Za Budyšinom na roli..
Z dypkom 1/2 4 hodźin rano 21. meje 1813 - běły dźeń hižo skhadźeše - wustupi Napoleon na hłowne budyšske torhošćo. "Rjeni ludźo", rjekny wuhladawši jatych z wčerawšeje bitwy, kotřiž běchu na torhošću zestajeni. "Štó je najstarši po słužbje?" wopraša so přistupiwši k jatym oficěram zestajanym w prěnim rjedźe.
"Wjeŕch Rjepnin!" zawoła něchtó.
"Wy sće nawjedowaŕ prěnjeho połka "gwardejskich" jězdnych kejžora Alexandra?" wopraša so Napoleon.
"Ja - rozkazowach jenož jeničkej eskadronje!" wotmołwi Rjepnin.
"Waš połk je swoje přisłušnosće stajnje z česću wukonjał!" rjekny jemu Napoleon.
"Khwalba wulkeho bitwarja je najlěpše myto za wojaka!" wotmołwi jemu raznje wjeŕch.
"Z wjesełosću podam wam tule khwalbu," rjekny Napoleon.
"Štó je tónle młodźenc pódla was?"
Wjeŕch Rjepnin předstaji jemu swojeho syna, lědy 19lětneho młodźenca z hišće hólčacym napohladom, kotryž bě po swojim přeću do prěnich rjadow so pósłał, a kotrehož běchu na Ćělcu wyše Wownjowa zajeli, hdźež chcyše runje z konjom z wysokeje skały do Sprjewje skocić.
Přećelniwje na njeho pohladajo rjekny Napoleon: "Tón započina młoduški z nami so měrić!"
"Bě młodosć hdy ze zadźěwkom, zo njemohł čłowjek khrobły być?" wotmołwi jemu młody Rjepnin z jasnym zynkom a z wubranymi francózskimi słowami, zo so Napoleon tomu dźiwaše.
"Wubjerne wotmołwjenje!" zawoła kejžor, "młodźenco, wy w swěće hišće daloko dóńdźeće."
Tež ranjeneho wjeŕcha Handrija Wolkońskeho běchu zawjazawši jemu ranu před Napoleonowymaj wočomaj postajili, zo by so z nim francózska česć doměriła.
Běše-li tež wjeŕch Handrij před něhdźe pjeć mjeńšinami z wojakami, kotřiž jeho njesechu, někotre słowčka porěčeć mohł, njewotmołwi wón Napoleonej tola ničo. Přešpatny zdaše so jemu Napoleon ze swojej maličkostnej hłupojtosću a wjeselom nad dobyćem, a na jeho mjezwoču zjewi so dźiwnje zrudnuški wuraz, jako chcył prajić: "Mi njebě trjeba, zo sym před Budyšskimi murjemi ranam a smjerći napřećo šoł; wšako je mój narod twoje puta roztorhał." A na jene dobo bu wuraz w jeho mjezwocu spodźiwnje wótry, jako chcył prajić: "Hišće su ludy, kotrež ty putaš. Kóždy narod, a był-li hišće mjeńši, ma bože prawo, wo sebi sam sudźić. Ty sy tole prawo mnohim narodam rubił; hlej, ja běch tež přišoł, zo bych tule njeprawdu wjećił a zo bych narody wuswobodźił."
Napoleon njemóžeše wjacy dlěje do tohole mjezwoča hladać; tohodla wotwobroći so krjadam, hdźež wojapy stejachu. Wuhladawši pak tam čłowjeka z hobrskej wulkosću, wuznamjenjeneho z křižom čestneje legije - běše to Lazarew, najdlějši muž w połku Preobraženskich, kotremuž běše Napoleon w Tilsiće ze swojej ruku tutón wysoki křiž na wutrobno připjał - wotwobroći so wot jatych njepřećelow.
W 1/2 5 hodźin jěchaše Napoleon wot Nadźanec na kinjanske hory. Młody dźeń skhadźeše. Njebjo běše jasne. Jeno jenička mróčel je k ranju přikrywaše. Wopušćene nócne wohnje zhašowachu při skhadźacym rańšim swětle.
Pódla kejžora sedźeše čłowjek na konju w žołtej drasće ze swěćatym kłobukom a z wulkim pjerom na kłobucy. Wobaj so žiwje rozrěčowaštaj a hladaštaj husto nawulku papjeru. Tónle muž njeběše, kaž sebi w zjednoćenym wójsku myslachu, sławny nawjedowaŕ francózskich jězdnych, Murat, Napoleonowy swak, kral neapolitanski, ale bě to jednory serbski čłowjek, sakski postilon Dejka z Budyšina w njedźelskej postillonskej dijasće, samsny Dejka, kotryž je prěnju serbsku nowinu "Serbski Kurěr" wudawał, a kotrehož je Napoleon po bitwje do kłódy sadźił. Kejžor bě jeho sem dał zawołać, zo by sebi dał wot njeho wsy na karće zapisane w krajinje pokazać.
Tehdy zarža něhdźe na prawicy jenički wutřěl z kanóny; wón wuklinča a zhubi so w powšitkownej ćišinje. Někotre mjeńšiny so minychu. Druhi, třeci wutřěl wrjesny, zo powětr třepotaše... Štwórty a pjaty hrimaše blizko a swjatočnje zaso něhdźe wot prawicy.
Hišće njeběchu prěnje wutrěle wuklincałe, a hižo wrjeskotachu druhe, so měšejo a jedyn druhi zamylujo. Žałostna hra běše so spočała.
- Author: Adolf Sommer (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-127.html