazał w Cz. ściąć Heliasza, syna Piotra, wojewody wołoskiego, o gwałcenie przymierza. Zygmunt August wyznaczył w r. 1565 Cz. na miejsce jarmarków pogranicznych. W 16 w. mieszkali tutaj aryanie, a Franciszek Lismanin był zawiadowcą ich zboru. Dek. czchowski dyec. tarnowskiej ma 10 parafij: Biesiadki, C., Domosławice, Gnojnik, Gwoździec, Olszyny, Paleśnica, Tymowa, Zakliczyn, Złota. Liczy 19,682 kat. i 1,048 izr. Cz. był niegdyś m. powiatowem wdztwa krak. F. S.
