urzędu podatktowego, oddziału straży skarbowej, notaryatu, urzędu pocztowego i telegraficznego, wydziału rady powiatowej, posterunku żandarmeryi, urzędu dekanalnego i parafialnego rz. katol. Zakład ubogich fundowany przez dziedzica miejscowego i mieszczan chrześciańskich w r. 1607, celem umieszczenia i zaopatrzenia ubogich miejscowych wyznania chrześciańskiego, posiada majątek zakładowy 19472 złr. z budynkiem i 34 morgami gruntu. Dochód zakładu w r. 1877 wynosił 1821 złr. Szkoła ludowa 4-klasowa, oprócz tego szkoła etatowa żeńska 4-klasowa. Dystylarnia spirytusu, gorzelnia, młyn amerykański, tartak, kopalnie galmanu (Winklera) i żelaza (Schoenfelda). Ch. leży w równinie przy dwu szosach, z których pierwsza prowadzi z Krakowa do Mysłowic a druga z Oświęcimia do granicy Król. Polskiego; w miejscu jest przystanek kolei żelaznej północnej Cesarza Ferdynanda o 4 kil. za Trzebinią ku Oświęcimowi. W Ch. jest wiele pięknych murowanych kamienic, ale największa część domów bezpiętrowych; czystość miasta pozostawia wiele do życzenia. Miasto posiada 24000 złr. majątku ale zarazem 16000 złr. długów a dochody miejskie są bardzo nieznaczne. Ludność w małej części żyje z rolnictwa, więcej z przemysłu a izraelska z handlu. Odbywa się też w Ch. 12 jarmarków rocznie, bardzo odwiedzanych; w ożywionym ruchu handlowym i przemysłowym czuć sąsiedztwo Szląska Pruskiego. Par. katol. Ch. dek. nowogórskiego liczy wiernych 3210, obejmuje Ch., oraz wsie Kąty i Góry Luszowskie. W par. tej jest 6124 izrael. Do dóbr Ch. należą wsie Balin wielki i mały, Kąty, Libiąż, Jawor, Moczydło. Państwo to w zamian za dobra Buszcze nabyła od arcyksięcia Karola, jako sukcesora ks. sasko-cieszyńskiego, Wiktorya z Klozow Janowa Mieroszowska; w r. 1856 sprzedane p. Lobenfeldowi. Niegdyś własność książąt cieszyńskich. Powiat chrzanowski ma 3 miasteczka, 81 gmin wiejskich, 29 zarządów obszarowych dworskich, razem 113 jednostek administracyjnych. Rozl. 12,5370 mil kw. Ludności 66174. Miasteczka: C., Nowagora i Trzebinia. Okolice Ch. stanowią osobną strefę rolniczą, która nosi nazwę „Chrzanowskie“. Z zakresu fizyografii pisał 1836 r. Jensen o „Roślinach w okolicach Chrzanowa, przez Bessera pominionych“. Mac.
Chrzanów, 1.) wieś, pow. pleszewski, 6 dm., 77 mk., 8 ew., 69 kat., 31 analf. 2,) Ch., domin., pow. pleszewski, należy do Kuczkowa; 3 dm., 26 mk., 12 ew., 14 kat., 9 analf. Stac. poczt. i kol. żel. Pleszew o 7 kil. M. St.
Chrzanów, por. Chrzanowo.
Chrzanowice, 1.) wś, pow. kaliski, gm. i par. Błaszki. W 1827 r. było tu 8 dm. i 88 mk. 2.) Ch., wś, pow. noworadomski, gm. Gosławice, par. Kamieńsk. W 1827 r. było tu 28 dm., 181 mk. Folw. Ch. od Piotrkowa w. 28, od Noworadomska w. 12, od Gorzkowic w. 4. Nabyty w r. 1875 za rs. 17,737. Rozległość ogólna wynosi m. 449 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 354, łąk m. 61, past. m. 10, nieużytki i place m. 23. Budowli drewnianych 12, pokłady torfu i marglu. Dawniej folwark ten stanowił jednę hypotekę i całość z dobrami Gorzędów. Br. Ch. i A. Pal.
Chrzanowice, ob. Krzanowice.
Chrzanówka, wś, pow. mohylowski, wraz z wsią Berladką 413 dusz męz., 979 dz. ziemi włośc. Ma kaplicę katol. parafii Kopajgród. Należy do Januarego Sulatyckiego; ob. Berladka.
Chrzanowo, 1.) folw., pow. słupecki, gm. Ostrowite Kapitulne, par. Giewartowo. W 1827 r. było tu 10 dm. i 95 mk. 2.) Ch., wś włośc. i folw. prywatny dóbr Opinogóra, pow. ciechanowski, gm. Opinogóra, par Ciechanów, nad rz. Soną, o 6 w. od urzędu gm., ma 16 osad, 11 dm., 74 mk., 33 m. gruntu włośc., 26 m. roli ornej. 3.) Ch., okolica szlachecka, pow. kolneński, gm. Kubra, par. Przytuły, o 5 w. na półn. od Radziłowa. W obrębie jej leżą Ch. cyprki, Ch. dusze, Ch. nowiny, Ch. wypychy. W 1827 r. liczyły one razem 29 dm. i 174 mk. Fol. Ch.-Cyprki od Łomży w 30, od Kolna w. 28, od Stawisk w. 10, od Grajewa w. 35. Rozległość wynosi m. 174 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 152, łąk m. 10, pastwisk m. 4. Budowli murowanych 2, z drzewa 9. Płynie przez terrytoryum struga Kuberka. Znajdują się tu pokłady torfu i młyn wodny. 4.) Ch., okolica szlachecka, pow. makowski, gm. Smrock, par. Maków. W obrębie jej leżą: Ch. godawy, Ch. marki i Ch. tworki. Fol. Ch. godawy, od Łomży w. 28, od Makowa w. 3, od rz. Narwi w. 10 i Orzycy w. 2. Ogólna rozległość wynosi m. 246 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 228, łąk m. 8, nieużytki i place m. 10. Płodozmian 8-polowy. Budowli murowanych 2, z drzewa 13; stawy zarybione. 5.) Ch., wś szlach., pow. makowski, gm. Sielc, par. Rożan. W 1827 r. było tu 35 dm. i 63 mk. 6.) Ch. Bronisze, wś szlach., pow. makowski, gm. Karniewo, par. Maków. W 1827 r. było tu 8 dm., 63 mk. Dobra Ch.-Bronisze składają się z folw. Zalesie i attynencyi cegielni Osnica z wsią Zalesie; od Łomży w. 84, od Makowa w. 6, od Gąsocina w. 18, od rz. Orzycy w. 6. Rozległość wynosi morg. 933 a mianowicie grunta orne i ogr. m. 236, łąk m. 66, pastwiska m. 58, lasu m. 542, nieużytki i place m. 20, attynencya cegielnia m. 11, płodozmian 12-polowy. Budowli murowanych 1, z drzewa 5. Wś Zalesie osad 10, gruntu m. 15. Br. Ch. i A. Pal.
Chrzanowo, domin., pow. wągrowiecki, 5 dm., 83 mk., 5 ew., 78 kat., 43 analf. Naj-
