ściół par. należący do dekanatu kruświckiego. Poczta w miejscu, gościniec o 4 kil., st. kol. żel. Inowrocław o 23 kil. Wykopano tu srebrny naszyjnik, 12 brakteatów połączonych łańcuszkami, z wizerunkiem jednego z biskupów gnieźnieńskich, figurkę glinianą przedstawiającą kobietę. (Przedmioty te opisane przez Wolańskiego w dziele: „Listy o starożytnościach słowiańskich.“ Gniezno 1846). M. St.
Chełmek (i Zachełmek z Paprotnikiem i Podzagórniem), wś, pow. chrzanowski, o 8 kil. od Oświęcimia, 1225 morg. rozl., w tem 492 m. roli ornej, 1094 mk., 541 m. pastwisk i lasów pos. większej a 684 m. roli pos. mniejszej; paraf. w Bobrku, szkoła ludową jednoklasowa; huta, pokłady porfirów i zwykły kamieniołom; leży nad Wisłą przy kolei żelaznej północnej Cesarza Ferdynanda. W miejscu znajduje się przystanek tejże kolei i c. k. urząd celny.
Chełmica, wielka i mała, dwie wsie przyległe, pow. lipnowski, gm. Spethal, par. Chełmica Wielka, leżą przy drodze z Włocławka do Lipna. Ch. mała, wś nad strugą bez nazwy, liczy 183 morg., wtem 171 ornych, 47 dworów, 25 budyn. mieszkalnych., 234 mk., t. j 116 m. i 118 kob. Folw. należy do Chełmicy wielkiej, liczy 4 bud., 60 mk. Ch. wielka, nad jeziorem Chełmica, 27 dworów, 12 bud. miesz., 203 mk. Kościół par. drewniany, szkoła. Dobra Ch., w skład których wchodzą: Wichowo, Swiątkowizna, Chełmica mała, Łochocin, Lisk, Polichnowo, Okrągła, Winduga - Rachcińska, Rachcin, Sękliny, Zbytkowo, Józefowo, Cypryanka i Niedźwiedźnia, liczą 10,110 morg., w tem 2460 orn,, 11 bud., 139 mk. Wiatrak, młyn wodny i karczma. Par. Ch. dek. lipnowskiego, 1629 dusz liczy.
Chełmica, jezioro we wsi Chełmica wielka.
Chełmiczki, 1.) wieś, pow. inowrocławski, 14 dm., 141 mk., 18 ew., 122 kat., 72 analf. Stac. poczt. Chełmce o 2 kil., st. kol. żel. Inowrocław o 25 kil. 2.) Ch., folwark, pow. inowrocławski, 1019 morg. rozl., 5 dm., 92 mk., 6 ew., 86 kat., 23 analf. Własność niegdyś Daniszewskiego. M. St.
Chełmiec, wś, pow. krasnostawski, gm. Kraśniczyn, par. Surchów. Ma 38 osad włośc., 253 m. gruntu włośc. i folw. należący do dóbr kraśniczyńskich, własność prywatna. R. 1827 miał 9 dm., 66 mk.
Chełmiec, wś, pow sądecki, leży nad rz. Dunajcem, odległa 2 kil. od m. Nowego-Sącza, na trakcie rządowym Sącz-Żywiec, w glebie dobrej, rędzinnej, ze spodem w wielkiej części nieprzepuszczalnym; stac. poczt. w N. Sączu, tamże i szkoła. Obszar dworski ma rozległ. 550 m., w czem 424 m. szpilkowego lasu, cennego z powodu korzystego położenia nad samym Dunajcem i blisko N. Sącza; rozległ. obsz. gm. 1308 m., ludn. 496 wyzn. rz. kat i ewang. Zbór ewang. w N. Sączu. Włościanie zamożni, trudnią się obok rolnictwa furmanką i przychówkiem koni. Ch. należał dawniej do dóbr sądeckiego stwa. grod., i rząd austr. rozdał większą część dwor. gruntów niemieckim kolonistom, wskutek czego dzieli się Ch. na wś polską i niemiecką. Prawo propinacyi pod samym N. Sączem bardzo korzystne. Nad Dunajcem blisko mostu stoi stary modrzewiowy kościołek, pod wezwaniem św. Heleny, gdzie oddział polskiego rycerstwa, śpieszącego za królem Janem III na odsiecz Wiednia, odprawił nabożeństwo. Właścicielem Ch. jest Teodor Wittig.
Chełmiński,—a,—e, od m. Chełmno (ob.).
Chełmionka, niem. dawniej Colmenitz, jezioro, w pow. chełmińskim, wąskie, około ½ mili długie, ciągnie się na prawym brzegu Wisły poniżej Starogrodu, na dole nadwiślańskiego wzgórza, wpływa jako Trynka (ob.) do Wisły przy Chełmnie. Dawniejsza prepozytora św. Ducha w Chełmnie miała prawo łowienia ryb w jeziorze Chełmionce. Kś. F.
Chełmno, dobra rządowe i donaceyjne, pow. kolski, gm., par. i sąd gm. okr. VI Chełmno, st. poczt. Dąbie, od Koła odl. w. 13. W skład dóbr rządowych Chełmno wchodzą: osada dawniej miasto Grzegorzew, wś i holendry Dębie, folw. i wś Smardzew, wś Pieczew, folw. i wś Słupeczko, Rzuchań, Majdany, Skępe, Dąbina, Przybyłów, Sobielice, Budy przybysławskie, Kobyle. Żrebięta, Jamy, Polany, młyn Grobla i wś Dobroń. Majorat Chełmno składa się z folw. i wsi: Chełmno, Luboradz, Boguszyniec, Grzegorzew, Naboradzin, Grabina wielka i Gr. mała, Sobótka, Kiełczewek, Chojny, Dąbie i młyna Wiktor. Ch. leży u zbiegu Neru z Wartą, ma kościół i par. erekcyi niewiadomej ale 1521 już istniały. Obecny kośc. wystawiony 1779 przez prymasa Ant. Ostrowskiego. R. 1827 liczyło 37 dm., 335 mk. Par. Ch. dek. łęczyckicgo, dawniej kłodawskiego, 2260 dusz liczy. Gm. Ch. ma 3558 mk.
Chełmno, 1.) wś, pow. szamotulski, 8 dm., 146 mk., 19 ew., 127 kat., 53 analf. Stac. poczt. Pniewy o 3 kil., st. kol. żel. Szamotuły o 17 kil. 2) Ch., olędry, pow. szamotulski, 33 dm., 239 mk., 216 ew., 23 kat., 49 analf. 3.) Ch., domin., 17 dm., 211 mk., 29 dw., 182 kat., 89 analf. Dawniej własność Raczyńskiego. M. St.
Chełmno, niem. Culm, m. powiatowe w Prusach zachodnich, regencyi kwidzyńskiej, leży na wyniosłem wzgórzu prawego brzegu Wisły, „na dziewięciu pagórkach“, z przepysznym widokiem na okolice nadwiślańskie; nieco powyżej miasta na południe wpływa do Wisły rz., obcenie prawie wyschła, Fryba. Na herbie miejskim jest wyrażonych 9 pagórków i krzyż podniesiony krzyżacki. Ch. jest jedno
