Civilisation e lingua universal/Secunde Parte/Capitulo 7

by Stefano Bakonyi

7. LE CIVILISATION DE CRETA E DE GRECIA

CRETA

Le region del Mar Egeo es simile a un grande laco quasi completemente incirculate per terras: al west e al nord le costas de Europa, e al est Asia Minor, al sud le longe insula CRETA. Le costas son profundemente indentate, con multe baias e portos. Le Egeo es plen de insulas. Essente facilemente navigabile per velieros, le Egeo es le natural junctura inter le costas de Europa e de Asia Minor. Tamben le costa de Egypto es facilemente attingibile ab Creta. Ab le costas de Asia Minor stratas commercial conduce al Crescente Fertile. Assi, le region del Egeo jace in le campo de radiation de due regiones primari del civilisation antique. In consequentia, le prime civilisation european emerge sub le influentia del Crescente Fertile e de Egypto, in le region del mar Egeo.

Le population del region del Egeo appertine al racia mediterran. Le crepusculo del civilisation del Egeo es circa 3000 a.Cr. in Creta. In le anno 2000 a.Cr. Creta es jam un pais altemente civilisate, con scriptura pictural, industria de ceramica e de metallo, construction de naves, commercio de ultramar, agricultura, elevation de bestial, citates e palatios, elevation de bestial, citates e palatios. Como le scriptura pictural es laboriose, on reduce le picturas a poc lineas schematic. Le resultato es le scriptura linear (como le egyptian), incise in discos de argilla (como le sumerio-akkadian). - Le archeologos ha excavate grande massas de discos, specialmente sub le ruinas de palatios. Lor lingua es tanto simile al greco homeric, quanto le akkadiano es simile al arameico, in tanto que le linguistic unitate de Creta con Grecia homeric es un facto.

Le civilisation de Creta culmina inter 1600 e 1200 a.Cr. Le Palatio de Knossos es le prime grande architectura in Europa. Le muros del palatio son picturate con scenas del vita quotidian. Creta possede le arte de facer vitro e figuras smaltate; produce ceramica meraviliose - tamben secundo le standard hodierne. Le arte de Creta es dinamic, como le akkadian - non static, como le egyptian. Reguardante un vaso cretese, on crede vider le movimento del folios per le vento. Tamben le aurifices; le laboratores de bronzo e le sculptores de ivorio crea pecias maestral. In le creation del moda feminin Creta pote esser comparate con Paris e Turin: le costumes del damas son moderne, secundo le gusto hodierne. Le palatios habe banios e canalisation.

In le portos de Creta le movimento de naves es intensive, con un vivace trafico de exportation e importation. Productos de Creta se trova in omne paises del Mediterraneo. Post Sumer-Akkad et Egypto, Creta es le tertie grande civilisation de Grecia e de Europa.

Ab Creta le civilisation se diffunde al continente, specialmente a Mycenas e Tiryus, le quales flora inter 1500 e 12O0 a.Cr. Altere centro de civilisation es Troia in Asia Minor, un stato-citate de mercantes, excavate per Schliemann. Troia flora circa 15O0 a.Cr.: Le splendide citate fortificate veni invase e destructe per le grecos .

GRECIA

Le GRECOS era nomades de racia e lingua indoeuropean. Grecos entra in le spatio del Egeo inter 2000 e 1500 a.Cr. Le grecos son dinamic, como le akkadianos e le arameos, diffunde se in le tote peninsula, apprende le civilisation del citates (como Mykenai e Tiryus) e misce se con le citatanos; apprende le navigation e occupa Creta. Alcun historicos admitte, que le grecos ha destructe le civilisation de Creta. - Il es plus probabile, que le causa del destruction es un grande catastrofe seismic. Un parte del population de Creta se refugia al costa de Syria e construe citates prospere ca. 1200 a.Cr. Le historia cognosce les como "filisteos."

Illes da le nomine Filistea (arab. Falestin) al pais, que supervive como 'Palestina'. Le resto del population de Creta, misce se con le grecos (como le canaanitas con le hebreos) e forma le historic racia del Grecos civilisate. Il es probabile, que le fin instinctos artistic e altere qualitates del caracter grec origina ex este mixtura. Le lingua del grecos era simile al linguas del altere populos del Egeo. Assi, quando le Grecos occupa omne insulas del Egeo, inter 1300-1000 a.Cr. le linguas del conquestatores e conquestos amalgama se e forma le base del greco litterari.

Essente un populo guerrier, le grecos ama audir le cantos del bardes, glorificante le battalias e aventuras. Le cantos habe le forma hexametric pro melio memorar le versos. On texe este cantos in due grande poemas heroic, concernente le guerra contra Troia (Iliade) e le aventuras de Odysseus (Odyssea). Totevia, Troia era un citate multo minus ric e importante que le citates ric e florante de Creta. Pro quo le bardos non canta le conquesta de Creta? Il es probabile, que le grecos ha occupate Creta post un catastrofe seismic, sin resistentia digne de un poema heroic.

Como le populos del Egeo era exposte al influentias del civilisationes oriental, assi le grecos, post le occupation del spatio del Egeo, recipe le mesme influentias. Le populo in le citates abandona vestir se in pelle de oves e adopta un veste de tipo camisa de lana texite, offerte per le mercantes fenicie; le grecos adopta tamben le nomine: khiton. In le mesme maniera le fenicios porta a Grecia multe productos del civilisation e lor nomines. Le apporto maxime preciose es le scriptura alfabetic.

Le grecos apprende scriber lor lingua per medio del literas fenicie. Illes observa, que le fenicios non ha literas pro vocales, e que le alfabeto fenicie ha literas pro consonantes non existente in greco. Dunque le grecos comencia usar le signos de consonantes non existente in greco pro scriber le vocales grec. Assi le grecos compone un complete sistema de scriptura fonetic. Tamben penna, tinta e papyro veni in Europa per le fenicios, specialmente ab le porto de Byblos, de maniere que le grecos nomina le papyro 'biblos', e quando illes comencia scriber libros super papyro, illes nomina los 'biblia' (plural de biblos - le origine de nostre parola biblia.)

Secundo le testimonio del poemas homeric, moral e religion del epoca era de nivello basse. Guerra raptori e pirateria non era considerate como dishoneste. Lor deos era simile al homines con omne defectos moral, si que le religion non inspirava melior conducta. In consequentia tamben le le relationes social era in tension: le nobiles ric e pesantemente armate accapara le terras, e le paisanos debe laborar como sclavos in grande miseria. Como le suffrentia crea sovente grande obras spiritual, le suffrentia del paisano del epoca crea su grande poeta: Hesiodo(inter 750 e 700 a.Cr.), le qual expone le terribile injustitial e lucta pro justitia social. Hesiodo es le simptoma del evelia de conscientia moral. Poco a poco on comencia a non plus considerar rapto e pirateria e injustitia como respectabile. Virtute comencia significar non solo valor in guerra, ma tamben conducta amabile et altruistic. On comencia a pensar, que tamben le deos desira le conducta juste. Ex tal mentalitate emerge le lucta pro democratic institutiones in Grecia.

In le anno 776 a.Cr. emerge le olimpiades aperte a omne grecos, administrate per un Consilio Olimpic de omne grec statos-citates. Le olimpiades contribue al novellamento del dialectos grec e a un commun lingua grec, e tamben al conscientia de etic unitate. On comencia a nominar omne grecos 'hellenes'. Nonobstante le grecos nunca deveni capace a oblidar lor local jelosias, ni era capace a unir se in un federation stricte pro formar un nation de omne grecos.

In le mesme epoca le grecos comencia a construer naves secundo modellos fenicie e commerciar con le tote ambito del Egeo e del Mar Nigre; al west illes arriva a Sicilia, al partes meridional de Italia (Neapolis) e Francia et Espania; al sud illes arriva fin a Egypto. In contrasto con le commerciantes qui deveni ric, le paisanos grec veni depauperate et opresse. Informate per le mercantes del existentia de terras ric e libere in le paises de ultramar, illes emigra in massa e popula omne costas, ubi le mercantes arriva. On establi centros commercial in le costas occupate per colonos grec, vende productos de Grecia, compra e reimporta productos colonial in Grecia. Con le cosas va e veni nomines e tamben le scriptura, e tote le civilisation grec: le lingua, artisanato, arte. Con le traffico commercial, con le commercial e cultural dar e reciper nasce e cresce linguas franc local. - Pois que le capacitate del mercato colonial era multo grande, le demanda crescente stimula le production in Grecia. Athenas deveni le plus grande centro industrial. Le ricchessa consisteva antea in terra e bestial. Ora le grecos introduce le uso de monetas cuneate ex auro et argento. Le revolution industrial crea fortunas industrial e mercantil. On comencia accumular moneta, e un classe capitalista emerge. Totevia, in medio del prosperitate capitalistic le pauperes veni exploitate e vive in miseria, face debitas. Le usureros accapara lor benes e tamben vende le debitores como sclavos. Pro evitar lo, multe pauperes fugi al colonias.

Fin alora le lege era solmente traditional, oral, e le judice poteva torquer lo al favor del parte, que dava le plus grande dono. Quia corruption favora le riccos, le populo demanda, que le lege sia scripte. In 624 a.Cr. DRACON crea un codice de lege tanto sever, que ancor hodie le parola 'draconic' significa 'dur e rigorose'. Pois, le grande statista SOLON crea un codice plus human, institue un tribunal de juratos como corte de appello, proclama un nove constitution, que dava le derecto de votar a omne citatanos libere e permitte tamben al paisanos tener officios statal. Ma SOLON habeva ancora trop estimation pro le ricchessa: a ille on attribue le proverbio 'moneta face le homine'. - Le codice de Solon es partialmente valide ancor hodie; illo significa un progresso verso le democratia.

EDUCATION tamben face progresso. Le arte de scriber deveni multo diffuse.

Le instruction musical es parte essential del education. On ha trovat un sistema de scriber notas musical. POETAS scribe versos cantate con accompaniamento del lyra, instrumento con octo cordas. On nomina tal versos 'liric', expression vive ancor hodie.

Un forma favorite del canto era le narrationes de deos in forma de 'COROS', o coros alternante con le maestro, o dialogos inter due cantatores. Proque le actores era vestite de pelle de capro, le populo nominava tal religiose spectaculos 'tragedia' (= ludo de capro), parola ancora vive.

Le ARCHITECTURA tamben progrede. Templos et edificios public son constructe de petra. Le columna grec e le fronton triangular grec vive ancora. Le pictura decora super toto vasos, con excellente representationes del vita quotidian.

Le developpamento del RELIGION demonstra le progressive illumination del grecos. On non crede plus que le deos es cargate per defectos human (como Homero representa les); on crede que le deos son benigne, juste, si que tamben le homines debe esser bon e juste. On crede, que post le morte, in un vita postmortal, transhuman, le malos e injustos va esser punite e infelice in le Hades, me le bonos e justos va esser premiate e felice in Eliseo (paradiso). On crede, que le deos pote revelar le futuro: On visita le ORACULO de DELFI pro tale revelationes (generalmente ambigue).

Le grecos recipe le prime elementos de MATEMATICA E ASTRONOMIA ab le Oriente. Thales, circa 600 a.Cr., usante observationes de Babylon, poteva predicer le eclipse solar in 585 a.Cr. e proclamar, que le movimentos del astros obedi a fixe leges natural. Un discipulo de Thales explica le origine del animales con le hipotese, que le formas superior developpa se ex le formas inferior: le prime idea del evolutionismo. Hecateo scribe le prime GEOGRAFIA del mundo con un mappamundi limitate; ille compone tamben le historia del antiquitate grec e oriental in un libro, si que ille es le prime historico in Europa. Le plus genial scientista del epoca es PYTHAGORAS, recercator in matematica, geometria e scientia natural. Su maxime importante discoperta es, que in un triangulo rectangular le quadrato del hipotenusa es equal al summa del quadratos del altere due lateres - un tese basic tamben de nostre geometria moderne. Pythagoras discoperi, que le terra es un sfera con un movimento proprie. Altere scientistas del epoca observa le presentia de plantas e pisces petrificate in le roccas e admitte que in le passato le mar copriva de terra. Este ancestres del scientia natural inricchi le lingua con multe nove parolas pro le nove conceptos.

Le ulterior developpamento del civilisation grec era menaciate per le expansion del Medo-Persian Stato Universal. Dario attacca Grecia; in 490 a.Cr. es battite plure veces. Xerxes, filio de Dario attacca con un armea e flotta multo superior a les del grecos. Themistocles, genial stratego, manovra le flotta persian in le manica de Salamis, ubi le mille naves persian non poteva liberar se, si que le parve flotte grec succede destruer le flotta persian. Ora le grande armea de Xerxes, sin approvisionamento e auxilio per le flotta non poteva continuar le guerra e debeva retirar se. Assi Grecia, in le anno 480 a.Cr. salva non solo Grecia, ma le tote mundo occidental, de devenir un annexo politic e cultural del Medo-Persian Stato Universal e del civilisation syriaco-arameic.

Assi nos debe al heroismo e genialitate del grecos, que nos hodie non parla linguas affiliate al arameico (como le arabe), ma linguas affiliate al greco-latino.