Bhí poll sa bhfalla, ámhthach, lastiar de’n teine. Bhíodh an poll go maith an fhaid a bhíodh imtheacht na gaoithe tríd siar. Ach nuair a bhíodh an ghaoth ag séideadh tríd an bpoll aniar bhímís múchta ag an ndeatach. Ba mheasa go mór an deatach ’ná an fuacht. Agus go deimhin is amhlaidh a bhíodh an fuacht agus an deatach i n-aonfeacht againn, mar ní bhíodh an teine ach go h-olc.
Fé deire do tuigeadh ins gach aon bhall nár bh’aon mhaith do sgoileanaibh tuatha bheith ag dul i gcomórtas leis an gcoláisde a bhí i Mainistir Fhear Muighe. Do chrom na h-aithreacha, fé mar a bhí aon ghustal acu chuige, ar na buachaillíbh do chur go dtí an coláisde. Do socaruigheadh neithe sa choláisde i dtreó go bhféadfadh buachaill teacht ann agus gan bheith air an deich bpúint fichid do dhíol. D’fhéadfadh sé teacht agus lóisdín a thógaint sa tsráid agus dul isteach sa choláisde gach aon lá. Ansan ní bhéadh air ach sé púint sa mbliain do dhíol as an sgolaidheacht agus d’fhéadfadh sé é féin do chothughadh chómh saor agus do b’ fhéidir é.
Tuig at’ aigne, a léightheóir, go raibh an saoghal ana chruaidh an uair sin ar mhuíntir na h-Éirean. An t-é go mbíodh feirm thailimh aige chaitheadh sé bheith ag obair ó dhubh go dubh chun an chíosa dhéanamh, agus chun é féin agus pé muirighean a bhíodh air do chothughadh agus do chlúdach ar chuma éigin. An fear a bheartuigeadh tabhairt suas do chur ar mhac leis, do chaitheadh sé dúbailt oibre do bhaint as féin agus as an gcuid eile de’n chlainn chun a-n t-aoinne amháin sin do chur chun cinn. D’á bhrígh sin, an buachaill a raghadh go Coláisde Cholmáin agus do thógfadh lóisdín sa tsráid dó féin, do chaithfeadh sé é féin do chothughadh gan puínn rabairne, nó bhéadh éagcóir aige ’á dhéanamh ar an muíntir
