dusz, mianowicie mężczyzn 19009, kobiet 15497, w tej liczbie ludności niestałej i wojska: płci męzkiej 3680, żeńskiej 1445 (wojska 950). Podług wyznań: prawosław. 5185 (m. 3014, k. 2171), katol. 3084 (m. 1674, k. 1414), ewang. 5560 (3054 m., k. 2506), izrael. 20365 (m. 10961, k. 9404), mahomet. 312 (m. 300, k. 6). Co do przemysłu i handlu w obecnym czasie dodać jeszcze wypada, że po wsiach okolicznych wszędzie fabrykują surowe korty, choć na 1–4 krosnach, oddając surowy wyrób do dalszej przeróbki w mieście. Obrót handlowy B. i jego okolic w ciągu jednego półrocza wynosił: koleją warszawsko-peterb. wywóz 2,146,800 pud., wartości rs. 28,174,600; przywóz 4664200 pud., wartości rs. 14,613,300; zatem traci B. przerabiając surowe materyały: pud. 2,517,400, pozostałe zaś 2,146,800 pud. nabierają przez przeróbkę większej wartości o rs. 13,561,300, czyli, że w ciągu całego roku B. zyskuje rubli 27,122,600. Obrót koleją grajewskobrzeską w przybliżeniu o połowę mniejszy. Zakłady naukowe: szkoła realna: uczniów do 200, instytut: uczennic 125. Dla zestawienia i porównania podajemy (podług Siemienowa) cyfry z roku 1860: mieszkańców 16544 (w tej liczbie mężczyzn 8146): kupców 386, mieszczan 12,544, rzemieślników cechowych 1680; podług wyznań: prawosł. 643, katol. 3887, ewang. 713, izraelitów 11288, mahomet. 13. W tymże r. 1860 było: cerkwi prawosł. 1, kościół katolicki 1 i 3 kaplice; kościół ewang. 1, synagogi 2; domów modlitwy i szkół izrael. (chederów) 16; domów 819 (181 murowanych); sklepów 164, szpital miejski, więzienie, gimnazyum (4 klasy podzielone na dwa oddziały), instytut córek szlacheckich i szkoła żydowska. W r. 1860 dochody miejskie wynosiły 10,609. rs. Wedle sprawozdań za tenże rok 1860 w mieście znajdowało się fabryk sukiennych 3, w których wyrobiono sukna za rs. 32,775; przędzalni bawełny 2, wartość produkcyi rs. 9320; wełn. 5, wartość produkcyi rs. 201,620; wytapialni łoju 2; w. p. rs. 4942; garbarnia 1, w. p. rs. 12425; browar małych rozmiarów 1, olejarni 2 i mydlarni 3. Robotników w tych zakładach pracowało około 500; rzemieślników 741 (417 majstrów). W ogóle B. pod względem handlowym ma znaczenie ważne. Kupcy prowadzą handel zbożem, drzewem i wyrobami przemysłu rękodzielniczego; targi odbywają się 2 razy w tygodniu, jarmark 24 czerwca, na który dowożą wyłącznie płody i wyroby wiejskie, przypędzają konie i bydło. B. łączył się niegdyś z Warszawą traktem pocztowym 26 mil długim: Złotoryja, Tykocin, Mężenin, Zambrów, Ostrów, Budy, Wyszków, Serock, Nowydwór, Jabłonna. B. przyłączony do Rossyi od pokoju tylżyckiego, tworzył tak zwany obwód B., rozdzielony w r. 1808 na 4 powiaty: B., bialski, sokolski i drohiczyński, i istniał do r. 1842, w którym wcielono go do gub. grodzieńskiej i B. został miastem powiat. Białostocki powiat w zachodniej części gub. grodzieńskiej zajmuje przestrzeni 50 mil czyli 2427 wiorst kw. (Siemienow; 2552 wiorst kw. Strelbicki), a wedle danych urzędowych na rok 1878 (Pamiatnaja kniżka grod. gub.) 264791 dzies. kw., w tej liczbie 14633 własności rządowej i 49456 lasów. Wedle tychże danych urzędowych ludność 126400 dusz, t. j. 50 na 1 wiorstę kw. Fabryk sukna 4, wartość produkcyi 46126 rs.; kortów 23 produkujących za 1363950 rs.; sukna i kortów 44, produkujących za 1768316½ rs.; wyrobów wełnianych 10, produkujących za 445530 rs.; kapeluszy 1, produkująca za 36000; flaneli 6, produkujących za 37800 rs.; przędzalni 2, produkujących za 8700 rs.; tytuniu 2, produkujących za 26200 rs.; wódek 11, produkujących za 82801 rs.; browarów 15, produkujących za 117000 rs.; farbiarni 4, produkujących za 45000 rs.; mydlarni i świec 2, produkujących za 15491 rs.; garbarni 6, produkujących za 5932 rs.; hut szklan. 1 produkująca za 25000 rs.; cegielni 9, produkujących za 15000 rs.; gisernia 1, produkująca za 48763 rs. Miejscowości fabryczne: B., Supraśl, Michałowo, Gródek, Choroszcza, Dojlidy, Królowy Most, Skorupy, Nowosiołki, Żółtki, Krzywa, Topole, Wasilków. Najstarszą kortownią jest zakład w Topolach Łyszczyńskich, istnieje bowiem od roku 1826; następnie kortownia Oskragiełłów Moesów w Choroszczy z r. 1846. W pobliżu Choroszczy w Nowosiołkach prowadzi p. Alfred Oskragiełło Moes wysoko postępowe gospodarstwo. Browar jego wyrabia 60,000 wiader piwa bawarskiego przedniego gatunku rocznie. Drugi browar parowy jest w Dojlidach; trzeci mało znaczący w B. Powiat B. dzieli się na trzy stany: Zabłudowo, Starosielce, Goniądz i 11 gmin. W r. 1857 liczyło się tu 10 gmin wiejskich; 216 wsi, 12408 włościan mężczyzn, 98 obywateli ziemskich, izraelitów 16232, synagog 10, domów modlitwy 24; mahomet. 56, ewang. 2381. O osadnikach niemcach w pow. B. dosyć szczegółowo wspomina Klaus w dziele rosyjsskiem p. t. „Nasze Kolonie“ Petersburg 1869. Powiat b. ma ze wszystkich powiatów gub. grodzieńskiej najmniej miejscowości zaludnionych, bo tylko 477, ale gęstość jego zaludnienia wyżsża aniżeli powiatu słonimskiego, który ma miejsc zaludnionych 1035. Wszystkie parafie katol. pow. białostockiego tworzą jeden dek. tegoż nazwiska, (ob. wyżej); prawosławny zaś dek. białostocki ma 11 parafij, wiernych liczy 11,025 (rok 1857). Powierzchnia powiatu B. cała prawie równa i nizka, szczególnie południowa. Rzeki Narew i Biebrza odgraniczają całą zachodnią część powiatu od
