دیوانی گۆران/وەرگێڕاو
گۆڕان
[edit]»گۆڕاوم؟ بەڵێ! ئەبێ پێی لێ نێم
کە من گۆڕاوم!
عەشقت وەک جاران تەئسیر ناکا تێم،
ئەی نووری چاوم!
لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا هەر یاری؛
چەرخی بێ پشوو
بە بای نەداوە: یادی دڵداریی
ئەو ڕۆژانەی زوو!
بەڵام ئارەزوو و ئاواتی جاران
تەوژم و مەستی نادا بە ژیان؟
چەشنی شیرین خەو
نووستووی بەجێ هێشت بۆ تاریکیی شەو!
ئەگەرچی ئێستاش
چۆن ڕۆیشت، ون بوو؟ هیچ نازانم باش!
بۆچ تێم ئەڕوانی خۆشەویستەکەم
بە چاوی تانە؟
نازانی دڵیش بە بێ زیاد و کەم،
وەک ئەو شتانە
کە کەوتوونە ژێر شیناییی ئاسمان،
مل کەچ وەستاوە بەرامبەر گۆڕان؟
باڵداران، گوڵان، گەڵای درەختان،
ئەو ئەستێرانە
کە ئەجریوێنن، بەرز و گەش و جوان،
ئەم گشت هەردانە،
دەریا گەورەکان، هەموو شت، کەم، زۆر
ئەگۆڕێن لەگەڵ چەرخی دائیم گۆڕ...
گیانە، ئاوێنەش پێشانمان نادا،
ئیمڕۆ بەیانی
ڕووی خۆمان لەیەک شێوە و وێنەدا؛
ئەبێ بزانی
هەرچیمان هەیە: ئارەزوو، ئاوات،
تاسە، خەوبینین،
هیوا، ترس، هەموو، هەمووی پێی ئەگات
دەستووری گۆڕین
پێم بڵێ: ئاخر، چلۆن ئەتوانین
وڕک بگرین لە دڵ
کە قنیات بکات بە یادی دێرین؟
نابینی پێش گوڵ
چەن خۆشەویستە وەنەوشەی مل لار
لای دنیای بەهار؟
ژینیش، داخەکەم، لەم خۆش ویستنە
هەڵناگرێ زیاتر:
کە لێو لێک ئەنێ پاش زەردەخەنە،
بێ دەنگ، سارد و سڕ!
ئاخ! منیش عەشقم ڕوو لە گۆڕانە،
لەگەڵ زەمانە،
منیش وەنەوشەم ئەژاکێ، ئەمرێ
تا گوڵ بەر ئەگرێ!
گەڕانەوە لە زیندان
[edit]| دەرچووم، دەرچووم، بەندم پسان | لەگەڵ هاوڕێ و برادەران |
| هاتینەوە دەر لە زیندان | دڵ پڕ لە کینەی زۆرداران |
| وەک دەمی بورکان خرۆشاین | لە تاریکیدا درەوشاین |
| گرتمانە دەس «مەشخەڵ» بۆ ڕێ | لەو نرکەی تۆپانەی کە دێ |
| لە بەند، لە زنجیر، ناترسین، | «لە گیان بووردوو»ی ڕێگای ئاشتین! |
| بە دوشمنی ئاشتیی گەلان | چەشین وەکوو پڵنگی لان! |
| ئەیخنکێنین، خوێنی ئەمژین | دائەڕێژین بناغەی ژین! |
| ئەقیڕێنین: بژی خەبات! | ڕۆییشت دیلی، ئازادی هات! |
| ئەی گەلانی ئازا و بە زات، | هەنگاو بنێن بەرەو ئاوات |
دوێنێ
[edit]دڵێک تا دوێنێ هەمبوو، کوا؟ نەما
دنیای بێزاری لە دەست ڕزگار بوو،
عومرێک بوو لە ژین ڕەنجی چوو بە با
بەو ئاخ و ناڵەی کە بۆ نازدار بوو!
دڵداری چییە؟ ئەستێرەی ئاسمان!
لەگەڵ شەبەقی ڕۆژا ون ئەبێ،
نەشئەی: وەهمێکە گیرۆدەی نەمان
جوانییەکەی چەشنی سێبەر لائەچێ،
پەیمانەکانی: درۆی خەوی جوان
گشت هیچن کاتێک هۆش بێدار ئەبێ
چەند لەگەڵ تاسە شەوم بردە سەر؟
چاودێریی تاسەم ئەکرد تا نەنووم!
ناوجێگەم داخ بوو بە یادی دولبەر
ئەیوت: «هۆ نەنووی عاشقی مەحرووم!»
ئازار بە چپەی زوو زوو لە گوێ دەر
ئەیوت: «بۆ عاشق هەر وەهایە خووم»
چوو ئەو ڕۆژانە، بەسەرچوو، مژدە!
ئەی چاو! ئەوا دێ وەنەوزی شیرین
ئەی گیان! وریایی لە دەست بەرمەدە
لە بیرت نەچێ تاڵاوی دێرین!
هەرچەن ئەکەوتە شنەبای بەیان:
خۆشی خۆشیم بوو، سەمام ئەکرد من
هەرچەن دایئەدا لە هەورێک باران
وەک شەراب ئاویم لە جام ئەکرد من!
مانگ لە ئاسۆوە بیکێشایە سەر:
یارم لادا بوو، هەرام ئەکرد من!
ئەمە گشت دوێنێ، دوێنێی تیژگوزەر
تەمێ بوو ڕۆیشت، لاچوو لەسەر چاو!
تەسکینی «مێژوو» بێ سەر و شوێن کەر
هەر وەک فوو خۆی دا لە بڵقی سەر ئاو!
سا ئەی براکان! هەر کە «سوعاد» هات
پرسیی: «کوا کوڕێک دڵ بریندار بوو؟»
بڵێن: «ڕۆژانی دوورییەکەی باڵات
دایمراندەوە گڕێک لێی دیار بوو؛
پشکۆ کەوتوەتە ژێر خۆڵەمیش، مات
ساڕێژە زامێک کە هۆی هاوار بوو»
ئەگەر تووڕە بوو، توخوا لێی مەگرن،
گریا: دڵسۆز بن، فرمێسکی بسڕن
هات و پێکەنی، باش دڵنیا بن!
کە هەر وەهایە عەشقی پیاو و ژن!
ئەگەڕێتەوە ئاخۆ ئەوەی چوو؟
ئەو خۆشەویستەی کە نازدار بوو زوو؟
دێتەوە هۆش خۆی گیانی خەواڵوو
تا بمترسێنێ بە ڕۆی ڕابووردوو؟
یان بەستەی بەهار ئەگاتە ئەیلوول
کە کونە گوێچکەی بە گەڵا پڕ بوو؟
نەء، ئیتر زیندوو نابێتەوە دڵ،
ئەبێ بە چیلکە کە وشک بوو چڵ!
دەستی درەوکەر ژین نادا بە گوڵ
پاش ئەوەی بڕی لە بنجی ناو گڵ!
گیانی ناو لەشم پیری لێی داوە،
بە حەسرەت نیگای بۆ دوا چەرخاوە،
لە سنگما مەیلێک جووڵەی گەرماوە
لەسەر دار عاستای سەبر وەستاوە،
هیوام تێک شکاو، باڵای کۆماوە
گەرچی خۆم لە چل هێشتا نەداوە!
ئەمەیە حاڵم ئەگەر لێی پرسین:
«ئەی چی بە سەر هات؟» پێی بڵێن: «شێت بوو»
هات وتی: «خوایە، ڕزگار بێ، ئامین»
بڵێن: «ڕزگارە بە مەرگێکی زوو!»
1952/12
سلێمانی
ئامۆژگاریی ئیمپریالیزم
[edit]ئیمپریالیزم ئەخوازێ کوت و مت وامان ئامۆژگاری بکا کە شاعیری گەورە مەعرووف «ڕەسافی» هۆنیویەتەوە. بەڵام ئێمە ئەگەر ئەم ئامۆژگاریانە لە گوێ بگرین دیارە کە تا بینەقاقا کەمترمان ناچەقێ! ئەگەر بەتەواوی پێچەوانەش بڕۆین بەڕێوە، ئەوا ئەو خۆی هەتا نووکی گوێچکەی کەرەکانی لە ناو قوڕا نقوم ئەبێ!
| هۆ خەڵکینە! ورتە مەکەن | دەم لە قسە هەرگیز مەدەن |
| بنوون و هیچ بێدار مەبن | هەر نووستووانن پێئەگەن |
| ڕوو وەرگێڕن لەو شتانەی | کە ئینج چییە، پێشتان ئەخەن! |
| بە لەعنەت کەن تێگەییشتن | چەند بە کەڵکە هیچ تێنەگەن |
| لەناو دەلیای نەزانینا | با هەر مەلەی خۆتان بکەن |
| خۆ سیاسەت، لێی بکەون | پاشان پەشیمانیی ئەبەن! |
| گەر دووی کەون ئەو جادووە | خۆتان لە ناو تەلیسم ئەخەن! |
| هات و بۆ قسەی عادەتییش | دەمتان جووڵا، ئەبن بە پەن! |
| ڕووگرژ مەبن لە زوڵم و زۆر | بۆ عەدڵ و داد گوێ هەڵمەخەن |
| کامتان ئەتانەوێ بژین | بە خۆشی و حورمەت، شاد و شەن؟ |
| گوێتان بگرن لەگەڵ چاوتان | لەوس و لچتان لەواشە کەن |
| چونکە هەر بە کەڕ و لاڵە | حورمەت ئەدەن، بایەخ ئەدەن! |
| هیوای قەڵبی بەختیاری | لەم ژینەدا ئەچێ بە چەن! |
| ژین هەر ژینە: تێر بی و برسی | ڕزق هەر ڕزقە: عەمار بێ و مەن |
| ملکەچ بن بۆ حوکمی قەدەر | با هەمووشی هەر گەن بێ و گەن! |
| ستەمتان دی پێ خۆشحاڵ بن | بڵێن: هەر ستەمە پەسەن! |
| تێ هەڵدران سوپاس کەر بن، | زللە، بڵێن «چل تا بزەن!» |
| وترا پێتان: هەنگوین تاڵە | بڵێن: تاڵێک، جۆری دەگمەن! |
| وترا بە ڕۆژ: ئەمە شەوە | بڵێن: ئەوە گشت ئەستێرەن! |
| وترا: کوێرەکانی، زێیە | بڵێن: هەر لافاوە دیمەن! |
| ئەگەر وترا: ئەی خەڵکینە | پەل پەل ئەکەین دایکی وەتەن! |
| بۆ شوکرانە سوجدە بەرن | سەما بکەن، هەتاکوو هەن! |
1952/12
سلێمانی
ڕاست بنەوە
[edit]| بۆ ناخەنە سەر زمانی ئاگردار: | لە کەللەدا چیتان هەیە لە ئەفکار؟ |
| هەنگاو بنێن بەرەو ئامانج بەبێ ترس، | هاژەتان بێ، وەک ڕەشەبا، وەک ڕووبار! |
| ڕاست بنەوە بە قینەوە لە ڕەوشت، | سەر شۆڕ مەکەن، تا تەنانەت بۆ ئەقدار! |
| تێکڕا گشتتان، خۆتان خێوی خۆتان بن، | وەک سەردەمتان بۆ سەردەمانە سەردار! |
| بە قەڵەمباز هەنگاو بنێن بەرەو پێش | با بگەنە پێشکەوتووان لە ڕێبوار! |
| بێت و سستی پێشان بدەن لە گوڕا | هۆی شەرم ئەبن بۆ «یەعروب» و بۆ «نەزار» |
| ژیان چییە؟ کۆڕی شەڕی سەرومڕ، | وەی بە حاڵی بێ هێز لە دەستی زۆردار! |
| کێ زاڵ ئەبێ؟ کۆڵ نەدەری دڵ پڕ زات | کێ ئەبەزێ؟ ترسنۆکی بێ بڕیار! |
| با، پیر خۆیان لادەن، کوڕی مەیدان نین | سا لاوینە، دەی ڕۆژتانە، دەی زینهار! |
| کۆن فڕێ دەن، نوێ بپۆشن، هەتاکەی: | کەش وفشی درۆی ناو بەرگی پێرار؟ |
| خۆ ڕزگار کەن لە بەندی گشت باوەڕێک | کە تاریکن، ڕێ ون ئەکەن بە ڕێبوار! |
| بە ئاشکرا، بانگی ڕاستی بۆ خەڵکی | جاڕ بدەن و بۆیان دەرخەن گشت ئەسرار! |
| جوانە ڕاستی وەک دیمەنی بەیانی | وەک ئەستێرە ڕووتە و ڕوونە و پرشنگ دار! |
1952/12
سلێمانی
قەیسی شەهید
[edit]قەیس ئالووسی پاڵەوانە بچکۆلەیەکی ئەم نیشتمانە بوو، لە هەرای سەرپردی قەڵەمبازی نیشتمانیی عێراقدا- ٢٧ی کانوونی دووەمی ١٩٤٨- شەهیدکرا. لە کاتی خۆیدا مامۆستا مەهدی جەواهیری شاعیری بەناوبانگی عەرەب ئەم شیوەنە بەسۆزەی بۆ هەڵبەستبوو، وا کردمان بە کوردی:
| ئەی قەیس، ئەی نەشئەی بەهار | ئەی بریقەی ڕەونەقەکەی! |
| ئەی قەیس، ئەی چپەی نازدار، | نەرمێک لە گوێی دڵدار ئەدەی |
| ئەی قەیس، ئەی گۆرانیی شوان | هەوای مێرگ سەر شەپۆل ئەخەی، |
| ئەی قەیس، ئەی دەنگی بولبول، | چڵ ئەخەیتە لەرەی هەی هەی! |
| ئەی قەیس، ئەی خەوێک، پەری | بۆ ناوجێی بێ قەرار ئەبەی! |
| ئەی قەیس، ئەی شیلەی جوانی، | ئەتکێیتە ناو فنجانی مەی! |
| ئەی قەیس، ئەی ئاوازەی ژین! | لەرەی هیوای ناو دەنگی نەی! |
| ئەی قەیس، ئەی پرشنگی گەش! | ئەی بۆنێک هۆی مەستیی کەللەی! |
| ئەی قەیس، پاش کۆچ کردنت | چیت بەجێ هێشت؟ گەر تێ بگەی |
| ماڵ لە کۆشی ئارام دەرچوو | پڕ بوو لە شیوەن و وەی وەی! |
| ئەم ڕۆڵە کوژراو ئەناڵێ | ئەویان ئەڵێ: «دەی بگری، دەی!» |
| ئەم دووانە ئەو دایک و باوکەن | نازاریانی و هەر تۆیان هەی! |
| هەرچەن ڕۆژ هەڵدێ و ئەنیشێ: | چاوەڕوانن تۆ سەر هەڵدەی |
| بە خەو باڵات کە ئەبینن | ئەڵێن: «قەیسی نازدار، ئۆخەی!» |
| دواییش گومان دایان ئەگرێ | ئیتر جەرگە و کزە و کسپەی |
| بۆ یەکتری سکاڵایان | هەڵئەڕێژن هەتا سبەی! |
| *** | |
| دایکت، ئەی قەیس! ئەژی و ناژی | بە هیوایەک بێ بنە و پەی |
| لە دەرگا بەن ڕائەچەنێ، | ئەڵێ: «تۆی لە دەرگا ئەدەی؟» |
| هەر ئەگەڕێ و پرسیار ئەکا: | «نەهاتەوە... دێتەوە... کەی؟» |
| *** | |
| ئەی قەیس، ئەی ڕۆڵەی شەهید، | بە خوێنی گەش پڕ بەرامەی! |
| ئەو کفنە ئاڵەت هۆی بەخە | بۆ نیشتمانێک تۆی نەوەی! |
| خۆڵێک، لە ڕووت نیشتووە، خۆی | هاوار ئەکات: تۆی ئەو کەسەی |
| کە نیشتمان لەسەر خاکی | ئەچەقێنێ پەیکەرەکەی! |
| ئەکلیلی تۆ و هاوچەشنی تۆ | لە ڕیشووی دڵ ئەچنن پەلکەی! |
| ئەی قەیس، بۆ خەباتی گەل | جوانەمەرگترین نیشانەی! |
| تۆڵەی خوێنت لە ستەمکار | گەل ئەیسێنێ، ئەمڕۆ، سبەی! |
1953/01
سلێمانی
گۆرانیی لاوانی جیهان
[edit]یەکمان ئەخا یەک هیوا،
لەمپەڕ هەتا ئەوپەڕی دنیا.
ڕێمان پێ بگرێ دوژمن،
بێ گومان سەر ئەدا لە ئاسن!
لاوان گەر دەنگ هەڵبڕن،
گەلان گشت ڕائەپەڕن،
گۆرانیی لاوان،
پڕ ئەکا ژیان،
لە شادی بۆ هەموو
بەستە بۆ شادی ئەڵێن گشت لاوەکان
لاوەکان... لاوەکان...
چۆن لە بەرمانا ئەوەستن دوژمنان؟
دوژمنان؟
لەگەڵ لاوان،
ئەڵێن گشت جیهان،
بە یەک زمان:
چۆن لە بەرمانا ئەوەستن دوژمنان؟
دوژمنان؟ دوژمنان؟
لە بیرمانە کۆڕی جەنگ:
چۆن پڕ بوو لە مەیتی شەهیدان
ئەو خوێنەی خاکی کرد ڕەنگ،
بوو بە مۆری براییی گەلان.
دەسا ئەی تێکۆشەران!
بۆ داد و ئاشتیی جیهان،
بگرن ڕێی خەبات؛
بگەنە ئاوات؛
بگەنە ئارەزوو.
دەنگی زوڵاڵمان، بە سوێن،
ئامانجێکی پاک ئەدا بەڵێن
سەربەرزی بڕوامانین
بە ڕاستی دڵسۆزی ئینسانین
بەڵام هێزە گومڕاکان،
بوون بە هۆی تاڵیی ژیان!
با بمرێ خوێن مژ!
شەڕفرۆشی پیاوکوژ
سەرکەوێ ئاشتی، زوو!
داخی دڵ
[edit]لە تورکیی دیوانی هەڵبەستی کۆچ کردوو «ئەمین فەیزی بەگ» «شعاعات»ەوە کراوە بە کوردی.
| ئەی مرووەت پیشە، ئەی ساحیب هیمەم! | قەدری فەزڵی تۆ ئەزانن گشت ئومەم |
| خادیمی ئامالی میللەت بووی بە دڵ، | ساحیبی بێ باکی هیممەت بووی بە دل |
| فەیلەسووفی ڕۆژهەڵاتی عەسر بووی، | ڕاست لە عیلما تۆ فەریدی دەهر بووی |
| لەفزی پەخشانت هەموو سیحری حەڵاڵ، | نەزمی شیعرت ڕشتەیی یاقووتی ئاڵ |
| کۆششی تۆ بوو پەسەندی لای خودا | تۆ بە یارانی نەبیت کرد ئیقتیدا... |
| هەوڵی تۆ بوو پاسی نامووسی گەلت | مەرگی تۆیە باری مەئیووسیی گەلت |
| چەن بەفیڕۆ چووی لە دەست دۆستی گوزین | خەڵکی پاش تۆ بەشیەتی گریان و شین... |
| بوو بە داغی دڵ گڕی هیجرانەکەت، | باقییە بۆ ڕابەری ویجدانەکەت |
| داخەکەم، سەد داخەکەم، حوکمی قەزا | مەرجی هەر یەک مەرجە: تەسلیم و ڕەزا! |
| ئەی فەلەک! بۆچ ئەهلی غیرەت پەست ئەکەی؟ | جەهل و بیدعەت بۆچ هەتا دێ خەست ئەکەی؟ |
| بۆیە ئەهلی فەزڵ و هیممەت، خاس و عام، | مەتڵەبی زلیان: لە چەرخە ئینتیقام! |
| داخەکەم ئەمما کە دێنە سەر خەبات، | هەر یەکەی زوو ئەبنە قۆچێکی وڵات! |
| دوژمنی ئەم سەردەمەی ئەم عالەمەم، | تف لە چەرخی و تف لە ئەحکامی ئەکەم! |
1961/10
بەغدا
فەقێ تەیران
[edit]| بەس بگری و خەم بخۆ، ئەی فەقێ تەیران! | هەژاران ڕۆژێ دێ هەڵسنە سەر پێ |
| لەگەڵ خاک یەکسان کەن کۆشکی زۆرداران | خوێن مژین نەمێنێ و ئاغا تۆوبڕ بێ... |
| *** | |
| تا دنیا بمێنێ تیایا شا و خوونکار | لە سنگما ئاگری تۆڵە کز نابێ |
| سەری من نانەوێ بۆ ئاغا و زۆردار | جاڕدەری ئازادی لا نادا لە ڕێ! |
| *** | |
| تا ڕۆژێ مژدەی دێ بەهارێکی خۆش | ئەبێ چەخماخە بات برووسکەی وتەم |
| نابڕێ لە زارم، نیشتمان، خرۆش | تا ئاغای مفتەخۆر لە قیڕە نەخەم! |
| *** | |
| ناترسم لە زنجیر، لە کۆت، لە لێدان | لە زیندانی تاریک، قەفەزی ئاسن... |
| لە دڵما گڕێکە هەستی نیشتمان | ناتوانێ کزی کات تەنانەت مردن! |
| *** | |
| ئەمەوێ پێش ئەوەی بمنێنە ناو گڵ | تەموورەی عەشقی پاک بۆ گەلم لێدەم |
| پاش خۆیشم بێتە دی خۆشە خۆزگەی دڵ | ئازادی ببێتە بەستەی هەموو دەم! |
دڵەکەم...
[edit]| ئەوەندەی دەریایەک پڕە دڵەکەم | ئەڵێی هێلانەیە بۆ خەفەت و خەم! |
| هەوارگەم دووروڵات، دەشتە و بیابان | دڵەکەم بەدبەختە و حاڵم پەرێشان! |
| من خۆیشم نازانم چیم و چی کەرم؟ | بە «لم»ی بیابانا مەرگە ڕابەرم! |
| لە دەستی ستەمکار، لە دەستی حاکم | پێشێلم، وەک ڕێگا، بوو بە تۆز خاکم! |
| برووسکە نەیداوە لە کۆتەرەی لەش، | دەردی گەل کردوویە بە خەڵووزی ڕەش! |
| ئاخۆ کەی سەردەمی ئازادی ئەگات! | ئەم گەلە کەی دەستی ئەگاتە ئاوات؟ |
| ئاخ، خۆزگە ئەم زامەم ئەدی ساڕێژ بێ، | پێش ئەوەی بمرم و گۆڕم بێ بە جێ! |
| لە ڕێدا کە بوومە هاوڕێی دەروێشێ، | ناڵانم، لێی پرسیم: هاوڕێ، کوێت دێشێ؟ |
| وتم: تا بڵند بێ قوللەی دیوەخان، | لە دڵما ناسرەوێ هەرگیز پێچی ژان! |
| نەکەن قەت بە ئاغا و بە شا لاس بخۆن: | کینەی خەست ڕەوایە بە دوژمنی کۆن! |
| ئەم ئێش و ئازارەم تا کەی ئەمێنێ | لە دەستما وەک سونگی قەڵەم ئەنوێنێ! |
| سنگیشم توێ توێ بێ و هەڵکشێم لە خوێن | بۆ سوڵتان و شاهان نابم سەرنەوێن! |
| دڵنیام ئەو کۆشک و سەرا خوێنینە | ڕۆژێک دێ نەمێنێ لەم سەرزەمینە |
| پێم وتن: لە مردن من باکم نییە | هەرکەسێ باکی بێ لە خاکم نییە! |
| لە هەڵدێر فڕێم دەن، پارە پارەم کەن | بمگرن، گەردنم لە سێدارە دەن |
| با زۆردار بزانێ: هەتا بمێنم | لە ڕێی ئازادیدا خەبات ئەنوێنم! |
| «فەقێ» بۆ هەژاران تەموورەت لێ دە | لە نووکی قەڵەمت گەوهەر فڕێ دە! |
| دێ بە دێ جاڕ بدە هەر لە ئێستاوە: | مژدە بێ، ئازادی دێتە دنیاوە! |
دەربەدەر
[edit]| گۆرانیی «قین» ئەڵێم، با ڕقم هەڵسێ! | ئاغایەک بمێنێ مەیدان بەرنادەم |
| ئەوکەسەم: دەردی خۆی لە بەرد ئەنووسێ | مزگەوتێک جێی «میر» بێ من لێی سەر نادەم! |
| *** | |
| لە گەل و نیشتمان هەرچەند دوور کەوتووم | دەنگەکەم زوڵاڵە، برا، هەی برا! |
| با برسی و ڕووتیش بم، چونکە نەمردووم | لێم ترسی قایمە «زۆرداری سەرا» |
| *** | |
| دڵنیام ئەم ڕۆژە ڕەشانەی ئەڕۆن | ڕۆژێک دێ کە ناوی بەختیارییە! |
| ئەو گەلەی ڕەنج نەدا و نەنوێنێ هونەر، | تەنیا ئەو، ئەنجامی خزمەتکارییە! |
| *** | |
| بۆ گەلە گشت بیر و سەرانسەر بڕوام | کە ڕۆژێک ڕووناکی دای لە نیشتمان |
| ئەزانم دێتە دی لای گەلم هیوام: | هەڵبەستم ئەبێتە بەستەی سەر زمان! |
| *** | |
| بەهارم ئێجگاری ئەڕوێ و ئەکا گوڵ، | با ئەبا بۆی مێرگم لەم هەرد بو ئەو هەرد، |
| کانیاوم گەرم ئەکا بەزمی قوڵە قوڵ | کە وابێ نەمردووم، بووبیشم بە گەرد! |
| *** | |
| جێت دێڵم ئەی لاوی، ئەی چرای هیوا، | بە هێز بە و ڕێ مەدە بە بێ هیوایی، |
| ژیانت خۆش بوێ و هاتنە دنیا؛ | بۆ زۆردار شل مەکە ڕەگی ئازایی! |
پرسیارێکی ناسرخوسرەو
[edit]ناسرخوسرەو شاعیر و خاوەن بیرێکی گەورەی ئێرانە. لە سەرەتای سەدەی چوارەمی پاش ڕەو «هیجرەت»دا ژیاوە. یەکێک بووە لە دوانزە بابەکانی پەیڕەوی «ئیسماعیلیە» و حوججەتی ناوچەی خوراسان بوو لە لایەن خەلیفەکانی فاتیمییەوە. لە سەردەمی ژیانیا ناچار بووە زۆرانبازیی لەگەڵ سێ تەوژمی بەهێزی بیروباوەڕ بکا: ١- حەکیم و فەیلەسووفەکان. ٢- پاشماوەی ئایینی زەردەشتی لە ئێراندا کە لەو کاتەدا لە ناوچەی بەڵخ شوێنەزای ناسرخوسرەو، ژمارەیان زۆر و پایەی زانستیی موغەکانیان بەرز بووە. ٣- زانا ئەشعەرییەکانی ئیسلام. دیوانەکەی کە ئاوێنەی ئەم زۆرانبازییە سەختەیەتی، ٢٠ ساڵێک لەمەوپێش لە تاران چاپ کرا. ئەم شیعرانەی لای خوارەوە وێنەی هەوای شۆڕشگێڕییەتی بەرامبەر بە دەستوورە قوبووڵ کراوەکانی کۆمەڵی و ئایینیی سەردەم.
| ئەی خوای گەورە! ئەگەر بە حوکمی خوایی | گەوهەری ئادەمزادت گشت جوان داڕشت |
| حیکمەت چییە پێستی ڕۆمی و حەبەشی | ئەمیان سپی، ئەویان ڕەنگی قیر لێی نیشت؟ |
| یان فەساڵی هیندی لەگەڵ تورک بۆچی | ئەم وەک گوناح ڕەش بێ، ئەو گوڵی بەهیشت؟ |
| بۆچی ببێ ئەم بەختیار، ئەو کوڵۆڵ، | زاهیدی میحراب و کەشیشی کەنشت؟ |
| چی بێ ئەبێ هۆی ئیختیلافی عالەم | کە تۆ هەر خۆت مامۆستا بی و وەستای گشت؟ |
| بڵێین دنیات لەبەر بێ جێییی دنیا | لەسەر گڕی ئاڵۆز و نەگریس هەڵڕشت |
| بەڵام مونعیم بۆچ لە دەریای نیعمەتا | مەلە بکا و موفلیس بگرێتەوە مشت؟ |
1952/12
سلێمانی
ئاهەنگی موغان
[edit]لە ناو ناقیدەکانی ئەدەبیاتی ئێراندا، ئەم غەزەلەی لای خوارەوە بە یەکێک دائەنرێ لە شاغەزەلەکانی «حافز» خۆی و گشت ئەدەبیاتی کۆنی زمانی فارسی. لە باری سرنجی واقیعییەوە وەسفی کۆڕێکی ئاهەنگی ئایینی ئەکات لە ئاتەشگای زەردەشتییەکاندا بۆ خواردنەوەی شەرابی «هوومە»، کە هوومە لە لایەکەوە، شەرابەکە خۆیەتی و لە لایەکی ترەوە وەک «باخۆس»ی یۆنانییەکانی کۆن، خوای مەستی بووە لە ناو نەتەوە ئاریایییەکاندا. دوایی لە سەردەمی مەزدیەسنایی «ئایینی زەردەشتی»دا پایەی بچووک کراوەتەوە و دانراوە بە فریشتە. بەڵام، لە زمانی تەسەووفدا، کە ئەوترێ و لە گەلێک شوێن سرنجیشدا ماوەی گومان نادۆزرێتەوە بۆ ئەوە کە حافز و هاوجۆرەکانی قسەیان پێ کردووە، ئەم مەعنا واقیعی و ڕەپ و ڕەوانانە لە ژێر نیقابی ڕەمز و ئیشارەتی سۆفییانەدا فەساڵ و دەم و چاوێکی ترمان پیشان ئەدەن. بە وێنە، بەو پێیەی خاوەن ڕایەکان تا ئێستا وتوویانە نیازی حافز لە «پیری موغان»: پیری ئیرشادی پوخت «کامیل»، ڕابەری ڕێگای خوادۆزینەوە بووە. لە «سەرای موغان»: نیازی کۆڕی کۆبوونەوەی پیاوچاکانی خوا بووە. لە «گەبر»: شارەزا «عاریف» ی خواناس. لە «موغ»: یەک پەرست «ئەهلی تەوحید». لە «بەچکەموغ»: ئەو تەجەللییاتە خراپانەی کە بۆ ڕێبوار «سالیک» دەرئەکەون. نیازی لە «شەرابی موغان»: ئەو جۆشە بووە کە ڕووناکیی ڕاستی ئەخاتە دڵی ڕێبوار «سالیک». لە «ئاگری زەردەشت»: مەبەستی خۆشەویستیی خوای تەنیا «عیشقی ئیلاهی» بووە.
| دەوروبەری کۆشکی موغان ماڵرابوو، ئاوڕشێن کراو | دانیشتبوو پیرێکی پاک، کۆڕێکی گەرم دابوویە ناو |
| مەی نۆشەکان هەموو جوان، لە خزمەتا بەستوو کەمەر | گەرچی لە هەوریان ئەسوو بە فەخرەوە نووکی کڵاو |
| پرشنگی جام و پیاڵەیان مانگی پڕی مات کردبوو | سەرکوڵمی ئاڵی بەچکەموغ ڕێی بەستبوو لە خۆرەتاو |
| نوێ بووکی بەخت لەو حیجلەدا بە سەدهەزار هەزار ناز | پەڕەی گوڵی گوڵاو ئەکرد بە جووتە زوڵفی حەڵقەداو |
| جامی تەرەب بە دەستەوە فریشتەکەی ڕەحمەت و خێر | لەو جامەوە لە ڕووی پەری و حۆریی ئەدا نمی گوڵاو |
| لە شۆری عەشق و نەشئەدا شیرینە کاری شاعیران | شەکر شکا، سەمەن ڕژا، دەنگی ڕوباب بردی زراو |
| لەگەڵ سڵاوی من وتی بە لوتف و پێکەنینەوە: | «ئەی کۆنەعارەق خۆرەکە، ئەی لاتەکەی شەراب پێکاو! |
| کێ کردی ئەو کارەی کە تۆ کردت بە بێ هیممەت و ڕا، | ئەی بەش بڕاو لە گەنجی ماڵ، لە وێرانە و لە چۆڵ هەڵداو؟ |
| ترسم هەیە دەستی تەمات نەگاتە گەردنی هیوا، | بێدارە ئەو هەمیشە، تۆش لە کۆشی بەختا خەو بە چاو!» |
| «حافز» وەرە لە «مەیکەدە» پیشانی تۆ بدەم بە ڕیز: | هەزار و یەک جۆرە نیازی یەک بە یەک قوبووڵ کراو! |
1952/12
سلێمانی
تەرجیعبەندێکی بەناوبانگ
[edit]«هاتیف»ی ئیسفەهانی لە سەدەی دوانزدەهەما ژیاوە. لەوانەیە کە بە شیعری سۆفییانەی جوان لە تەئریخی ئەدەبی فارسیدا ناویان دەرکردووە. بە تایبەتی تەرجیعبەندێکی بەناوبانگی کە ئەم پارچەی لای خوارەوە بەندی یەکەمیەتی، لەناو ناقیدەکانا بە هاوشانی غەزەلەکەی حافزی شیرازی دانراوە کە ناوی «ئاهەنگی موغان»ە و وەرمانگێڕایە سەر کوردی.
| ئەی بە سەرگەردی تۆ ببن دڵ و گیان! | وەی بە شاباشی ڕێت بچن دڵ و گیان! |
| دڵ بە سەرگەردی تۆ، کە تۆی دولبەر! | گیان بە شاباشی تۆ، کە هەر تۆی گیان! |
| دڵ فڕاندن لە چنگی تۆ چ گران | گیان فڕێدانە ژێری پێت ئاسان! |
| ڕێی ویسالت شەقامەڕێی بێ ترس | دەردی عەشقت پەتایی بێ دەرمان! |
| نۆکەرین، گیان و دڵ لەسەر دەستین | چاوەڕێی حوکم و گوێ شلی فەرمان! |
| گەر دڵت سوڵحی ئەوێ، هانێ دڵ! | بیری جەنگت ئەگەر هەیە، ها گیان! |
| دوێشەوێ من لە تاوی سۆزی عەشق | هەر خولم خوارد و هەر گەڕام حەیران! |
| تا لە ئەنجامی کارما شەوقم | کێشی کردم هەتاکو دەیری موغان! |
| دیم - بە دوور بێ لە چاوی پیس - خەڵوەت | پڕ لە شەوقم بە ئاگری یەزدان |
| لە هەموو لایەکا گڕێکم دی | وەک گڕێ دیی لە توور کوڕی عیمران! |
| پیرەکەی دەیر خەریکی ئاگر بوو | کۆڕی دەوری ئەویش کوڕانی موغان |
| هەموو ڕوومەت لە زیو و گوڵ روخسار | هەموو شیرین زوبان، دەم و لێو جوان! |
| «عوود و چەنگ و نەی و دەف و بەربەت | شەمع و نوقڵ و گوڵ و مول و ڕەیحان» |
| ساقی وەک مانگ بە ڕوو، بە موو موشکین | موتربیش خۆشبوێژ و نەغمەڕەوان |
| «موغ و موغزادە، مووبەز و دەستوور» | خزمەتی پیر بوو ئارەزووی هەموویان! |
| منی شەرمن لەبەر موسوڵمانی | چووم و خۆم خستە گۆشەیەک پەنهان |
| پیر وتی: «کێیە، کێ نییە؟» وترا: | «عاشقێکە گەڕۆک و سەرگەردان!» |
| وتی: «پێی دەن شەرابی ناب، گەرچی | خوڵکی نەکراوە هاتووە میوان!» |
| ساقیی ئاگرپەرست و ئاگردەست | جامی پڕ کرد لە ئاگری سۆزان |
| وەک فڕم کرد نە عەقڵ ما و نە دین | کەوتە سەر گڕ چ باوەڕ و چ گومان! |
| کەوتبووم مەست بەڵام دەمی مەستی: | بە زمانێ کە دوورە زۆر لە بەیان |
| ئەم قسەم هاتە گوێ لە گشت ئەندام، | تا ئەگاتە وەرید لەگەڵ شەرەیان: |
| کە یەکێکە و هەیە و ئەبێ و هەر بوو «وحده لا اله الا هو» | |
1953/02
سلێمانی
داستانی هەیاسی و کاکە عابیدین
[edit]| «عیشقی» شاعیرێکی بەهرەدار و نیشتمانپەروەری ئێران بوو، لە تازەکردنەوەی شیعر و ئەدەبی ئێراندا دەستێکی بەرزی بوو، بەتایبەتی هەڵبەستە سیاسییەکانی ئەوەندە گەزندە و کاریگەر بوو کاربەدەستانی سەردەم بۆیان قووت نەئەدرا، بە ڕادەیەک کە شاهەنشاهی پێشوو ڕەزاشای پەهلەوی کەڵەکێکی نهێنیی ڕێک خست بۆ کوشتنی و لە تەمەنی ٣١ ساڵیدا کوژرا. عیشقی کوللییاتی شیعر و پەخشانی چاپکراوی لە سەراسەری ئێراندا بڕەوێکی نەمری هەیە، بەم بۆنەیەوە بێ جێ نییە بخەینەوە بیر کە ئەو گۆرانییەی بە هاوکاریی خوالێخۆشبوو مەحموود جەودەت و شاعیری تەڕ و پاراو «م. نوری»ی سلێمانی پێکهات: | |
| «ئەولادی وەتەن، ئێمە کەوا میللەتی کوردین» | |
| ئاوازەکەی لەسەر پارچەیەک لە ئۆپەرای «رستاخیز شهریاران ایران» دانراوە کە هی خاوەندی تەرجومە عیشقییە. پارچەکە ئەمەیە: | |
| دیشب که مرا وضع وطن در نظر آمد | دیدم که زنی با کفن از قبر در آمد |
| تاد... | |
| ئەم هەڵبەستەی لای خوارەوە وێنەیەکە لە شیعرە سیاسییەکانی عیشقی، بە هەندێک دەسکاری و بواردنی هەندێ ناو و کارەسات کە پەیوەندی بە وڵاتی ئێمەوە نییە، کردمان بە کوردی، هیوامان وایە جێگای کەڵک و پەند بێ بۆ هاونیشتمانە خۆشەویستەکانمان: | |
| لە کوردستانا، لە قاسم ئاوا | کاکە عابیدین ناوێک بوو کوێخا، |
| پیاوێک بوو، دڵ و دەروونی پاک بوو | لەگەڵ گشت کەسی ناودێدا چاک بوو |
| یەک ژووری هەبوو دەرگا شەق و شڕ | لەگەڵ یەک کووپەی لە دۆشاو پڕ پڕ |
| کابرایەکی دز بە ناو هەیاسی | دێ گشت بێزار بوو لە دەنگ و باسی |
| دراوسێی کوێخای خاوەن دۆشاو بوو | بۆ دزیی دۆشاو کەمەربەسراو بوو |
| هەرچەند عابیدین لە ماڵ دەرئەچوو | ئەو خۆی بە کووپە ئەگەیان زوو زوو |
| دۆشاو هەڵئەقوڕا بە چنگ و کەوچک | ئەڕژایە بەر پێ چۆڕچۆڕ و تک تک! |
| تا ڕۆژێک کوێخا، ڕوانییە دۆشاو | لە چاو جارانا کەم هاتە بەر چاو |
| دی: شوێن پێ لەسەر دۆشاوی ڕژاو | چووە تا ماڵی هەیاسیی بەدناو |
| بانگی کرد ئەرێ برای هەیاسی! | نابێ تۆ نەختێ خودا بناسی؟ |
| بەری ڕەنجم بوو کووپەی دۆشاوم | بزانم ڕەنجت بۆچ بە با داوم؟ |
| هەیاسی نیازی ڕێگای حاشای بوو | بەڵام عابیدین بەرپەرچی دا زوو |
| وتی: بڕوانە بۆ زەوی و شوێن پێت | کێیە دز: دیارە، تەنانەت لای شێت |
| هەیاسی کە دیی بێ سوودە ئینکار | ڕێی پاڕانەوەی گرتە بەر ناچار |
| وتی: ئەمجارەم ببەخشە، سوێن بێ | ئیتر نەنێمە ئەودیو ماڵت پێ |
| کاکە عابیدین، کوێخای دڵ بێگەرد | بوورد لە گوناهی هەیاسیی نامەرد |
| لەپاش چەند ڕۆژێک نەوس و چڵێسی | هەیاسیی هان دا بۆ کووپەلێسی |
| گەڕا بۆ فێڵێک هەم سوێن نەشکێنێ | هەم کووپەی دۆشاو لە بن دەربێنێ |
| کەرێکی هێنا سواری پشتی بوو | بۆ خزمەت کووپەی دۆشاو ئاوا چوو |
| بەسەر سواریوە خۆی درێژ کێشا | دۆشاوی نۆش کرد تا ورگی ئێشا |
| دوایی کە کاکە گەڕایەوە ماڵ | دیی پیرە کووپەی بەتاڵ و حەتاڵ |
| کە سرنجی دا مایەی واق وڕمان | شوێن سم دیار بوو، نەک شوێن پێی ئینسان |
| سەری برد، ناوی کووپەی ڕوانی | شەقڵی پەنجەی دی، هیی کێیش بوو؟ زانیی! |
| بە سەرسووڕماوی ڕێگای دووری گرت | هەڵی ئەکێشا هەناسە و ئەیوت: |
| کەر بێ دز، پەنجەی لە کوێ هەیە کەر؟ | هەیاسی سمی کوا، دز بێ ئەگەر |
| پەنجە: پەنجەی ئەو، شوێن پێ: شوێن پێی کەر | بە کێ بڵێم دز؟ هەی خاکم بە سەر؟! |
| *** | |
| لەم سەرگروشتە نیازم پەندە | بۆ نەتەوەیەک گیرۆدەی بەندە |
| زۆردار بیەوێ، شوێن پێ بکا گوم | پێ تۆپەڵ ئەکا و لێت ئەکا بە سم |
| مادەم خاوەندی کووپەی دۆشاوی | لێت ناترووکێنێ هەیاسی چاوی |
| هەیاسیی ئێمە، ئەی دۆستی گیانی! | «جۆن پۆڵ»ە ئەبێ زۆر باش بزانی |
| هەر ئەوە سواری کەری ناوخۆیە | کەر تاوان ئەکا، بەڵام ئەو هۆیە |
| هەر ئەوە لێمان بۆتە هەیاسی | کل لە چاو ئەدزێ بە دیپلۆماسی |
| بە ڕواڵەت بێ، کەرگەلی خۆمان | بەر بوونە گیانی دایکی نیشتمان |
| بەڵام کەر جووتە ناهاوێ، کەرسوار | سووژن لە ملی نەدا جار و بار |
1953
سلێمانی
هێزی گەل
[edit]ئەم شیعرانە لە «ئەبووتورابی جەلی»یەوە کراوە بە کوردی، بەو نیازەی تا ئەتوانرێ وەرگێڕراو لە ئەسڵ بچێ، وشە لاوەکییەکان بەتایبەتی هینەکانی قافییە، هەندێکیان هەر وەکوو خۆیان هێڵراونەتەوە.
| توانست و هێز هەرچی هەیە گشتی هی گەلە | وەک ئیشتیقاقی فیعل لە یەک بنجی مەسدەرە! |
| ئەمڕۆ گەلێ کە کەوتە هەوای کەڵک و سوودی خۆی | لەو ڕێیەوە کە خۆی ئەیەوێ بۆی مویەسسەرە! |
| ئەمڕۆ گەلە کە پشت و پەنای ڕاستەقینە بێ، | ئەی ئەوکەسەی کە پشت و پەنات فەوجی عەسکەرە! |
| نانی گەلە کە لەشکری سەربازی پێ ئەژی! | تیغی گەلە بەهێزکەری دەستی ئەفسەرە! |
| نازانی کێیە ئەو کەسە دەستی پڕە لە چەک؟ | دیارە ئەویش لە بڕبڕەکەی پشتی ڕەنجبەرە! |
| شمشێری قینی چۆن هەڵەکێشێ لە کاکی خۆی | ئەو پاڵەوانە مەردە سروشتی لە گەوهەرە! |
| پەند وەرگرە لە کار و لە قەوماوی ڕۆژگار | تەئریخە هەر بە حوکمی دروست تاقە داوەرە! |
| دوێنێ ئەوەی کە ئاگر و خوێن بوو لەسەر دەمی | بڕوانە: چاوەکانی بە فرمێسک چەن تەڕە؟ |
| توانیی ئەگەر شپرزە بکا ئاشتی دەمێ | ئێستاکە کاری خۆیەتی وەک زوڵفی دولبەرە |
| لەو ڕۆژەدا بوو جەور و ستەم گرتبووی جیهان، | ئێستاکە داد و عەدلە لە گشت لا موزەففەرە! |
| دنیایی نوێ ئەیەوێ ڕاپەڕینی نوێ | ئەم ڕاستییە لە تیشکی هەتاو ئاشکراترە! |
| لافاوی ڕاپەرینە، گوڕی، هەرچی هاتە بەر | کێوی لەلا لەگەڵ پەڕی «کا»دا بەرابەرە! |
| بیرکردنەوە لە بابەتی کۆن و ڕزیو و پووچ | هەر تایبەتی بە سەردەمی دارا و سکەندەرە |
| شمشێر نییە کە ئاوی دەمی کپ بکاتەوە | ئەو ئاگرەی لە جۆشی دڵ و شۆری ناو سەرە! |
| پرشنگی ڕۆژی بەختی گەلان کەوتە دەر لە کەل | بڕوانە کۆشکی گێتیی نوێ چەند مونەووەرە! |
1953
سلێمانی
خەباتی گەل
[edit]| لەش گەڵای دار بوو ڕژایە سەر شەقامی پانی شار | خوێنی لێ ئەڕژا وەکوو لافاوی بارانی بەهار |
| مێشک و کەللەی زۆر پژابوو، سنگ و گەردن تێک شکاو! | مێشکەکانی پڕ هیوا و سنگەکانی پڕ «شەرار» |
| گەرچی خوڕڕەم دای ئەکرد بارانەکەی کوشتاری گەل، | گەل، بەڵام وەستابوو مەحکەم چەشنی کێوی «ئیستیوار» |
| ڕیزی پێشی گرتبوو پاڵەی دەس و مشت ئاسنین | شان بە شانی ئەو ئەچوو ڕەنجبەر لەگەڵ دەستەی هەژار |
| سێبەری سەر گشتی کۆمەڵ باڵی مەرگ بوو، باڵی مەرگ! خەڵک بەڵام بێباک ئەڕۆییشتن بەرەو ڕووی چاڵی مەرگ! | |
| *** | |
| دوایی مشتی ئاسنینی خەڵک تانکی تێک شکان، | دەستی هێزی گەل لە خاکا تۆپەکانی گشت خەوان! |
| قاچی تاوان کەر لە پیسیدا هەتا بندەست چەقی، | دەستی ناپاکان کشایە دوا، نیشانەی داوەشان! |
| گیان سپێریی گەل لە ناوچاوانی پاکا بوو بە فەڕ | داخی عاری نایە سەر ناوچاوی تاوان پیشەکان! |
| خۆی خزانە کون لە ترسانا وەکوو ڕێوی و دەڵەک: | گورگی خوێن خوارێک لە میللەت کەڵبەکانی دەرپەڕان! |
| تک تکی خوێنی شەهیدان بوونە مەشخەڵ بۆ زەفەر، لەشکری پرشنگ، شکستەی هەوری تاری دایە بەر! | |
| *** | |
| یەکیەتیی گەلمانە وا زنجیری جەوری پارە کرد | نەعرەتەی ئینسانە وا ڕێویی دزی ئاوارە کرد |
| پایەیی کۆشکی ستەم لەق بوو، بەڵام پێویستە ڕەنج | تا بە جارێک سەرنگوون کەین ئەو سەرایە دەست و برد |
| هەر لە سایەی یەکیەتیدا بێ گومان توانست ئەبێ | خەم نەهێڵین و بڵێین وا دەردی خۆمان چارە کرد |
| دوشمنی بەدکاری ئێمە پیشەکەی ناپاکییە | سەد شوکر ڕۆژی بەسەرچوو، سەد شوکباوکی مرد! |
| با ئیتر کون کون نەکا سونگی، لەشی پیر و جوان، با ئیتر خوێن ڕووی زەویمان لێ نەکاتە ئەرخەوان! | |
1953
سلێمانی
بت
[edit]- کێ شکانی سەری بت؟
- سەری بت ئێمە شکانمان ئێمە!
- چوارپەلی ئەسپەکەیی کێ پەی کرد؟
- ئێمەیی داس بەدەست بووین، ئێمە!
- ورگی بت کێ بوو دڕیی؟
- نەدڕاوە، سکی بت
نەدڕاوە!
- کێ دیی؟
بدڕە ئەی دەستی بەهێزی هاوڕێ:
ڕێی سبەینێی مەزن
بدڕە ڕووپۆشی فەساڵی بتی شووم
تا ببینین کە لەسەر ناوچاوی
ناوی کێ نووسراوە؟
ناوی ئەو پیاوکوژە وا «ئازەر» و «تیر»
خوێنی گەلمانی ڕژان...
ناوی سەرکردەیی هێزێک: یانکی
تیا سەری گەورەیی سەرکردە کەین،
ناوی ئەو خێوە کە ئارامی نییە،
ڕۆژ و شەو هاوسەری بیری سەفەرە!
بدڕە ڕووپۆشی فڕوفێڵی فەساڵ،
بدڕە ئەی دەستی بەهێزی هاوڕێ!
تا بخوێنینەوە گشت
تا بکۆڵینەوە گشت
کە لە ژێر پەردەیی فێڵا چ کەسە؟
کەس نییە، گەرچی لە لای ئێمە کەسە!
کێیە؟ زەححاکی زەمان،
دز و جەردەی سامان؟!
بدڕە پەردەی فڕو فێڵی سەر ڕووی
بدڕە ئەی دەستی بەهێزی هاوڕێ!
با تەواو دەربکەوێ،
سەر و گوێلاک و فەساڵی دێوی،
تۆیش نەپرسی دەمی هەڵهاتنی ڕۆژ،
بە زمان خەڵقەوە گشت،
ورگی بت کێ بوو دڕیی؟
کێ بتی کوشت؟
1953
سلێمانی
هەورەکان تێ ئەپەڕن
[edit]هەورەکان تێئەپەڕن
مەمبەن بەرەو جەنووب
نامەوێ بمرم
نامەوێ بمرم
مەمبەن بەرەو باکوور
مەمبەن بەرەو ڕۆژهەڵات
نامەوێ بمرم
نامەوێ بمرم
مەمبەن بەرەو ڕۆژئاوا
لەم شوێنە بەجێم مەهێڵن
بمبەن بۆ شوێنانی تر
نامەوێ بمرم
نامەوێ بمرم
ئینسانی گەورە
[edit]ئینسانی گەورە لە کەشتیدا ڕێبواری سەربانە،
لە شەمەندەفەرا پلەی سێیەم
لە شەقاما سواری قاچی خۆیەتی
ئینسانی گەورە.
ئینسانی گەورە لە هەشت ساڵانە ئەچێ بۆ ئیش،
لە بیستا ژن ئەهێنێ،
لە چلا ئەمرێ
ئینسانی گەورە.
نان جگە لە ئینسانی گەورە بەشی هەمووکەس ئەکات،
برنجیش هەروەها
شەکریش هەروەها
قوماشیش هەروەها
کتێبیش هەروەها
جگە لە ئینسانی گەورە بەشی هەمووکەس ئەکات.
لە زەویی ئینسانی گەورەدا سێبەر نییە
لە کۆڵانی شەویا چرا نییە
لە پەنجەرەیا شووشە نییە
بەڵام هیوای هەیە ئینسانی گەورە
بێ هیوا هەرگیز ناژی.
1958
تاشقەند