Von ’t Pird up den Esel

Von ’t Pird up den Esel.
Author:	Fritz Reuter
Dialect:	[[Dialekt:Mekelborgs|]]
Text type:	Vertellen
Comment:	1861
:

En ollen Mantel sitt warmer, as de nimodschen Ekels von Ümknüppeldäuk; en ollen ihrlichen blagen Rock mit lange Schöt lett beter, as de ßackermentschen Dinger, de sei up Stunns dragen - hinn’n nicks, vörn nicks - un in en Por olle Stäweln geiht sick dat vel sachter, as in en Por nige, vör Allen, wenn Einer mit Likdürn’ behaft’ is. Un Likdürn’ hett up Stunns Jedwerein; den Einen drücken sei hir, den Annern dor.

So denk ick hüt tau Dag in ollen Johren; aewer as ick so ’n Jung’ was von Johrner twölw, dunn gung mi ’t as all de Gören: ümmer wat Niges! - Hadd ick en niges Metz kregen oder en nigen Flitzbagen, denn brög ick mi dor en drei, vir Dag’ mit rümmer, as wenn s’ mi antrugt wiren, nahsten let ick sei liggen; oder ick verlür s’,.oder ick verschutert s’, denn hadd ick doch. wedder. wat Niges. Un von de Niglichkeit kamm ick in de Lust tau ’m Schutern, un von de Schuteri hadd ick licht noch tau wat Slimmeres kamen künnt wenn uns’ Herrgott nich en Inseihn brukt hadd un mi von minen ollen Unkel tau rechter Tid en por richtige Mulschellen hadd veraffolgen laten.

Tau jeder richtigen Schuteri hüren Twei, ein Klauk un ein Daemlich. För Beide kann de Sak heil leg warden: bi den Klauken bögt sick dat Haekschen all tidig tau ’m Spitzbauwen, bi den Daemlichen tau ’m Snurrer.

Na, ick müggt mi woll, ahn dat ick ’t wüßt, en beten nah de letzte Sid bögen, denn tau de Dœmlichen hewwen sei mi ümmer stark rekent, un wenn ick min Vermaegens=Ümstänn’ anseih, kann ick grad’ nich wedderspreken. - Na, as min Fründ Herr Gastwirth Gollenreider in Treptow, seggt: ’dem sei nun, wie ihm wolle’ - de Mulschellen hadd ick weg, un wil dat in mine Vaderstadt dat Lübsche Recht güll, so müßt ick sei ok behollen.

Aewer weswegen ick sei kreg, dat hängt so tausamen:

Ick hadd einen wunderschönen Karninken=Buck, blag mit en witten Bliß, den wull min beste Fründ Fritz Risch, girn hewwen. Fritz Risch un ick wi schuterten ümmer tausamen, un ick hadd von em all en schön Deil von allerlei Herrlichkeiten kregen - man Schad’, ick wüßt nich recht, wat ick dormit anfangen -süll. - Na, ditmal wull hei, mi för minen Karninken=Buck acht Schachpuppen, drei utgepust’te Häunereier un ’ne halw’ Lichtputzschir gewen, un denn süll ick noch en Jüngen von sin Tanten Rümplers ehren Teckel krigen, wenn de jungen ded, wat aewerst, as ick nahdräglich in Erfohrung bröcht, woll nich gaud wesen künn, wil dat en Köters was. - Na, dat Anner was jo all so, as dat müßt, blot mit de halwe Lichtputzschir, dat wull mi nich recht in den Kopp, un ick säd tau em: »Fritz,« säd ick, »wat sall ick mit dat oll halw’ Ding?« - »Ih,« seggt hei, »dese heww ick funnen, as ick gistern up den Buhof fel, Du kannst so de anner-Hälft dortau finnen un sei denn för acht Gröschen verköpen.«so Na, dat künn ick denn sacht; aewerst ick was all oft sollen un hadd meindag’ nicks funnen, un de Sak was mi denn doch bebenklich. - Dunn seggt hei: »Fritz,« - denn ick heit ok Fritz - »kik mal, min Vader is en bloten Smid un Din Vader is en Burmeister, worüm süllst Du nich so gaud wat finnen, as ick?« - Na, dat was denn nu wohr, un de Handel würd afmakt, un hei geiht. Un as hei nu so ut de Gorenpurt mit minen Karninken=Buck herute geiht, un ick nu noch so stah un mine acht Schachpuppen un mine drei utgepust’te Häunereier un mine halwe Lichtputzschir beseih - swabb, swabb! - dunn krig ick de beiden Mulschellen; un as ’ck mi ümseih, dunn is ’t min Mutterbrauder, Unkel Matthies, de hett achter ’n Appelbom seten un hett den ganzen Handel mit anhürt.

Min Unkel Matthies was en ollen Soldat un hadd narsches Moden an sick; hei slog ümmer irst, un nahsten säd hei irst, worüm dat hei slog. Hei was in Ungarn un in Polen west un hadd de Welt seihn un wüßt vele Geschichten tau vertellen; aewer dat Slimme was bi sine Geschichten, dat sei ümmer ’ne Nutzanwenning hadden. De hadd ick em nu girn schenkt, denn wenn hei bet tau de kamen was, denn gaww dat ümmer ’n Kattenkopp, dormit wi de Moral beter behollen süllen.

As ick de Mulschellen nu weg hadd, dunn sett’te sick min Unkel Matthies up de Bänk unner den Appelbom un säd: »Jung’, weitst Du, worüm Du den Denkzettel kregen hest?« - »Ne,« segg ick, »Unkel; Du hest jo noch keine Geschicht vertellt.« - »De kümmt natürlich nah,« seggt hei. »Den Denkzettel hest Du von wegen Din Schutern, denn so vel ick weit, will Din Vader keinen Roßkamm ut Di fäuden. Un nu kumm her un hür de Geschicht:

As ick noch tau Peterwardein bi de Ungarschen Hulanen stunn, dunn hadden wi en Rittmeister bi de Swadron, dat.was en Kirl, as en Kes’ hoch un hadd en lütten Verdruß mang de Schullern, un ’t Ding was iwrig un gnittrig, un müßt ümmer wat Niges hewwen un satt so vull Lunen as de Esel vull grise Hor, un wenn hei in den Rönnstein follen was, denn rauht hei nich ihre, bet dat hei nich ok in den Graben lagg, un hadd hei hüt Stäwel an, denn müßten ’t morgen Schauh sin un aewermorgen Tüffeln. Un dorbi was dat Kraetending rik, un de Dummheiten, de sin Gaus’kopp utsunn, kunn sin Geldbüdel gaud uthollen, tau ’m wenigsten ’ne Tid lang.

Wat was denn nu woll natürlicher, as dat uns’ lütt wahnschapen Rittmeister ümmer en ganzen Himphamps von hungrige Kammeraden üm sick hadd, de an em hackten as de Kliben, de an em sogen as de Ilen, un achter sinen Rüggen œwer em lachten as de Spitzbauwen. - Na, ein von dese Bräuderschaft; de bildte em denn nu in, dat grötste Vergnäugen in dese Welt wir, in ’ne dichttaumakte Glaskutsch tau sitten, Einen hinn’n up, Einen vörn up, un denn mit vir Pird’ de Landstrat ümmer up un dal. - Dat schinte denn unsen lütten Rittmeister, dat hadd hei noch nich dahn, dat was jo noch wat Niges, un, as min Fründ, Schauster Samckow tau Rostock, tau seggen pleggt, ’folglicher Weise’ würd de Glaskutsch un de Mähren anschafft, un dat grötste Vergnäugen up dese Welt namm sinen Anfang, aewerst ok ball sin Enn’; denn wenn uns’ lütt Wippwupp von Rittmeister in de Glaskutsch satt un von ein Finster nah ’t anner herüm hüppen ded; as de Düwel in ’ne Medizinbuddel, denn stunnen de Lüd’ still un lachten, as wenn sei einen Apen segen.

Nah drei Dag’ was em de Sak olt, un en rechtes Glück was ’t, dat de. Oberst von dat Regiment sick ’ne junge Fru namen, un dat de sick ’ne Glaskutsch un vir Pird’ un Einen hinn’n up un Einen vörn up in den Kopp sett’t hadd. De Oberst hadd nu œwerst nicks wider as sin Traktement un hadd lange Johren dörch ’s Abends in de Fierabendstunn’n ümmer dat schöne Lied sungen:

»Die Traktementen, die seind gar zu klein.«

Hei hadd aewerst ümmer dornah tracht’t, sine Innamen tau verbetern, un so hadd hei denn ok drei Dag’ vör sine Hochtid einen ungerschen Grafen - drei Pasch de Besten - einen Kaleschwagen un twei Pird’ afgewunnen, wovon dat ein’ dumm was.

Hei geiht nu also tau minen lütten Rittmeister un malt em dat säut vör, wo dat plesirlich wir, wenn Einer Kutscher würd un sick sülwst führt; un wil nu dat, wat tau ’ne richtige Schuteri hürt, hir tausamen kamm, nämlich ein Klauk un ein Daemlich, so würd de Handel slaten, un de gnedigste Fru Obersten kreg ’ne Glaskutsch un Einen hinn’n up un Einen vörn up, un min Herr Rittmeister kreg den Kaleschwagen un den Dummen. - Un eines schönen Morgens, as sick ganz Peterwardein nicks Slimmes vermauden was, sett’t sick min lütt Rittmeister up den nigen.Kaleschwagen un führte de Fru Obersten mit den Distel un den Dummen in ’t Finster ’rinne. Dat wüld denn nu en groten Spermang, un wat den Herrn Obersten sin Adjudant sin süll, nu œwerst de Fru Obersten ehr worden wir, de kümmt ’rut un fröggt em, ob de Düwel in em set. - »Ne,«- seggt be oll lütt pucklich Rittmeister, »in mi nich, aewer in de Mähren.« Un sei reden doraewer un reden hen un reden her, un ut dat Reden ward en Handel, un ut den Handel ward ’ne Schuteri, un de Adjudant, dat was ok Ein von de, de dorup tau lopen weiten, un de ’t so intaurichten verstahn, dat ehr nicks Slimmes up de Lin’ kummt, wenn sei Hunn’ ledden saelen; un min lütt pucklich Rittmeister kriggt sör sinen Kaleschwagen un de beiden Mähren en Ridpird, en Grisschimmel, de, wenn hei vörn so west wir, as hei hinn’n sin süll, nicks tau wünschen œwrig let.

Desen Grisschimmel kennt ick nu aewerst ganz genau, ick hadd em verleden Johr mit de Remont ut de Bukowina halt; un set in den lütten Rittmeister sine beiden Kaleschpird’ ein dumme Deuwel, denn seten in desen Grisschimmel teihn gläug’nige Deuwel un Füerfreters, un in de Ridbahn gung hei mit de Sandsäck mit alle vir Beinen tauglik hell in de Luft ’rin, un was Gott in der Welt tau nicks tau bruken, as in ’n Stall tau stahn un Hawern tau freten un de Stalllüd’ de Schänen intwei tau slahn.

Na gaud Desen sülwigen Grisschimmel handelt sick nu mim lütt pucklich Rittmeister an, un dat negstemal sett’t hei sick dorup un ritt dörch de Straten, un ritt ut Peterwardein un ritt in ’t Feld, un de teihn Düwels in den Schimmel riden mit, aewer slapen; un de Schimmel, de dammelt den Weg entlang as Schriwer Blocken sin oll swart Taet - Min pucklich Rittmeister ritt un denkt an nicks;. dunn kümmt en Jäger antaugahn mit en Hund, un min lütt Rittmeister denkt grad’ doraewer nah, wat de Jäger dor woll güng, un wat de Hund dor woll güng, un wat de Hund woll mit den Jäger güng un de Jäger mit den Hund, un denkt sick in dese besonneren Ümstänn’ herin, un as hei dormit klor is, dunn riwen sick de teihn Düwel in den Grisschimmel de Ogen un waken up, un - bautz - liggt min lütt pucklich Rittmeister in en Grawen.

»Un hirvon, min Saehn,« säd min Unkel Matthies tau mi, »hirvon...« - Un ick dacht, nu kem’ sin ßackermentsche Nutzanwenning, un ick bükerte mi. - »Ne,« säd hei, »noch nich; de Geschicht is noch nich ut. - Hirvon, min Saehn, stammt sick dat Räthsel her: Wann eher kommen Berg un Dahl zusammen? Worup denn de Antwurt luden deiht: Wenn ein Pucklichter in en Graben föllt.«

De ßackermentsche Grisschimmel lep denn nu ümmer in den Ring herum üm dat Flag, wo de Herr Rittmeister lagg un slog hinn’n un vörn ut un nörrickte un brenschte, un de teihn Düwel in em höllen den Start hoch in Enn’. Min lütt Rittmeister sammelte denn nu, so gaud as ’t gahn wull, sine Knaken ut den Grawen tausam un spuckte Füer un Fett un ret den Jäger dat Gewehr von de Schuller un rep: »Täuw Karnallj’, wi sünd noch nich utenanner!« as de Kuhnhahn tau de Daumadik säd, as sei em üm den Snabel spaddelt, un wull den Schimmel dod scheiten. Un de Jäger föllt em in den Arm un biddt em, hei sall dat Dirt doch verschonen, un ’t wir en unvernünftig Dirt un hadd keinen Verstand dorvon, un as min lütt Rittmeister sick verflucht, hei künn den Schinner nich vör Ogen seihn, dunn verflucht sick de Jäger dreimal, dat süll hei ok nich, denn hei wull em mit sick nemen un wull em sinen Jagdhund dorför gewen, un ward em ok richtig begäuschen.

So würd denn nu dese Handel ok slaten. - Bet up den Hund was hei nu mit sine Niglichkeit un sine Schuteri all kamen; aewer hei sütt noch wider kamen.

Min lütt Rittmeister verstunn von de Jagd just so vel, as de Kauh von den Sünndag; aewer den brun=bunten Köter tau Gefallen würd hei en groten Jäger, kröp in en Poor allmächtige Waterstäweln ’rinne, klimperte un knackte einen ganzen Morgen an dat Slot von en duwmelt=löpig Gewehr herümmer un schot sick vör de sichtlichen Ogen von de ganze Swadron mit de beiden Löp dörch de Hautkremp, dat ’t man so prust, un gung dunn, as wir em nicks weg, up de Häunerjagd.

Na, ick was dunn all Wachtmeister, un was as Mutter von de Swadron un hadd den Knop up den Büdel un kunn de Herrn Offzirers mit Vörschuß tüchtigen un loslaten, un dorför nemen sei mi denn männigmal mit up de Jagd, un ick was daemlich naug mit tau lopen, denn ick hadd nicks dorvon as mäude Beinen.

Na, min lütt Rittmeister un ick gungen denn nu also tausamen, un ick was klauk naug, em ümmer drei Schritt vorgahn tau laten, denn ick dacht: Din Waden, un wat aewer ehr sitt, sünd nich sin Hautkremp. Un min lütt Rittmeister, de rep sinen Hund un fläut’te em un smirkst em un strakt em un tagelt em un ret em de Uhren un let em suchen un apportiren un bedrew so ’ne Anstalten mit em, dat ok en wohren Engel von einen Hund de Geduld un den Verstand dorvon verliren müßt. Ponto würd denn ok tauletzt so düsig, dat hei gung, wenn hei stahn süll, un dat hei stunn, wenn hei gahn süll, un de Herr Rittmeister knallte linksch un rechtsch vörbi, un Ponto hadd ümmer Schuld, un hei wull den Hund scheiten. - Dat jammert mi denn nu un ick segg: »Herr Rittmeister,« segg ick, »de Hund is noch jung, hei is noch nich naug arbeit’t, laten S’ mi den Hund, ick gew Sei desen Pipenkopp. Seihn S’, dor is de berühmte Stadt Criwitz in Meckelnborg up afmalt; dit hir linksch sall den Kirchthorm bedüden un dit Pücklig hir rechtsch sünd de Winbarg’.«

Nu hadd hei aewerst ’ne grote Sammlung von Pipenköpp dat wüßt ick - un up de weck stunn Wien un Ofen un Triest - un wat weit ick - aewerst Criwitz hadd hei noch nich, un dorüm was em dat niglich, un hei schutert.

Wi gahn denn nu nah Hus, un hei rokt ut sinen nigen Pipenkopp, un as wi in dat Dur von Peterwardein kamen, dunn kettelt un haegt mi dat so inwendig, un ick segg: »Herr Rittmeister, weiten Sei ok, ut wat Sei eigentlich roken?« - Un hei kickt mi verdutzt an un seggt: »Ut en Pipenkopp.« - »Ne,« segg ick, »ut ’ne Glaskutsch mit vir Mähren un Einen hinn’n up un Einen vörn up,« un mak em sine Schuteri klar, dunn nimmt hei de Glaskutsch mit vir Mähren un Einen hinn’n up un Einen vörn up, un den Kaleschwagen un den Dummen, un den Grisschimmel mit de teihn Düwels, un den jungen Hund un den Pipenkopp mit de Stadt Criwitz un all ehre Winbarg’, un smitt Allens up en Stein: »Denn will ick den Quark ok nich!«

Un so lewt hei furt, bet hei nich mal mihr en Quark up en Stein tau smiten hadd, un all sin Unglück kamm von sine Niglichkeit un sine Schuteri.«

Un somit stunn min olt Mutter=Brauder, Unkel Matthies, up, un as ick mi wedder dukern ded von wegen de Moral, dunn säd hei: »Na, ditmal will ick sei Di schenken; aewer bekik Di Dine Scharteken genau, de Du för Dinen schönen Karninken=Buck kregen hest, un wat den Jungen von Tanten Rümplers ehren Teckel anbedröppt, dor mark Di dat Sprückwurt: Wat nah kümmt, bitt de Wulf.« Un somit gung hei ut den Goren.

Ick stunn nu dor un bekek mine Herrlichkeiten un würd gewohr, dat ick en groten Schapskopp west wir, un von Stunn’ an heww ick nich mihr schutert; aewer mit de Lust nah ’ümmer wat Niges,’ dor hett dat noch lang’ mit mi durt - lang’ - lang’! - Vele Dummheiten, vele Durheiten sünd ut dit Ei ’rute krapen. - Nu - glöw ick - bün ick dormit dörch; nu drücken mi de nigen Stäwel, nu knippt mi de nige Rock, nu quälen mi de nigen Gesichter; ick wull, ick set wedder unner den ollen Appelbom, ick hürte wedder de ollen Geschichten, un min Unkel Matthies gew’ mi wedder en Denkzettel, nu wull ick mi mihr dornah richten.