ry także zgasł w kwiecie wieku 1675 roku. Był to ostatni potomek książąt Piastów na Szląsku. Starożytny zamek stał nienaruszony aż do roku 1741, lecz w tym roku, w czasie oblężenia przez Prusaków, prawie do szczętu zburzony, już się więcej nie podźwignął. Od tego czasu użyto go częścią na magazyn, częścią na inne cele. Dotąd dziedziniec zamkowy jest wykładany kamieniem kwadratowym; w południowej stronie stała wysoka wieża, dziś już w gruzach; na każdym boku rycerz z kamienia ciosany, obok lwy z głazu. Portyk zachowany. Sala jadalna i pokoje ozdobione były obrazami ksiąząt Piastów i innych znakomitych osób. Teraz nawet jeszcze widać ślady przeszłej wielkości i kosztownych ozdób, mianowicie nad przysionkiem z kamienia wykutym; szczególniej posąg księcia Jerzego, jego małżonki Barbary i innych książąt. Na południe od zamku leży kościół św. Jadwigi, eryg. 1273, wybudowany około roku 1349 przez księcia Ludwika. W tym kościele była dawniej najpiękniejsza w całym Szląsu kazalnica, z jednego kamienia wykuta, i tutaj z pod Strzelna w roku 1573 sprowadzona, obsypana ze wszystkich stron pięknemi płaskorzeźbami. Cesarz niemiecki, w którego moc dostało się miasto, kazalnicę ową roku 1677 zwalić rozkazał. W tym kościele są groby dawnych książat na Brzegu. Kościół farny św. Mikołaja, dziś ewangelicki, w r. 1287 przez Henryka księcia na Wrocławiu wystawiony, liczony bywa do najwyższych w całym Szląsku. Kościół św. Piotra i Pawła w roku 1579 przez Jerzego, księcia na Brzegu, na zbrojownię użyty. Kościół paraf. katol. św. Krzyża, pojezuicki, 1735 wzniesiony. Gimnazyum przez księcia Jerzego zaczęte dnia 21 marca 1564 roku, 8 sierpnia 1589 r. poświęcone. Przed bramą stoi kościół ewang. św. Trójcy. Dziś Brzeg posiada ewang. gimnazyum, bibliotekę, wzorowe więzienie, 10 szpitali, dom obłąkanych, arsenał, 7 kościołów, najpierwszą na Szląsku (od 1819 r.) kasę oszczędności. Oprócz tego fabryki sukna, płótna, pończoch, szkołę rzemiosł, średnią szkołę rolniczą, fabryki maszyn, rybołówstwo sztuczne, 12 jarmarków (na bydło, 1 na wełnę) i t. p. Handel wszelkiemi produktami i 15,367 mieszkańców; w liczbie tej ⅔ ewangelików, ⅓ katolików (przeszło 1000 przestępców i 200 obłąkanych). Miasto B. leży pod 50° 51′ szer. płn. i 35° 6′ dł. wsch., 418′ n. p. m., i ma stacyą dr. żel. górnoszląskiej z Katowic i Ziegenhals do Wrocławia, o 41 kil. od Wrocławia. Stacya ta zowie się Brieg-Carlsruh, O.-S. Księstwo brzeskie czyli brzesko-lignickie (na Brzegu i Lignicy) powstało z działów po śmierci Henryka V ks. wrocławskiego. Właściwe brzeskie obejmowało mniej więcej dzisiejsze powiaty: brzeski, olawski, niemczyński, strzeliński; otoczone było księztwami: oleśnickiem, wrocławskiem, świdnickiem, ziębickiem, grotkowskiem i opolskiem. Po wygaśnięciu Piastów (czyt. Schoenwalder'a „Die Piasten vom Briege“, 3 t.) przeszło we władanie Austryi a od r. 1742 Prus. Dekanat katolicki dyec. wrocławskiej obejmuje 8 parafij: Brzeg, Karlowice, W. Lubieś, Osiek, Kurzątków, Loewen, Lossen, Michałowo. Język kościelny mięszany: polski i niemiecki. Powiat brzeski regencyi wrocławskiej ma 10,72 mil kw. rozl., 55168 mieszk., po większej części ewang. Niemców, na prawym brzegu Odry Polaków (12% Polaków w powiecie a 20% katolików; izraelitów tylko 1 %). Grunta powiatu po większej części żyzne, ale na prawo od Odry lekkie piaski. Uprawia wiele marzanny. Pod Brzegiem węgiel brunatny, pod Karlowicami wapno. Fabryki cukru, francuskich kamieni młyńskich, wyrobów ze skóry, cygar. Główne miejscowości: Karlowice, Loewen, Michałów, wś Mollwitz. 2.) B. Tak się zwało w XIV w. miasto Dyhernfurth w pow. wołowskim.
Brzegi, 1.) wś rządowa, pow. jędrzejowski, gm. i par. Brzegi. Leży przy drodze bitej kielecko-krakowskiej. Posiada kościół par. murowany, szkołę gminną, sąd gminny, urząd gminny. W 1827 r. było tu 64 dm. i 393 mk. Par. B. dek jędrzejowskiego liczy 1583 dusz. Gmina B. odl. od Jędrzejowa wiorst 12½, st. poczt. w Podzamczu. W gminie znajduje się: gorzelnia, młyn z tartakiem zwany Wyspa na rzece Nidzie i młyn Jasłów na rz. Nidzie, 2 cegelnie, wapielnia, szkoła. Ludn. 2614. Niegdyś B. były starostwem. W 18 w. emfiteuza Kluczewskich, płaciły 1760 złp. kwarty. 2.) B., wś, pow. łukowski, gm. i par. Miastków. W 1827 r. było tu 13 dm., 140 mk.; obecnie 246 mk. i 607 morg. obszaru. Br. Ch.
Brzegi, 1.) wś, pow. nowotarski, ma 5256 morg. rozl., wtem 3550 m. lasu, 68 domów, 362 mieszk., parafia łac. w Białce, położenie w najwyższych górach, gleba owsiana. 2.) B., wś, pow. wielicki, o 8 kil. od Wieliczki, w parafii Grabie. 3.) B., wś, pow. Rudki, o 12,4 kil. na południe od Sambora. Przestrzeń posiadł mniej.: roli orn. 857, łąk i ogr. 392, past. 410 morg.; posiadł. więk. nie ma żadnej. Ludność rzym. kat. 4, gr. kat. 762, izrael. 11: razem 777. Należy do rzym. kat. parafii w Kalinowie (Kaiserdorfie); gr. kat. ma w w miejscu, która należy do dekanatu samborskiego; posiada szkołę etatową.
Brzegi, huta pod wsią Zborowskie, w pow. lublinieckim.
Brzegi-Bielica, jezioro, pow. lipnowski, gm. Kikoł, około rumunku Bielica, rozległe 18 morg , głęb. 36 stóp.
