się, powrócił do B. i niespodziewanie napadłszy, wyparł wojska po za rzekę. Rossyanie ustępując spalili most. O przejściu Napoleona przez Berezynę, ob. Berezyna. B. ma stacyą drogi żel. mosk. brzeskiej, między Żodynem a Bojarami, o 396 w. od Brześcia. Samo miasto leży o 5 w. od stacyi. Paraf. kościół katolicki pod wezw. Wniebowz. M. B. Par. katol. dekanatu borysowskiego dusz 3635; kaplice w Lubatowszczyznie i Łozinach. Dekanat borysowki dyec. wileńskiej składa się z 11 paraij, wszystkie w pow. t. n.: B., Korzeń, Okołów, Chotajewicze, Dziedziłowicze, Łohojsk, Kiemieszowce, Chołopienicze, Ziembin, Berezyna, Dokszyce (dawniej 13; prócz wymienionych jeszcze: Hajna, Omniszewo). Wiernych liczy: 20,560. Wszystkie parafie katol. w pow. borysowskim należą do dekanatu t. n. Powiat borysowski zajmuje północny kraniec gubernii mińskiej a graniczy z gub. wileńską, witebską, mohilewską tudzież powiatami ihumeńskim i mińskim. Powierzchnia gruntu w powiecie wyniosła: tutaj przypada rozgranicze wód Niemna i Berezyny, które pod wsią Daleszkowicze sięga 135 saż. n. p. m. Na tem wyniesieniu gleba czarnoziem z piaskiem i gliną, pszenna. Wschodnia a miejscami i północna część powiatu okryte są lasami i błotami; część zachodnia górzysta, niewiele ma lasów. Główna rz. Berezyna, ważna pod względem komunikacyjnym. Ma ona w tym powiecie 14 dopływów z prawej strony, 13 z lewej. Prócz nich w powiecie borysowskim mają swoje źródła Klewa i Wilia dopływy Niemna, Ilia, Dźwinosa dopływy Wilii, Omniszewa i Esa. Jeziór liczą 30, najważniejsze z nich Pławio, Bereszta i Lepelskie. Głównie kwitnie w pow. borysowskim przemysł leśny. Pod względem rolniczym uprawa zbóż i lnu. Nad brzegami Berezyny trafia się ruda żelazna. Handel koncentruje się na tej rzece. Rocznie spławiają na niej za 3 miliony rs. towarów na wywóz a przywożą tą samą drogą na 600 tys. rs. Zresztą większy przywóz koleją żelazną niż wodą. Prócz drogi żelaznej brzesko-moskiewskiej przechodzą przez ten powiat: dawny trakt pocztowy mińsko-smoleński, trakty wojenne borysowsko-miński i borysowsko-lepelski oraz trakt handlowy z Borysowa do Bielnicz. Powiat borysowski dzieli się na 3 zarządy policyjne (stany), 30 gmin wiejskich, 161 okręgów wiejskich. Miejsc. zaludnionych liczy: 18 miasteczek, 52 siół, 727 wsi, zaścianków, futorów, folwarków i t. p. Mieszkańców 132,347. Z tego prawosławnych 93,927, wyznawców starego obrządku 2100, katolików 21,496, ewang. 41, izraelitów 14646, mahometan 35. Fabryk 40 z produkcyą roczną 89000 rs. (w tem samych smolarń 25). Szkół ludowych 45. Cena ziemi przecięciowo 200 do 400 rs. za włókę. W powiecie 61 parafij prawosławnych (w tej liczbie 55 dopiero od r. 1839). Rozległość powiatu 8958 wiorst kw. Czyt. Tyszkiewicz E. „Opisanie pow. borysowskiego pod względem statyst., geognostycznym, historycz., gospodarczym, przemysłowym, handlowym i lekarskim,“ Wilno 1847 r. 2.) B. (Stary), folwark w pobliżu m. pow. Borysowa, ma szpital wojskowy; dawniej miał hutę i kuźnicę żelaza; zowie się inaczej Radziwiłłów (ob. Borysów). 3.) B., wś, pow. ostrogski, par. kat. Zasław, na połud. od m. pow. Ostroga o 18., w położeniu wzgórzystem; należała niegdyś do ogromnych dóbr ostrogskich, póżniej była w ręku znakomitej familii Koniecpolskich, a w teraźniejszym wieku należy do ks. Ludgardy Jabłonowskiej. Przed 40 laty ta wieś była otoczona borami sosnowemi, które z półn. strony dotąd istnieją. Ziemia glinkowata lecz urodzajna. Ma cerkiew drewnianą parafialną, takąż szkołę wiejską. Tu są zamieszkali przeszło od 200 lat czynszownicy, niegdyś szlachta a obecnie włościanie, którzy niczem się nie różnią od włościan, mówią atoli po polsku i są katolikami. Mieszkańcy uprawiają tytuń w wielkiej ilości. Ludność ogólna dusz męz. 700, żeń. 721. Ziemi włośc. 1808 dz. Folw. B. należy do dóbr Płużno. 4.) B., wś, pow. kobryński, o milę od Kobrynia.
Borysówka, wś, pow. lipowiecki, nad rz. Wiazowicą, wpadającą do Sobu, o 2 w. oddalona od m. Liniec. Mieszk. 669, wyznania prawosław. Cerkiew parafialna należała dawniej do hr. Platera, obecnie do Demidowa ks. San Donato. Ziemi 2016 dz. pierwszorzędnego czarnoziemu. Zarząd gminny i policyjny w m. Lińcach. Kl. Przed.
Borysowka, 1.) wś, pow. i gub. niżegorodzka, st. p. w pobliżu N. Nowgorodu i Arzamasu. 2.) B., wś, pow. i gub. penzeńska; st. poczt. między Penzą a Petrowskiem.
Borysowo, wś, pow. możajski, gub. moskiewska, o 10 w. na płd. od Możajska, nad rz. Pachrą, założona przez Borysa Godunowa. Była to niegdyś murem otoczona twierdza, która służyła za obronę przeciw napadom Litwy i Polaków; 484 mk., 72 dm.
Borysowo, niem. Borishof, dobra, pow. olecki, st. p. Kowale.
Borysowska, wś, pow. grajworoński, gub. kurska, przy trakcie z Biełgorodu do Grajworona, 16288 mk., st. p.
Borysowszczyzna, wś i dobra ziemskie, w południowej stronie pow. bobrujskiego, przy drodze z Hłuska do Gródka i Bobrujska idącej, nad rz. Ptyczą, w gm. hłuskiej, w 3 stanie policyjnym (hłuskim). Dobra B. należą do Wołka Łaniewskiego, mają obszaru około 3560 morg. Była tu kaplica katolicka parafii Hłusk. Al. Jel.
