prza, ma 44 morg. rozl., 12 sążni głęb. Woda do niego przypływa z jez. Uścimowskiego a odpływa rowem do rz. Piwonii. 8.) Cz., jezioro pod Gościńcem, pow. włodawski, gm. Tyśmienica. Liczy 19 morg. rozl., leży w zlewie Wieprza. 9.) Cz., jezioro w pobliżu wsi Sosnowica, pow. włodawski, gm. Turna. Leży w zlewie Wieprza, ma 49 morg. rozl., brzegi lesiste i bagniste. 10.) Cz., jezioro we wsi Maruszów, pow. opatowski, gm. Lasocin, głębokie 20 stóp. Zbudowano na niem most dla traktu krakowsko-lubelskiego. Br. Ch.
Czarne, 1.) jez., ob. Chryskie jez. 2.) Cz., jez. w pow. newelskim. 3.) Cz., jez. w pow. dziśnieńskim.
Czarne Bagno, kopalnia węgla o 4 wiorsty od Cieszkowic, stacyi kol. żel. północnej w Galicyi, od r. 1874 nieczynna.
Czarne błota, folwark, pow. szubiński, ob. Mamlicz.
Czarne błoto, wś, pow. sandomierski, gm. i par. Wiśniowa.
Czarne-Brody, osada wiejska w środku pow. bobrujskiego, przy małej drożynie, wiodącej przez topieliska z mka Parycz do Hłuska; jest to najgłuchszy zakątek pow. bobrujskiego. Al. Jel.
Czarne budy, wś, pow. ostrołęckI, gm. i par. Myszyniec.
Czarneguby, wś i folw. w pow. słuckim, przy drodze z Romanowa do Cimkowicz (ob. Cimkowicze) prowadzącej, w gm. cimkowickiej, w 3-cim okr. policyjnym (kopylskim), w 4-ym okręgu sądowym (nieswieskim). Fol. Cz. jest własnością Radziwiłłów, ordynacyi nieświeskiej, ma obszaru 1382 morg., w glebie dobrej, pszennej. Al. Jel.
Czarne holendry, wś, pow. gostyński, gm. Rataje, par. Białotarsk.
Czarne jezioro, piękna miejscowość śród lasu, o 3 w. od Włocławka.
Czarne Kowale, okrąg wiejski w gm. Olkienikach, pow. trocki; liczy wsie: Lejpuny, Czarne Kowale, Szpiengleniki.
Czarne morze (w starożytności Pontus Euxinus). Tak się nazywa obszerna zatoka morza Sródziemnego, względnie do swojej wielkości za osobne morze uważana. Morze oblewa wschodnie brzegi Rumelii i Bułgaryi, część Bessarabii, wschodnią i południową część gubernii chersońskiej, tauryckiej, ekaterynosławskiej, ziemi dońskich i czarnomorskich kozaków i brzegi zachodnie kraju zakaukazkiego; na południe przytykają do niego prowincye Turcyi azyatyckiej, Armenia i Anatolia. Morze Czarne łączy się z Sródziemnem w stronie południowo-zachodniej, przez cieśninę Konstantynopolitańską (Bosfor), m. Marmora (Propontydy) i cieśninę Dardanelską (Hellespont), a na północo-wschód przez cieśninę Kerczeńską (Bosfor Cymeryjski) łączy się z swoją zatoką, morzem Azowskiem (Palus Meotides). Z odnóg morza Czarnego znaczniejsze są limany: dniestrowski i dnieprowski, przez ujścia tych rzek utworzone, i odnoga bereziańska (pomiędzy Odessą i Oczakowem); z półwyspów na wzmiankę zasługuje taurycki albo Krym, który się z lądem łączy za pomocą przesmyku Perekopskiego (ma 4 wiorsty długości). Z przylądków znakomitsze: Kinburnski i Aj-Todor. Do morza Czarnego wpadają wielkie rzeki: Dunaj z zachodu; Dniestr, Dniepr z Bugiem i Ingułem z północy; Kubań i Rion ze wschodu; ztąd wody jego nie są tak czyste jak morza Środziemnego, nie tak słone i bardziej dla statków szkodliwe. Trwają na niem okropne burze, gdyż wiatry ścieśnione w tym nie wielkim bassenie (8,000 mil kw.), z trzech stron wysokiemi brzegami otoczonym, sprawiają wielkie i głębokie falowanie. Przez letnie miesiące morze to jest jednem z najbezpieczniejszych do żeglugi; ale natomiast w czasie zimy przedstawia wielkie niebezpieczeństwa, szczególnie na przestrzeni pomiędzy ujściem Dunaju i brzegami Krymu. Burze to zapewne, nie zaś kolor wody, jak mniemają niektórzy, nadały morzu nazwę Czarnego. Panujący prąd wody idzie w kierunku od połnocy ku południo-zachodowi, t. j. ku cieśninie Konstantynopolitańskiej. Do szczególnych morza Czarnego przymiotów odnieść należy to, że wysp wcale nie posiada. Geologowie zapewniają, że w odległej starożytności morza Czarne i Kaspijskie stanowiły jedno wspólne morze Sródziemne, którego wody okrywały stepy na północ od gór kaukazkich. W czasie wiosny płyną do niego ryby w wielkiej ilości dla wyrzucania ikry, zwabiane będąc jego słodkiemi i mulistemi wodami; ztąd też połów ryb stanowi tu ważną gałąź przemysłu. Dunajskie śledzie, kefal, kambała i inne ryb gatunki, oprócz miejscowego użytku, wywożą ztąd słone i suszone do pobliskich gubernij i prowincyj. Handel morza Czarnego jest nadzwyczaj ożywiony; główne przedmioty wywozu z Rossyi i Turcyi stanowią: pszenica, łój, skóry, wino, owoce; ważniejsze pod względem handlu miasta są: Cherson, Sewastopol, Kercz, Berdiańsk, Anapa, Noworossyjsk, Suchum-Kale (ob. Czarnomorski handel zagran.) i Batum w Rossyi a Trapezund w Turcyi. Rossya posiada na Czarnem morzu port wojenny w Sewastopolu i warsztaty okrętowe w Nikołajewie, w pobliżu ujścia Bugo-Ingułu do limanu dnieprowskiego. W starożytności morze Czarne przez Greków nazywane było Pontus agenos (morzem niegościnnem), już to z powodu niebezpiecznej żeglugi, już to dla dzikości mieszkańców nadbrzeżnych, szczególnie Tatarów. Podług pojęć Greków, morze to napełnione było mieliznami i rafami,
