Allgemeines plattdeutsches Volksbuch/Dei Machandelbom
Dei Machandelbom*)
Da wir einmal ein ri Mann, dei har 'ne schöne frame Fru un sei haren sick beid sihr leiw un sei fehlt nicks, blot dat sei kein Kinner haren. Vör ehren Hus wir ein Hof, darup stünn ein Machandelbom, ünner den stünn dei Fru eins in Winter un schellt sick einen Appel un as sei sick den Appel so schellt, so schned sei sick in 'n Finger un dat Blaut föll in den Schnee. „Ach,“ sär dei Fru un süfz't so recht hoch up un sehg dat Blaut vör sick an un würr so recht weihmäudig, „har ick doch ein Kind, so roth as Blaut un so witt as Schnee.“ Un as sei dat sär, so würr ehr so recht fröhlich tau Maud: ehr würr recht, as süll dat wat warden. Da güng ein Mand hen, dei Schnee vergüng; un twei Mand, da würr dat gräun; un drei Mand, da kemen dei Bläume ut dei Ird; un vier Mand, da drängten sick alle Böm in 't Holt un dei gräunen Twig wiren all in einanner wussen; da süngen dei Vägelken, dat dat ganze Holt schallt un dei Bläuten föllen von dei Böm; da wir dei föft Mand weg un sei stünn ünner den Machandelbom, dei rök so schön, da sprüng ehr dat Hart vör Freuden un sei föll up ehre Knei un künn sick nich laten; un as dei sößte Mand vörbi wir, da würren dei Früchten dick un stark, da würr sei ganz still; un dei säwte Mand, da grep sei na dei Machandelbeeren un et sei so niedsch, da würr sei trurig un krank; da güng dei achte Mand hen un sei rep ehren Mann un weint un sär: wenn ick starw, so begraw mi ünner den Machandelbom. Da würr sei ganz getrost, bet dei negte Mand vörbi wir, da kreg sei ein Kind, so witt as Schnee un so roth as Blaut un as sei dat sehg, so freut sei sick so, dat sei stürw.
Da begröw ehr Mann sei ünner den Machandelbom un füng an, so sihr tau weinen; ein Tid lang un dat würr wat sachter un da hei noch wat weint har, da höll hei up un noch ein Tid, da nehm hei sick werrer 'ne Fru.
Mit dei tweite Fru kreg hei 'ne Dochter, dat Kind äwest von dei irst Fru wir ein lütten Sähn un wir so roth as Blaut un so witt as Schnee. Wenn bei Fru ehre Dochter so ansehg, so har sei sei so leiw, äwest denn sehg sei den lütten Jung an un dat güng ehr so dörch 't Hart un ehr dücht, as stünn hei ehr allerwegen in 'n Weg un sei dacht denn man ümmer, wo sei ehr Dochter all dat Vermägent tauwenden wull.
Eins wir dei Fru up dei Kamer gahn, da kem dei lütte Dochter un sär: Maurer, giff mi einen Appel. Ja, min Kind, sär dei Fru, un gew ehr einen schönen Appel ut dei Kist; dei Kist äwest har einen groten schweren Deckel mit ein grot scharp isern Schlott. Maurer, sär dei lütt Dochter, sall Braurer nich ok einen hebben. Dat verdröt dei Fru, doch sär sei: Ja, wenn hei ut dei Schaul kümmt. Un as sei ut dat Finster gewahr würr, dat hei kem, so nehm sei ehr Dochter den Appel werrer weg un seggt: Du sast nich ihre einen hebben as Braurer. As dei lütt Jung in dei Dör kem, sär sei fründlich tau em: min Sähn, wullt du einen Appel hebben? un sehg em so hastig an. Maurer, sär dei lütt Jung, wat sühst du so gräsig ut! ja, giff mi einen Appel. Kumm mit mi, seggt sei un makt den Deckel up, hal di einen Appel rut. Un as sick dei lütt Jung hennin bückt, bratsch! schlög sei den Deckel tau, dat em dei Kopp afflög un ünner dei rothen Appel föll. Da hal't sei einen witten Dauk un sett't den Kopp werrer up den Hals un bünn den Halsdauk so üm, dat 'n nicks seihn künn un sett't em vör dei Dör up einen Staul un gaf em den Appel in dei Hand.
Da kem dana Marlenken tau ehre Maurer in dei Käk, dei stünn bi 't Für und har einen Pott mit heit Water vör sick, den rührt sei ümmer üm. Maurer, sär Marleneken, Braurer sitt vör dei Dör un süht ganz witt ut un hett einen Appel in dei Hand; ick heff em beden, hei süll mi den Appel gewen, äwest hei antwurt mi nich, da würr mi ganz grulich. Gah noch eins hen, sär dei Maurer, un wenn hei di nich antwurten will, so giff em eins an dei Uhren. Da güng Marleneken hen un sär: Braurer, giff mi den Appel. Äwest hei schweg still, da gaff sei em eins an dei Uhren, da füll dei Kopp run, daräwer verfiert sei sick un füng an tau schrien un lep tau ehr Maurer un sär: Ach Maurer, ick heff minen Braurer den Kopp afschlagen! Marleneken, sär dei Maurer, wat hest du dahn! Äwest schwig man still, dat 't kein Minsch markt: wi will'n em in Sur kaken.
Da kem dei Varer tau Hus un sett 't sick tau Disch un sär: Wo is denn min Sähn? Da drög dei Maurer eine grote, grote Schöttel up mit Schwartsur. Da sär dei Varer werrer: Wo is denn min Sähn? Ach, sär dei Maurer, hei is äwer Land gahn, na dei Grotmäum, hei wull da wat bliwen. Ach, sär dei Mann, mi is so recht trurig; dat is doch nich recht, hei har mi doch adjüs seggen süllt. Mit des füng hei an tau äten un sär: Marleneken, wat weinst du, Braurer ward woll werrer kamen. Ach Fru, sär hei da, wat schmeckt mi dat Äten schön! giff mi mihr. Un je mihr hei et, je mihr wull hei hebben, un sär: Gewt mi mihr, ji sält nicks da af hebben, dat is, as wenn dat all min wir. Un hei et un dei Knakens schmet hei ünnern Disch, bet hei Allens up har. Marleneken äwest hal't all dei Beineken un Knaken ünner den Disch herut un bünn sei in ehren besten siden Dauk un drög sei vör dei Dör un weint ehr bläudigen Thranen. Da legt sei sei ünner den Machandelbom in dat gräune Gras un as sei sei da hinlegt har, so würr ehr mit einmal recht licht un sei weint nich mihr. Da füng dei Machandelbom an, sick tau bewegen un dei Twig deden sick ümmer ornlich von einanner un denn werrer tauhop, grad, as wenn sick einer so recht freut un mit dei Händ so deit. Mit des so güng da 'n Newel von den Bom ut un midden in den Newel da brennt dat as Für un ut dat Für flög so 'n schönen Vagel herut, dei süng so prächtig un flög hoch in dei Luft un as hei weg wir, da wir dei Dauk mit dei Knaken ok weg. Marleneken äwest würr so recht licht un vergnäugt, grad as wenn ehr Braurer noch lewt.
Dei Vagel äwest sett't sick up einen Goldschmid sin Hus un süng:
Min Maurer, dei mi schlacht.
Min Varer, dei mi att,
Min Schwester, dat Marleneken,
Söcht alle mine Beneken,
Bindt sei in ein siden Dauk
Leggt 's ünner den Machandelbom.
Kiwitt, kiwitt, wat vör 'n schön Vagel bün ick!
Dei Goldschmid set in sin Warkstäd un makt 'ne golden Ked, da hürt hei den Vagel un seggt: Vagel, wat kannst du schön singen! Sing mi dat Stück nochmal. Ne, seggt dei Vagel, tweimal sing ick nich ümsünst. Giff mi dei golden Ked, so will ick di 't nochmal singen. Dei Goldschmidt gew em dei Ked un dei Vagel süng em dat nochmal.
Dunn flög dei Vagel weg na einen Schauster un süng werrer sin Leid, un as dei Schauster dat ok nochmal hüren wull, müßt hei em ein Paar rode Schau geben.
Tauletzt flög dei Vagel na 'ne Mähl un as hei dat Leid da tau'n tweiten Mal süngen süll, müßten sei em 'nen Mählenstein geben. Un dunn ded hei dei Flüchten von einanner un har in dei rechte Klau dei Ked, in dei linke dei Schau un üm den Hals den Mählenstein un flög wit weg na sines Varers Huse.
In dei Stuw seten Varer un Maurer un dat Marleneken bi Disch un dei Varer sär: Ach, wat ward mi so licht, mi is recht so gaut tau Maud. Ne, sär dei Maurer, mi is recht so angst, as wenn ein schwer Gewitter kümmt. Marleneken äwest set un weint un weint. Da kem dei Vagel antaufleigen un sett't sick up 't Dack un dei Varer sär: Mi is so recht freudig un dei Sünn schint buten so schön, mi is recht, as süll ick einen ollen Bekannen werrerseihn. Ne sär dei Fru, mi is so angst, dei Tähn klappern mi un mi is dat as Für in dei Arern. Da sett't sick dei Vagel up den Machandelbom un süng:
Min Maurer, dei mi schlacht, —
Do höll dei Maurer sich Uhren un Ogen tau un wull nicks seihn un hüren, äwest dat brus'te ehr in dei Uhren as dei dullste Storm un dei Ogen brennten ehr, as zackten da luter Blitz.
Min Varer, dei mi att, —
Ach Maurer, seggt dei Mann, da is ein schönen Vagel, dei singt so herrlich, dei Sünn schint so warm un dat rückt as luter Zinnemamen,
Min Schwester, dat Marleneken,
Da leggt Marleneken den Kopp up dei Knei un weint in eins weg, dei Mann äwest seggt: Ich gah rut, ick mütt den Vagel dicht bi seihn. Ach, gah nich, seggt dei Fru, mi is, as bewt dat ganze Hus un steiht in Flammen. Äwest dei Mann güng rut un sehg den Vagel an.
Söcht alle mine Beneken,
Bind't sei in ein siden Dauk,
Leggt's ünner den Machandelbom.
Kiwitt, kiwitt, wat vör 'n schön Vagel bün ick!
Mit des let dei Vagel dei gollen Ked fallen un sei füll den Mann jüst ümmen Hals, dat sei so recht schön paßt, Nu süng dei Vagel sin Leid werrer von vörn un as ok Marleneken rut güng, ob ehr dei Vagel ok wat schenkt, da schmet hei ehr dei roden Schau herün. Ach, sär sei, ick wir so trurig, as ick rut güng un nu is mi so licht; dat is mal ein herrlichen Vagel, hei hett mi ein Paar Schau schenkt. Ne, sär dei Fru, mi is as süll dei Welt ünnergahn, ick will ok rut, ob mi lichter warden süll. Un as sei ut dei Dör kem, bratsch! schmet ehr dei Vagel den Mählenstein uppen Kopp, dat sei ganz tau Matsch würr. Da güng ein Damp un Flamm un Für up von dei Städ un as dat vörbi wir, da stünn dei lütte Braurer da un hei nehm sinen Varer un Marleneken bi dei Hand un sei wiren alle drei so recht vergnäugt un güngen in dat Hus un eten.
*) Wachholderbaum.