Molaotheo wa Repabliki ya Afrika Borwa/Kgaolo ya 13

Merero ya Ditšhelete ka Kakaretšo

213. Sekhwama sa Ditseno sa Setšhaba
1. Go na le Sekhwama sa Ditseno sa Setšhaba seo ka go sona ditšhelete ka moka tše di amogetšwego ke mmušo wa naga di swanetšego go lefelwa gona, ka ntle le tšhelete yeo e beetšwego ka thoko ka mabaka a Molao wa Palamente.
2. Tšhelete e ka ntšhiwa Sekhwameng sa Ditseno sa Setšhaba fela-
a. go ya ka tekanyetšo yeo e theilwego Molaong wa Palamente; goba
b. bjalo ka tefešothwii yeo e lebanego Sekhwama sa Ditseno sa Setšhaba, ge e beakanyeditšwe ka Molaotheong goba Molao wa Palamente.
3. Kabelo ya go lekana ya profense go tšwa ditsenong tšeo di kgobokeditšwego setšhabeng ka bophara, ke tefišothwi yeo e lebanego Sekhwama sa Setšhaba sa Ditseno.

[Letšatšikgwedi la go thoma la karolo ya 213: 1 Janaware 1998.]

214. Dikabelo tša go lekana le dikabo tša ditseno
1. Molao wa Palamente o swanetše go beakanyetša-
a. karogano ya go lekana ya ditseno tšeo di kgobokeditšwego setšhabeng ka bophara gare ga makala a mmušo a setšhaba, profense le a tikologo;
b. taetšo ya kabelo ya maswanedi ya profense ye nngwe le ye nngwe mo go kabelo ya profense ya ditseno tšeo;
c. dikabelo tše dingwe tše itšego tša go ya go diprofense, pušoselegae goba bommasepala go tšwa kabelong ya ditseno go tšwa go mmušo wa setšhaba, le mabaka afe goba afe ao ka ona dikabelo tšeo di ka dirwago.
2. Molao woo o ukangwego go karolwana ya (1) o ka dirišwa fela morago ga ge mebušo ya diprofense, dipušoselegae tšeo di ipopilego le Khomišene ya Ditšhelete le Matlole di ile tša rerišwa, le ge ditigelo dife goba dife tša Khomišene di šetše di lekodišitšwe, gomme di hlokomele mabaka a a latelago -
a. kgahlego ya setšhaba;
b. peakanyetšo efe le efe yeo e swanetšego go dirwa mabapi le sekoloto sa setšhaba le ditlamego tše dingwe tša setšhaba;
c. dinyakwa le dikgahlego tša mmušo wa setšhaba, tšeo di laeditšwego go ya ka kelo ye e lebanego;
d. nyakego ya go kgonthišiša gore diprofense le bommasepala di kgona go aba ditirelo tša motheo le go phethagatša mešomo yeo di e abetšwego;
e. bokgoni le go šomiša matlole gabotse ga diprofense le bommasepala;
f. tlhabollo le dinyakwa tše dingwe tša diprofense, dipušoselegae le bommasepala;
g. go se lekalekane ka gare le gareng ga diprofense;
ditlamego tša diprofense le tša bommasepala go ya ka molao wa naga;
h. hlokego ya ditekanyetšo tša dišere tša letseno tša tlhola e eme le tše phopholetšegago; le
i. nyakego ya matšato mo boikarabelong bja mabaka a tšhoganetšo goba dinyakwa tše dingwe tša lebakanyana, le mabaka a mangwe ao a theilwego godimo ga kelo ya go swana le ye.

[Letšatšikgwedi la go thoma la karolo ya 214: 1 Janaware 1998.]

215. Ditekanyetšo tša setšhaba, tša diprofense le tša bommasepala
1. Ditekanyetšo tša setšhaba, tša diprofense le tša bommasepala le tshepetšo ya tekanyetšo di swanetše go hlohleletša ponagatšo, maikarabelo, le taolo ye e swanetšego ya ditšhelete tša ekonomi, dikoloto le lefapha la setšhaba.
2. Molao wa naga o swanetše go beakanyetša -
a. sebopego sa ditekanyetšo tša setšhaba, tša diprofense le tša bommasepala;
b. gore ditekanyetšo tša setšhaba le tša profense di swanetše go begwa neng; le
c. gore ditekanyetšo tša ditšhelete lefapheng le lengwe le le lengwe la mmušo le swanetše go laetša methopo ya ditseno le ka tsela yeo ditshenyegelo tše di šišintšwego di tlogo sepelelana le molao wa naga.
3. Ditekanyetšo makaleng a mangwe le a mangwe a mmušo di swanetše go ba le -
a. dikakanyetšo tša ditseno le ditshenyegelo, go fapantšhwa gare ga kapetlele le ditshenyegelo tša nako yeo;
b. ditšhišinyo tša go lefela tlhaelelo yeo e akanywago lebakeng leo e diregago go lona; le
c. taetšo ya maikemišetšo mabapi le go adima le mekgwa e mengwe ya maikarabelo a setšhaba e tla godiša sekoloto sa setšhaba ngwageng wo o latelago.

[Letšatšikgwedi la go thoma la karolo ya 215: 1 Janaware 1998.]

216. Taolo ya Sešegotlotlo
1. Molao wa naga o swanetše go hloma šešegotlotlo sa setšhaba gomme o laetše dikgato tša go kgonthišiša ponagatšo le taolo ya ditshenyagelo lekaleng le lengwe le le lengwe la mmušo, ka go tšweletša -
a. mokgwa wo o amogetšwego ka bophara wa go hlakiša;
b. dikaroganyo tša go swana tša ditshenyagelo; le
dikelo le maemo a go swana a tša sešegomatlotlo.
2. Sešegotlotlo sa setšhaba se swanetše go diriša go latela magato ao a beilwego go ya ka karolwana ya (1), gape se ka thibela phetišetšo ya ditšhelete go ya go lefapha la mmušo ge e le gore lefapha leo la mmušo le ka dira ditlotlo tše šoro tša magato ao.

[Karolwana ya (2) e tšeetšwe legato ke karolwana ya 5 (a) ya Molaophetošwa wa Bošupa wa Molaotheo wa 2001.]

3. Sephetho sa go thibela phetišetšo ya ditšhelete go ya profenseng go ya ka karolo ya 214 (1)(b) se ka tšewa fela mabakeng ao a beilwego karolwaneng ya (2) le-
a. ga sa swanela go thibela phetišetšo ya ditšhelete matšatši a go feta a 120; le
b. se ka dirišwa semeetseng fela se tla felelwa ke maatla go tloga letšatši leo se dirilwego ka ntle le ge Palamente e amogela ka go latela tshepedišo yeo e swanago le yeo e hlomilwego go ya ka karolo ya 76(1) mme e beilwe ke melao le ditaelo tša mohlakanelwa tša Palamente. Tshepedišo ye e swanetše go phethagala matšatšing a 30 morago ga sephetho sa sešegotlotlo sa setšhaba.

[Karolwana ya (3) e tšeetšwe legato ke karolwana ya 5 (b) ya Molaophetošwa wa Botshela wa Molaotheo wa 2001.]

4. Palamente e ka mpshafatša sephetho sa go thibela phetišetšo ya ditšhelete lebaka le le sa fetego matšatši a 120 ka nako e tee, go latelwa tshepedišo yeo e hlomilwego go ya ka karolwana ya (3).
5. Pele Palamente e ka dumelela goba ya tsošološa sephetho sa go thibela phetišetšo ya ditšhelete go ya profenseng-
a. Mohlakišikakaretšo o swanetše go begela Palamente; gomme
b. profense e swanetše go fiwa sebaka sa go fetola ditatofatšo kgahlanong le yona, le go tšweletša taba ya yona pele ga komiti.

217. Borekedi
1. Ge setho sa mmušo makaleng a setšhaba, a profense goba a tikologo goba sehlongwa se sengwe le sengwe se se laeditšwego mo molaong wa naga, se tšea dikontraka tša diphahlo goba tša ditirelo, gona se swanetše go dira bjalo go ya ka tshepedišo yeo e nago le maswanedi, ya go lekanela, ya ponagatšo, ya phadišano le ya tsheketšo.
2. Karolwana ya (1) ga e thibele ditho tša mmušo goba dihlongwa tšeo di ukangwego karolwaneng yeo go diragatša morero wa borekedi wo o beakanyetšago –
a. dikarolo tša kgetho mo kabong ya dikontraka; le
b. tšhireletšo goba tšwetšopele ya batho, goba dihlopha tša batho tšeo di hlokišitšwego ke kgethollo ye e sego maswanedi.
3. Molao wa naga o swanetše go bea tlhako yeo e lego gore molaotshepetšo wo o ukangwego karolwaneng ya (2) o swanetšego go phethagatšwa.

[Karolwana ya (3) e tšeetšwe legato ke karolwana ya 6 ya Molaophetošwa wa Botshela wa Molaotheo wa 2001.]

218. Ditiišetšo tša mmušo
1. Mmušo wa setšhaba, mmušo wa profense goba mmasepala o ka tiišetša kadimo ge fela motiišetšwa a latela mabaka afe goba afe ao a beilwego molaong wa naga.
2. Molao wa naga wo o ukangwego go karolwana ya (1) o ka dirišwa fela morago ga ge ditigelo tšeo di dirilwego ke Khomišene ya Ditšhelete le Matlotlo di etšwe hloko.
Ngwaga ka ngwaga, mmušo wo mongwe le wo mongwe o swanetše go phatlalatša pego ka ga ditiišetšo tšeo o di filego.

[Letšatšikgwedi la go thoma la karolo ya 218: 1 Janaware 1998.]

219. Meputso ya batho bao ba šomelago setšhaba
1. Molao wa Palamente o swanetše go hloma tlhako ya go beakanyetša-
a. meputso, diputseletšo le dikholego tša maloko a Seboka sa Maloko a Palamente, baemedi ba go ya go ile ka Khanseleng ya Setšhaba ya Diprofense, maloko a Kabinete, Batlatšatona, baetapele ba setšo le maloko a dikhansele tše dingwe le tše dingwe tša baetapele ba setšo; le
b. magomo a ka godimo a meputso, diputseletšo goba dikholego tša maloko a lekgotlapeamelao la profense, maloko a Dikhuduthamaga le maloko a Dikhansele tša Bommasepala tša maemo a a fapanego.
2. Molao wa naga o swanetše go hloma Khomišene ye e ikemetšego go dira ditigelo mabapi le meputso, diputseletšo le dikholego tše di ukangwego karolwaneng ya (1).
3. Palamente e ka fetiša molao wo o ukangwago karolwaneng ya (1), fela morago ga go ela hloko ditigelo tša khomišene ye e theilwego go ya ka karolwana ya (2).
4. Khuduthamaga ya setšhaba, khuduthamaga ya profense, mmasepala goba bolaodi bjo bongwe le bjo bongwe bja maswanedi bo ka phethagatša molao wa naga wo o ukangwego karolwaneng ya (1) fela morago ga go ela hloko ditigelo tša khomišene ye e hlomilwego go ya ka karolwana ya (2).
5. Molao wa naga o swanetše go hloma ditlhako tše ka tšona o ka beakanyago meputso, diputseletšo le dikholego tša baahlodi, Mošireletši wa Setšhaba, Mohlakišikakaretšo, le maloko a khomišene ye nngwe le ye nngwe tšeo di beakanyeditšwego ka Molaotheong, go akaretšwa le bolaodi bja kgašo bjo bo ukangwego karolong ya 192.

Khomišene ya Ditšhelete le Matlotlo

220. Tlhomo le mešomo
1. Go na le Khomišene ya Ditšhelete le Matlotlo ya Repabliking yeo e dirago ditigelo tšeo di ukangwego Kgaolong ye, goba go lekgotlapeamolao la bosetšhaba, go Palamente, makgotlapeamelao a diprofense le bolaodi bjo bongwe le bjo bongwe bjoo bo laetšwego ke molao wa naga.
2. Khomišene e ikemetše ka noši gomme e laolwa fela ke Molaotheo le molao, gomme e swanetše go se tšee lehlakore.
Khomišene e swanetše go šoma go latela Molao wa Palamente gomme, phethagatšong ya mešomo ya yona, e swanetše go hlokomela mabaka ka moka a a lebanego, go akaretšwa ao a lego lenaneong karolong ya 214(2).

221. Go thwalwa le pakatiro ya maloko
1. Khomišene e bopša ke basadi le banna ba ba latelago bao ba kgethilwego ke Mopresidente bjalo ka hlogo ya khuduthamaga ya setšhaba:
a. Modulasetulo le motlatšamodulasetulo;
b. batho ba bararo, ka morago ga go rerišana le Ditonakgolo, go tšwa lenaneong leo le thadilwego go ya ka tshepedišo yeo e beilwego ke molao wa naga;
c. batho ba babedi bao ba kgethilwego, ka morago ga go rerišana le pušoselegae, go tšwa lenaneong leo le thadilwego go ya ka tshepedišo yeo e beilwego ke molao wa naga; le
d. batho ba bangwe ba babedi.

[Karolwana ya (1) e tšeetšwe legato ke karolwana ya 2 ya Molaophetošwa wa Bohlano wa Molaotheo wa 2001.]

(1A) Molao wa naga wo o ukangwego karolwaneng ya (1) o swanetše go beakanyetša go kgathatema ga-

a. Ditonakgolo go thaleng ga lenaneo leo le ukangwego karolwaneng ya (1)(b); le
b. pušoselegae ya go šoma gabotse go thaleng ga lenaneo leo le ukangwego karolwaneng ya (1)(c).

[Karolwana ya (1A) e tsentšwe ke 7 (b) ya Molaophetošwa wa bošupa wa Molaotheo wa 2001.]

2. Maloko a Khomišene a swanetše go ba le bokgoni bjo bo lebanego.
3. Maloko a šoma pakatiro yeo e beilwego go ya ka molao wa naga. Mopresidente a ka tloša leloko modirong ka lebaka la go hloka maitshwaro, go palelwa ke mošomo goba go se kgone.

222. Dipego
Khomišene e swanetše go begela Palamente le makgotlapeamelao a profense ka mehla.

Pankakgolo

223. Tlhomo
Panka ya Resefe ya Afrika Borwa ke Pankakgolo ya Repabliki gomme e laolwa go ya ka Molao wa Palamente.

224. Maikemišetšomagolo
1. Maikemišetšomagolo a Panka ya Resefe ya Afrika Borwa ke go šireletša maatla a theko ya tšhelete kgahlegong ya kgolo ya ekonomi ye e lekalekanego le ya go ya go ile ka Repabliking.
2. Panka ya Resefe ya Afrika Borwa, go fihlelela maikemišetšomagolo a yona, e swanetše go phethagatša mešomo ya yona ntle le letšhogo, go rata goba tlhaolo; fela go swanetše go ba le ditherišano tša ka mehla gare ga Panka le leloko la Kabinete le le rwelego maikarabelo a merero ya ditšhelete.

225. Maatla le mešomo
Maatla le mešomo ya Panka ya Resefe ya Afrika Borwa ke ao ka tlwaelo a dirišwago ke dipanka tša gare, maatla ao le mešomo di swanetšego go laetšwa ke Molao wa Palamente gomme a swanetšego go dirišwa goba go phethagatšwa ka šedi ya mabaka ao a beilwego go latela Molaong woo.

Merero ya Ditšhelete ya Diprofense le ya Tikologo

226. Sekhwama sa Ditseno tša Profense
1. Go na le Sekhwama sa Ditseno tša Profense ye nngwe le ye nngwe moo ditšhelete ka moka tše di amogetšwego ke mmušo wa profense di swanetšego go bewa ka go sona, ka ntle le tšhelete yeo e beetšwego ka thoko ka mabaka ka Molao wa Palamente.
2. Tšhelete e ka ntšhiwa go Sekhwama sa Ditseno tša Profense fela-
a. go ya ka tekanyetšo ya Molao wa profense; goba
b. bjalo ka tefišothwii ya Sekhwama sa Ditseno tša Profense, ge seo se beakanyeditšwe ka Molaotheong goba ka Molaong wa profense.
3. Ditseno tšeo di abetšwego pušoselegae go tšwa profenseng ka profenseng yeo, go ya ka karolo ya 214(1), ke tefišothwii ya Sekhwama sa Ditseno tša Profense yeo.
4. Molao wa naga o ka beakanyetša tlhako yeo ka yona-
a. Molao wa profense o ka, go latela karolwana ya (2)(b), dumelela go ntšha ga tšhelete bjalo ka tefišothwii ya Sekhwama sa Ditseno tša Profense; le
b. ditseno tšeo di abilwego go tloga profenseng go ya go pušoselegae ka profenseng yeo go ya ka karolwana ya (3) di swanetše go lefelwa bommasepala ka profenseng yeo.

[Karolwana ya (4) e tsentšwe ke karolwana ya 8 ya Molaophetošwa wa bošupa wa Molatheo wa 2001.]

[Letšatšikgwedi la go thoma la karolo ya 226: 1 Janaware 1998.]

227. Methopo ya setšhaba ya go thekga mebušo ya profense le dipušoselegae ka ditšhelete
1. Pušoselegae le profense e nngwe le e nngwe -
a. di na le tokelo ya tekano ya dišere tša letseno tše di kgobokeditšwego ke setšhaba gore e tle e kgone go aba ditirelo tša motheo le go phethagatša mešomo yeo e abetšwego; gomme
b. di ka amogela dikabelo tše dingwe go tšwa ditsenong tša mmušong wa setšhaba, ka mabaka goba ka ntle le mabaka.
2. Ditseno tša tlaleletšo tše di kgobokeditšwego ke diprofense goba bommasepala ga di a swanela go ntšhiwa karolong ya tšona ya ditseno yeo e kgobokeditšwego ke setšhaba, goba go tšwa dikabelong tše dingwe tše di filwego go tšwa go ditseno tša mmušo wa setšhaba. Ka yona tsela yeo ga go tlamego ka thokong ya mmušo wa setšhaba go bušetša profense, goba bommasepala, tšeo di sa kgonego go kgoboketša ditšhelete tša go lekana le tekano ya tšona matlotlong le metšhelelong.
3. Karolo ya go lekana ya profense ya ditseno tše di kgobokeditšwego ke setšhaba e swanetše go fetišetšwa go profense ka ntle le tikatiko le gona ka ntle le phokotšo, ka ntle le ge phetišetšo yeo e thibetšwe go ya ka dipeelano tša karolo ya 216.
4. Profense e swanetše go iphatela methopo efe goba efe yeo e tsomago, go ya ka ditlhagišo tša molaotheo wa profense ya wona, tšeo e lego tlaleletšo go dinyakwa tša yona tšeo di ukangwego ka Molaotheong.

[Letšatšikgwedi la go thoma la karolo ya 227: 1 Janaware 1998.]

228. Metšhelo ya Profense
1. Lekgotlapeamelao la profense le ka bea -
a. metšhelo, makgetho le metšhelo ya dithoto sebakeng sa motšhelo wa ditseno, motšhelo wa dithoto, motšhelo wa theko, metšhelo ya ditsha goba motšhelo wa ditšwantle; le
b. ditefišo tša go lekana dikelong tša motšhelo, lekgetho goba motšhelo wa dithoto, tšeo di beilwego ke molao wa naga, sebakeng sa metšhelo ya mekgatlo ya ditseno, metšhelo ya theko, metšhelo ya ditsha goba metšhelo ya ditšwantle.

[Temana ya (b) e tšeetšwe legato ke karolwana ya 9 ya Molaophetošwa wa Botshela wa Molaotheo wa 2001.]

2. Maatla a lekgotlapeamelao la profense a go bea metšhelo, makgetho, metšhelo ya dithoto le metšhelokoketšo -
a. ga a swanela go dirišwa ka tsela yeo e lego ka botšona le gona ka mo go sa kwalego di tshwenyana le merero ya ekonomi, le ditiro tša ekonomi tša setšhaba ka ntle ga mellwane ya profense yeo goba tšhitišo ya tshepedišo ya dithoto ya setšhaba, ditirelo, kapetlele goba modiro; gomme
b. e swanetše go laolwa go ya ka Molao wa Palamente, woo o ka dirišwago fela morago ga ditigelo tša Khomišene ya Ditšhelete le Metšhelo di etšwe hloko.

[Letšatšikgwedi la go thoma la karolo ya 228: 1 Janaware 1998.]

229. Maatla le mešomo ya mmasepala metšhelong
1. Go ya ka dikarolwana tša (2), (3) le (4), mmasepala o ka bea -
a. metšhelo ya dithoto le ditefokoketšo godimo ga ditefo tša ditirelo tše di abjago ke goba legatong la mmasepala; le
b. ge o dumeletšwe ke molao wa naga, metšhelo ye mengwe, metšhelwana le metšhelo ya dithoto ye e swanetšego pušoselegae goba karolong ya pušoselegae woo mmušotikologo woo o lego ka fase ga wona, eupša ga go mmasepala wo o ka tšhedišago motšhelo wa ditseno, motšhelo wa theko, motšhelokakaretšo wa thekišo goba motšhelo wa ditšwantle.
2. Maatla a mmasepala a go bea metšhelo ya dithoto, metšhelokoketšo ya ditefo tša ditirelo tše di abjago ke goba legatong la mmasepala, goba metšhelo e mengwe le makgetho goba metšhelo ya dithoto-
a. ga a swanela go dirišwa ka tsela yeo e amago ditšwammeleng le ka mona, merero ya ekonomi ya setšhaba, ditiro tša ekonomi ka ntle ga mellwane ya mmasepala, goba tshepetšo ya setšhaba ya dithoto, ditirelo, kapetlele goba mošomo; le
b. a ka laolwa ka molao wa naga.
3. Ge bommasepala ba babedi ba na le maatla a go swana a motšhelo le mešomo mabapi le tikologo e tee, karoganyo ye maswanedi ya maatla le mehola yeo e swanetše go dirwa go ya ka molao wa setšhaba. Karoganyo ye e ka dirwa fela morago ga go ela hloko bonnyane, dikelo tše di latelago:
a. Tlhokego ya go latela metheo ya maleba ya metšhelo.
b. Maatla le mešomo ye e phethagatšwago ke mmasepala wo mongwe le wo mongwe.
c. Maatla a metšhelo a mmasepala o mongwe le o mongwe.
d. Go kgona le go šoma gabotse ga go kgoboketša metšhelo, metšhelwana le metšhelo ya dithoto; le.
e. Tekatekano.
4. Ga go seo se thibelago kabelano ya ditseno tše di kgobokeditšwego go ya ka karolo ye gare ga bommasepala bao ba nago le maatla le mešomo ya metšhelo ka tikologong e tee.
5. Molao wa naga wo o ukangwego mo karolong ye o ka dirišwa fela morago ga ge pušoselegae le Khomišene ya Ditšhelete le Metšhelo di rerišitšwe le ge ditigelo dife goba dife tša Khomišene di etšwe hloko.

[Letšatšikgwedi la go thoma la karolo ya 229: 1 Janaware 1998.]

230. Dikadimo tša Profense
Profense e ka dira dikadimo tša kapetlele goba tša ditshenyegelo tša nako yeo go ya ka molao wa naga, efela dikadimo tša tshenyegelo ya nako yeo di ka dirwa fela ge go hlokega mabakeng a go ikhola ngwageng wa ditšhelete; le go
Molao wa naga wo o ukangwego karolwaneng ya (1) o ka dirišwa fela morago ga ge ditigelo tše itšego Khomišene ya Ditšhelete le Metšhelo di etšwe hloko.

[Karolo ya 230 e tšeetšwe legato ke karolwana ya 10 ya Molaophetošwa wa bošupa wa Molaotheo wa 2001.]

230A. Dikadimo tša Mmasepala
1. Khansele ya Mmasepala e ka, go ya ka molao wa naga-
a. adima ditšhelete tša kapetlele goba ditshenyegelo tša nako yeo tša mmasepala, efela dikadimo tša tshenyegelo ya nako yeo di ka dirwa fela ge go hlokega mabakeng a go ikhola ngwageng wa ditšhelete; le go
b. itlama le go tlama Khansele ya ka moso tirišong ya maatla a yona a go bea melao le a khuduthamaga go dira dikadimo goba go dira dipeeletšo tša mmasepala.
2. Molao wa naga woo o ukangwego karolwaneng ya (1) o ka dirišwa fela morago ga ge ditigelo tše itšego tša Khomišene ya Ditšhelete le Metšhelo di šetše di etšwe hloko.

[Karolo ya 230A e tsentšwe ke karolwana ya 10 Molaophetošwa wa bošupa wa Molaotheo wa 2001.]