Kiełczewskich, gdy się dwaj bracia na podział majątku zgodzić nie chcieli i każdy z nich pragnął zamek posiadać, podzielono się tą budowlą i odtąd każda jej połowa oddzielnego doświadczała losu. Wschodnia dająca widok na dolinę Bystrzycy, wcześnie opuszczona, z czasem poszła w ruinę, obecnie odnowił ją p. Stelmasiewicz. Zachodnia, na równinie położona, ciągle prawie mając mieszkańców, utrzymywana była w porządku, ale przerabiana stopniowo, straciła swą pierwotną postać. Br. Ch.
Bystrzyca, od 1865 r. Bystrica, mko powiatu wilejskiego, na lewym brzegu rzeki Wilii, o 38 w. od Wilna, o 14 od Wornian, najbliższej stacyi pocztowej, o 377 wiorst od źródeł Wilii, 4 stanu policyjnego i 4 ucząstku święciańskiego (IV) okręgu sądowego, posiada zarząd włość. gm., 103 mk., szkółkę wiejską i kościół paraf. prawosławny, murowany przez Zygmunta I w 1523 r., przyłączony z probostwem do fundowanej przez niego sufraganii wileńskiej; w 1760 r. wymurowany z tytułem Podwyższenia św. Krzyża, w 1865 przerobiony na cerkiew prawosławną. B. podług Stryjkowskiego i Kojałowicza była pierwszą stolicą wielkich ks. lit. Parafia B. szumskiego błahoczynija (dek.) liczy obecnie parafian prawosławnych mężczyzn 519, kobiet 509 dusz, a do 1865 była parafią klasy 5 dek. wileńskiego, posiadała w swym obrębie kaplicę Wojdaciszki i liczyła 2304 par., teraz rozdzielonych między sąsiednie parafie: worniańską, bujwidzką i ławaryską. Włościańska gmina bystrzycka dzieli się na 5 wiejskich okręgów i liczy w ogóle włościan 5098 osób w 136 wsiach, zawierających 783 domów. B. była niegdyś starostwem i w XVIII w. płaciła 1785 złp. kwarty (przez długi czas w ręku Brzostowskich). Dziś B. jest własnością miejscowej cerkwi i włościan. W pobliżu, niedaleko zaścianka rządowego Linomargi, nader stroma góra z okopami, zwana Zamkowszczyzna, śród lasu. Gmina B. liczy 5 okręgów wiejskich: 1) Bystrzyca, 1) Rubno, 3) Bujwidy, 4) Rycienie, 5) Preny. Okrąg wiejski B. w gminie B. liczy następujące wsie: Kowalówka, Tartak; zaścianki: Symoniczki, Burbliszki, Powoksza, Zybniszki, Auksztajcie, Linomargi, Raudy, Zamkowszyzna, Rudziszki, Kłaniszki, Paluniszki, Sienakły, Rudziszki, Ignacowo (dziś inaczej Wozdwiżenskoje zwane), Milguniszki, Łosze, Żorniele, Folwarki, Juchniszki, Piotrowszczyzna, Rawy. J. W. 2.) B., wś z zarządem gmin. w środku pow. słuckiego, niedaleko miasteczka Romanowa, nad rz. Moroczem, w 2 okręgu sądowym, w 3 stanie policyjnym (kopylskim). Gmina bystrzycka składa się z 19 wiosek i liczy 2698 mk. płci męz. Al. Jel. 3.) B., wś rząd., pow. uszycki, gm. Osłamów, ma 124 dusz męz., 251 dz. ziemi włośc. Wieś ta była darowaną klasztorowi franciszkanów w Kamieńcu przez Zofią ze Żmiechowskich Tyszkiewiczową, wojewodzinę trocką. Dr. M.
Bystrzyca, 1.) wieś, pow. drohobycki, o 11 kil. od st. p. Podbusz. Przestrzeń posiadłości większej: roli ornej 6, łąk i ogr. 45, past. 3, lasu 720; posiadł. mniej.: roli ornej 707, łąk i ogr. 319, past. 376, lasu 128 m. Ludn. rz. kat. 32, gr. kat. 503, izrael. 14: razem 549. Należy do rz. kat. parafii w Podbużu; gr. kat. par. ma w miejscu, która należy do dekanatu starosamborskiego. Właściciel większej posiadłości: Towarzystwo przemysłowe dla produktów leśnych w Wiedniu. 2.) B., dolna i górna, wieś, pow. ropczycki, 1439 m. rozl., wtem 988 m. roli ornej, 104 domów, 660 mk.; parafia w Nockowy, położenie górzyste, 12 kil. od Sędziszowa.
Bystrzyca, niem. Bystritz, Bistritz, Bistrzitz, wieś, pow. jabłonkowski na Szlązku austr., rozl. morg. 2792, ludności 1745. Ma parafią ewang. (od r. 1782), która liczy 7000 wiernych w samym B. 1600; ma też filią par. kat. Wędrynia, st. p. i szkołę ludową prywatną. W B. jest st. dr. żel. koszycko-bogumińskiej, między Jabłonkowem a Trzyńcem, o 46 kil. od Bogumina, o 15 od Cieszyna. F. S.
Bystrzyca, niem. Habelschwerdt, m. pow. w reg. wrocławskiej, o 2 m. na płd. od Kładzka, pod 50°17′40″ sz. płn. i 34°20′5″ dług. wsch., między rz. Nissą i Bystrzycą; miasto prawie wyłącznie katolickie, otoczone murem; ma 2 kościoły katolickie, 1 ewangelicki od roku 1822. Miasto rękodzielnicze. Trzy jarmarki.
Bystrzyca, ob. Bańska Bystrzyca.
Bystrzyca, 1.) rzeka, bierze początek ze źródeł we wsi Sulów, w pow. janowskim. Płynie ku półn. przez wsie: Zakrzówek i Bystrzyca, Kiełczewice, Strzyżowice, Bystrzyca, Piotrowice, Osmolice, Żabia Wola, Prawdniki, Zemborzyce, Wrotków, Rury, miasto Lublin, pod wsią Tatary, folwarkiem Ponikwody, wsiami: Hajdowo, Jakubowice Murowane, Długie, Turka, Sobianowice, Bystrzyca, Charlęż i pod wsią Spiczyn wpada do rzeki Wieprz z lewego jej brzegu. Źródła B. są dosyć obfite; w dalszym biegu, przyjmując wody różnych źródeł, strumieni i rzeczek, staje się ona dosyć znaczną. Do wsi Bystrzycy płynie niziną szeroką na 180 sążni. Od Osmolic nizina ta rozszerza się i aż do samego ujścia rzeki, szeroka jest na 370 sążni; brzegi rzeki są strome, stałe, suche, wznoszące się na 3 do 4 stóp nad średni stan wody; dno rzeki piaszczyste. Nizina po największej cześci torfowa, w wielu miejscach rozbłocona, a to głównie z powodu podniesienia wody na młyny. Pola orne i la-
