ewang. 1070, kat. 1042, izr. 160; 276 analf. Mieszkańcy zajmują się rolnictwem, uprawą chmielu, owoców i winorośli (rocznie zbiera się w przecięciu 1300 hektolitrów wina). B. jest miastem powiatowem, ale naczelnik powiatu ma urzędową siedzibę w Wolsztynie,nawet komisarz obwodowy mieszka w Hamrze. Sąd najbliższy okręgowy, od października r. 1879 umieszczony w Zbąszyniu, podwładny sądowi ziemiańskiemu w Międzyrzeczu. Kościół parafialny kat. należy do dekanatu zbąszyńskiego. Nadto B. ma kościół protestancki i synagogę. Ma szkołę kilkoklasową elementarną bezwyznaniową, powstałą z dawniejszych trzech szkół wyznaniowych. B. jest stacyą dr. żel. na linii ze Zbąszynia do Guben, o 86 kil. od Poznania; w Zbąszyniu dwie się rozchodzą koleje, jedna z Poznania prowadząca do Frankfurtu nad Odrą, druga z Poznania przez Guben do Drezna. Urząd pocztowy trzeciej klassy. Dawniejszy trakt z Poznania do Cylichowy, drugi ze Wschowy do Międzyrzecza i Skwierzyny przez B. prowadzi. Pomiędzy rzemieślnikami wielu jest szewców, pewna ilość sukienników, miasto znaczny prowadzi handel bydłem, ma aptekę, w pobliżu są trzy gorzelnie; cztery jarmarki rocznie, kramne i na bydło. Rzączyiński wspomina, że około r. 1253 już winnice pod B. istniały. Z dwoch kościołów katolickich parafialny wzniesiony został w r. 1740 ze szczodrobliwości Adama Ponińskiego, kasztelana poznańskiego, starosty naówczas babimoskiego, ks. Świecimskiego i ks. Wawrzeńca Świniarskiego, proboszczy miejscowych. Pożar zniszczył ten kościół r. 1836. Odbudowany, nie zawiera w obecnym stanie żadnych pomników przeszłości; probostwo należy do bardzo starożytnych. Drugi kościół św. Jacka, założony za miastem r. 1609; prawo kolacyi służy rodzinom babimoskim: Klocek, Kawka i Hamerczyk. Kościół protestancki istnieje od r. 1782. Ratusz nowy wystawiono po r. 1840. Król Zygmunt I nadał miastu prawo magdeburskie i przywileje, takie same, jakie miało m. Poznań. W r. 1656 Szwedzi złupili dwa razy B., wr. 1710 B. ucierpiał przez pomór, w r.1781 pożar go zniszczył. W r. 1832 wielki pożar znowu miasto nawiedził, przyczem kościół parafialny znaczne poniósł uszkodzenia. W dawniejszych wiekach B. był starostwem niegrodowem i miał zamek szarościnski, wspominany już na początku wieku XIV. Starostwo B. płaciło w 1782 r. 2998 złp. kwarty. Poprzednio było to dziedzictwo zamożnej rodziny pomorskiej Szwenców, która gdy r. 1307 zdradziła kraj, wszystkie jej dobra razem z B. przeszły do własności publicznej; miasto obecnie jeszcze do rządu należy. Od czasu konfiskaty miejsce to zaczęło być starostwem niegrodowem. W połowie wieku XVIII starostą był Karol Biron ks. kurlandzki, po nim Piotr Potocki; do r. 1798 Łukasz Bniński. W tym r. rząd pruski darował dobra starościńskie jenerałowi Köekritz, który je sprzedał Unruhom. Tytularnym proboszczem babimoskim był uczony bibliotekarz Załuski i sławny bibliograf polski Janocki, zmarły w r. 1780. Opis B. czyt. w Tyg. ill. z r. 1876 Nr. 37. Powiat babimoski graniczy na północ z międrzyrzeckim, na zachód z Brandeburgią, na zachód-południe ze Szląskiem, na południe z pow. wschowskim, na wschód z kościańskim a na północo-wschód z bukowskim. Rozległości ma 18,814 mil kwadr. Ziemia powiatu przeważnie jest piaszczysta, jako dalszy ciąg równin brandeburskich od Krosna się poczynających; jest równiną rzadko tylko przerywaną małemi wzgórzami, jako to pod Mochami w części południowej, pod Hamrem w północnej, pomiędzy Babimostem a Kopanicą w zachodniej części. Cztery rzeki przepływają powiat: Obra, Obrzyca, Zgniła Obra i Dojca. Obra płynie ze wschodniej części powiatu od Terespola (Theresienau) i Faustynowa ku zachodowi, mija Kębłowo, Obrę wieś, od Kopanicy zmienia kierunek ku północy, płynie przez jeziora Wielkowiejskie, Chobienickie i Grojeckie, za wsią Grojcem dopływa do pow. międzyrzeckiego. Dla powolnego biegu powstały na jej brzegach rozległe błota obrzańskie. Staraniem gorliwych obywateli mających posiadłości w tym powiecie i sąsiednich, a mianowicie Edwarda hr. Raczyńskiego, generała Chłapowskiego i pod nadzorem rządowym osuszono błota, wyczyszczono koryto rzeki, uspławniono ją; obecnie nad jej brzegami rozległe znajdują się łąki. Obrzyca wypływa z jeziora Oberskiego, dąży w okolicę Kargowy, pomiędzy wsią Chwalimem a wsią brandeburską Smolnem (Gross-Schmöllen) przyjmuje Zgniłą Obrę i sama w pow. celichowskim wpada do Odry. Zgniła Obra powstaje w pow. międzyrzeckim z błot brojeckich, wpływa do pow. babimoskiego pod wsią Małe Podmokle (Posemukel), w kierunku południowym płynie przez miasto Babimost, jezioro Wojnowskie i łączy się z Obrzycą. Dojca, mała rzeczka, poboczna Odry. Pow. bogaty jest w jeziora, których liczą około 30; oprócz już wymienionych, nalezą do większych: Wolsztyńskie, Wielkowiejskie, Mochskie, Hamerskie, Wioszczańskie, i jeziora w okolicy Przemętu, Błotnicy, Radomierza, Górsa i Wielunia. Mieszkańców pow. miał 1871 r. 55,106, r. zaś 1875—54,797, z których na miasta przypada 12,048. Liczy ich 7: 1) Babimost (Bomst). 2) Kębłowo (Kiebel), 3) Kopanicę (Kopnitz), 4) Rakoniewice (Rakwitz), 5) Rostarzewo (Rothenburg), 6) Kargowę (Unruhstadt), i 7) Wolsztyn (Wollstein); ma 7 gmin miejskich i 34 obwodów dominialnych, ogółem 253
