Schleswig-Holsteensch Räthselbok

Schleswig-Holsteensch Räthselbok.
Author:	Johannes Ehlers
Dialect:	[[Dialekt:Holsteens|]]
Text type:
Comment:	from: J. Ehlers: Schleswig-Holsteensch Räthselbok. Google Böker 1865 Kiel Printing house: Schwers’sche Buchhandlung
:

[-2]

[-1]

[0]

[I]

Schleswig-Holsteensch
Räthselbook
mit 500 lustige Räthsels
ole vun Anno een un niee
vun
J. Ehlers

Mit einem Vorwort von Dr. Klaus Groth.

Kiel.
Schwers’sche Buchhandlung.
1865.

[II]

[III] Vorwort.

     Man muß jedem Sammler aus dem Volksleben dankbar sein, er erhält ein Stück Geschichte, und gibt ein Stück freundlichen Herzens dazu. Dies gilt auch von der vorliegenden Sammlung plattdeutscher Räthsel die Herr Ehlers uns darbietet. Hat der geneigte Leser irgend einmal versucht eine Sammlung ähnlicher Art, etwa von Sprichwörtern, Kernausdrücken, Liedern sich zu machen? Dann erst wird er wissen wie viel Luft und Liebe zum Gelingen gehört. Das sind alles Vögel die im Fluge erhascht sein wollen, nur die gemeinsten sitzen an Allmannswegen und halten still bis man sein Notizbuch hervorgezogen — wenn man's nicht gerade vergessen in die Tasche zu stecken. Das Beste muß man erlauern, kann man nicht einmal erfragen; sammeln ist fast so schwer als machen. Es gehört Selbstverläugnung dazu, Respect vor schlichten Leuten und kleinen Dingen, und außerdem ein eignes Talent.
     [IV]Alsdann freilich fehlt es bis jetzt nie am Gelingen, aber unsere fleißigsten sind bescheiden, die Grimm, Uhland, Simrock, Hoffmann, Erck wissen alle nur zu sagen vom Sammlerglück.
     Auch Herr Ehlers hat mit Glück oder Talent eine sehr reiche Sammlung der heimischen plattdeutschen Volksräthsel zusammengebracht, theils aus lebendem Munde erhorcht, theils aus Büchern in denen sie zerstreut vorkommen, zusammengetragen. Er vervollständigt damit die werthvollen Arbeiten von Müllenhoff und Handelmann über Sagen, Mährchen, Lieder, Kinderspiele etc. in Schleswig-Holstein, die jedermann bekannt sind.
     Ueber den speciellen Werth gerade einer Sammlung Räthsel wollen wir uns hier nicht auslassen. Das Räthsel ist wie eine Nuß, die Einkleidung ist die Schale, der Kern ist eine Anschauung eigner Art oder eine Sentenz, oftmals einem Sprichwort ähnlich. Manche Räthsel sind gewis uralt, Müllenhoff hat in dem Räthsel Nr. 55 vorchristliche Anschauung und allitterierende Form nachgewiesen. Hat nun der Forscher hier das Material compendiös und übersichtlich beisammen, so findet der Liebhaber des Volksthümlichen gewis für die paar Schillinge, die das Büchlein kostet, manche drollige oder wehmüthige Erinnerung aus der Knabenzeit, wo man auf dem Lande zum Besuch hinterm Ofen Nüsse [V]und Räthsel zusammen knackte und Verstand und Witz ihre ersten Proben bestanden:

      Warum makt de Hahn de Ogen to wenn he kreit?

     Wer ist nicht durch diese entsetzliche Frage je in Verlegenheit gesetzt worden! Oder wer empfindet nicht noch die Poesie, wenn es zur Bettzeit ging und Meddersch oder Gosche oder ein übermüthig Möhm dem Ermüdeten noch zurief:

      Ole Ole Ol,
      He seet bi mi oppen Stohl,
He wink mi,
Ik wehr mi.
He wink mi so söt,
Do vergeet ik Ogen un de Föt.

     Möge das Büchlein recht viele Leser freundlich so anmuthen, dem jungen Sammler zum Lohn und zur Ermunterung für seine freundliche Gabe.
     Kiel, Frühlingsanfang 1865.

Dr. Klaus Groth.

[VI] An meine Landsleute.

     Sonst war es Sitte bei uns sich manchmal Abends im traulichen Kreise hübsche Räthsel aufzugeben; jetzt ist das nicht so mehr an der Tagesordnung, und häufig werden die guten alten Sachen schon hochprosaisch über die Achsel angesehen. Ich hoffe nun aber mit diesem Büchlein nicht bloß einen niedlichen Theil unsers schleswig-holsteinischen Volksschatzes schriftlich aufzubewahren, sondern auch, durch diese Sammlung, sowie durch eine Schaar von jüngern Erscheinungen, die ebenso herzerfreuende als phantasieanfeuernde und witzschärfende Unterhaltung neu wieder zu beleben.
     Diejenigen Räthsellein also die uns überliefert sind von den Vätern und Müttern, die schon Jahrhunderte bei uns im Lande umherziehn, und immer der jungen Menschheit viel Vergnügen machten, wurden aufgeboten und hier versammelt. Den alt volksthümlichen haben sich dann neue hinzugesellt, die größtentheils dem Erfindungsgeist des [VII]Sammlers ihr Dasein verdanken; nur daß ein paar der neuern Sinnräthsel Nachbildungen hochdeutscher Volksräthsel, und die meisten Wortspielräthselchen, hier calembouristisch Achterstek geheißen, bloß in Räthselform gebrachte übliche Volkswitze sind. Auch Worträthsel sind eine spielende Denkübung, welche die Jugend kennt und liebt. Man amüsirt sich zuweilen damit einander improvisirte Räthsel aufzugeben, natürlich mit allen erdenklichen Freiheiten in der Abfassung, und das sind dann in der Regel Charaden. So hab ich auch eine Reihe Worträthsel in unsrer plattdeutschen Muttersprache erdacht, und diese Proben können zugleich als Muster dienen und so die ebenerwähnte Uebung selbst befördern. Die ganz modernen hier Widerspiel getauften sind von Natur etwas künstlich; ich wollte indeß doch eine Idee davon geben.

     Mein Buch ist, wie das Gesagte lehrt, vor allen der jüngern Welt geweiht. Hiernach wollen die geehrten Familienhäupter und Jugendfreunde huldreichst das Ganze prüfen und erproben. Zu Nutz und Frommen der Wissenschaft ist, damit man Altes und Neues sofort unterscheiden könne, alles von mir Geschaffene oder Gebildete geeigneten Orts mit einem Sternchen beleuchtet worden, theils bei der Ueberschrift, theils bei den einzelnen Nummern.

     [VIII]Geordnet sind in den einzelnen Abtheilungen die Räthsel nach dem Satz: Ein Wort gibt das andere. Hiernach steht meistens jedes nachfolgende Räthsel zu jedem vorausgehenden in irgend einer nähern oder entferntern Beziehung, innerlich oder äußerlich, nach dem Text oder nach der Auflösung. So gut es gehen wollte ist diese Anordnung durchgeführt; das war aber eben nicht so ganz leicht, als es zum Treffen kam: daher darf ich hier wohl um gütige Nachsicht bitten.

     Der Auflösung ist hin und wieder eine hochdeutsche Übersetzung oder kurze Bemerkung beigefügt: dies sollte den unsrer plattdeutschen Volkssprache minder Kundigen das Verständniß erleichtern, und sollte zugleich auch unsrer schleswig-holsteinischen Jugend zu Gute kommen.

     Die heranwachsenden Mitglieder des Hauses werden sich bald selbst in das Büchelchen hineinlesen; es könnte eben, da es so einfach ist, zweckmäßig als erste plattdeutsche Lectüre dienen, als sprachliche Einfühlung in die unsterblichen Werke der Dichtkunst, die wir besitzen.

     Meine Mundart ist die der Wilstermarsch. Beim Schreiben der Wörter wahre ich möglichst die in der Sprache begründeten Laute, vermeide aber die störenden Buchstaben einerseits, die entstellenden [IX]andrerseits, und gebe so alles in der einfachsten und natürlichsten Form.

     Es fehlt hier unter dem wie ä zu sprechenden e der Accent; man helfe sich deshalb mit der Regel: das einfache e wird in betonten Silben die nicht mit mehreren zum Stamm gehörigen Consonanten schließen gemeiniglich wie ä gesprochen.

     Wenn es mir so gelungen ist, meine lieben Landsleute, Euch ein heimisches Räthselbüchlein zu liefern in welchem Ihr das Angenehme mit dem Nützlichen verbunden findet, dann ist mein Wunsch und meine Hoffnung erfüllt. Die neuen Gäste die Ihr hier empfangt sind auch erschienen Euch und den Euren die Köpfe zu zerbrechen und die Herzen zu erbauen; möchten sie ebenfalls Freunden des Volksthümlichen willkommen sein und als Spaßvögel die Lachtauben auf ihre Seite kriegen! Für die guten alten ihrerseits hab ich alles gethan was ich konnte, auf daß mein Haus voll würde; doch einige mußten von der guten Gesellschaft ausgeschlossen werden, weil sie keine Handschuhe trugen; und manche sind natürlich noch ausgeblieben, weil ich ihre werthe Bekanntschaft nicht gemacht hatte, was hoffentlich mit der Zeit doch mal geschehen wird. Uebrigens seht Ihr hier ja schon recht viele beisammen, gewiß manchen lieben Freund, und lauter [X]liebenswürdige Gesellen, Sie kommen „ut de Mus’kift“, das ist wohl wahr; sind aber doch „as ut de Bilad’ nam“. Dat schöll Ji belebn un befindn.

[XI]

I. Rad'ls

1–225

1. Sinnräthsels	1–75
2. Lüttje Fragn	76–100
3. Jux	100–125
4. Twebedenk	126–175
5. Achterstek	176–225

II. Worträthsels

226–305

1. Wörterräthsels	226–235
2. Silbnräthsels	236–265
3. Bokstabnräthsels	266–305

III. Bokstabnutdüdn	306–315
IV. Krummlatin	316–320
V. Wedderspill	321–330
VI. Rekenkünst	331–335
VII. Huxpux	336–350
VIII. Allerlei	351–400
IX. Noch twintig ole	401–420
X. Noch tachndig niee	421–500

[XII]

[001] Rad’ls.

I. Sinnräthsels.

1.	En Burdeern, lang’ inn Winkel stött, En Grotmöm, jümmer smuck un nett, En Iritsch, de so pipen deit As em de Snabel wussen steit, En Oester, doch vun Parlen vull, För den de se man kloben wull; Ehr Winsupp kaakt worr Allmannswin, Nu Burmanns Döp- un Dodenschin.

*2.	Lüttj Trin Maleen Stünn op een Been; Je länger se stünn je körter se worr, Toletzt bleev der garnix mehr vun na.

3.	Twebeen seet op Drebeen Un plück Veerbeen.

[002]

4.	Twebeen seet op Drebeen un eet Eenbeen, Do nom Veerbeen Twebeen Eenbeen, Do nom Twebeen Drebeen un smeet Veerbeen, Un do leet Veerbeen Eenbeen fall’n.

5.	Dar güng ’n lüttjen Hund wull œber dat Steg, Harr den Steert so krus ümleggt; Ik do di dat Wort wull inne Mund: Wo heet de Hund?

6.	Ik güng mal œbert Steg, Do bemött mi ’n lüttjen rodn Knecht; He sä: Wahr du din Hünner man, Vör de Katten uu Hunn’ bün ik ni bang’.

7.	Ik güng mal œbert Steg, Do bemött mi ’n lüttjen swarten Knecht; He hick un pick mi an, Ik sä: Ik heff all ’n Mann.

8.	Dat löppt lang ’n Stig, Bitt un fritt, Un seggt toletzt Knipp: Wat is dit?

9.	Dat geit opt Feld, Un fritt ni un suppt ni, Un kummt na Hus, Un is doch lustig.

[003]

10.	Ut ’t Holt ward ’t halt, In Perstall befahlt. In Schapstall belammt, Wat op Del steit un brammt.

11.

In den Garn dar stünn en Kutsch, Hier en Kutsch un dar en Kutsch; In de Kutsch dar weer en Duv’, Hier en Duv’ un dar en Duv’; Vun de Duv’ dar flog en Fedder, Hier en Fedder dar en Fedder; Ut de Fedder worr en Bett, Hier en Bett un dar en Bett; In dat Bett dar sleep en Knecht, Hier en Knecht un dar en Knecht; Vör dat Bett dar stünn en Weeg’, Hier en Weeg’ un dar en Weeg’; In de Weeg’ dar sleep ’n Kind: Nu ra’ mal wat is dat förn Ding.

12.	Achtern Abn dar stat ’n paar Klabn, Op de Klabn dar steit ’n Tunn’, Op de Tunn’ dar steit ’n Trechter, Æber den Trechter dar is ’n Licker, Æber den Licker dar is ’n Rüker, Æber den Rüker dar sind twe Kikers, Æber de Kikers dar steit wat Gras, Dar lopt fette Ossens op un af.

[004]

13.	Achter unsen Hus’ Dar Plögt Peter Krus’, Sünner Sick un sünner Schar Plögt Peter Krus’ dar.

14.	Achter unsen Hus’ Dar steit ’n Kunkelfus’, Dar dot de Lüttjen god in, Dar stippt de Groten Brod in,

15.	En ganzen Stall vull brune Per, Is ’n isen Jappop vör.

16.	Lüttje grise grau Sleppt alle Nacht in Dau, Drinkt keen Water un itt keen Brod, Deit doch alle Minschen god.

17.	Ruge ruge rip, Wo gel is di de Pip, Wo swart is di de Sack, Wo de gele Pip in stak!

18.	Rinzel steek Ranzel Wull in den Kruschanzel, Wull in den Kruskrull, Do weer dat ganz vull.

[005]

19.	Jann Wrickel Jann Wrackcl, Stiggt œber mi Stackel, Mitn roden Rock, Mitn korten Stock, Mitn Lif vull Steen: Hest den wull sehn?

20.	Hebbt ji ni sehn dat grote Ding, Dat güstern oppen Karkhof güng? Rode Strümp un lange Been: Son Ding he’k no min Lebn ni sehn.

21.	Moder, wat is dat förn Ding, Dat in unsen Kohlhof springt, Rund vun Buk un lang vun Been? Heff min Da’ son Ding ni sehn.

22.	Moder, wat is dat förn Ding, Dat in unsen Kohlhof springt, Rund vun Buk un kort vun Been? Son ol Ding he’k no min Da’ ni sehn.

23.	Wat is dat förn Deert Dat sitt opn Heerd Mitn rugn Steert?

24.	Wat is dat: Dat süggt ut asn Katt, Un schriggt asn Katt, Un is doch keen Katt.

[006]

25.	Babn swart, nerrn swart, Blang’ swart, an alle Kanten swart, Un steit op halwe süss.

26.	Babn rug, nerrn rug, Ute Merrn geit Water rut.

27.	Babn rug un blang’ rug, Un dre El binn’ in no rug.

28.	Binn’ blank un buten blank, Inwennig is der Sand mank.

29.	Binn’ blank un buten blank, Likers Fleesch un Blod mank.

30.	Fleesch vun achtern, Fleesch vun vœrn, Holt un Isen inne Merrn.

31.	Dat driggt Blod, Dat drückt Blod, Un hett doch keen Blod.

32.	Hett levt, levt nu ni mehr, Hett blött, blött nu ni mehr, Un kummt doch all’ Dag’ oppen Heerd.

33.	’s Nachts steit dat apen, Bi Dag’ driggt dat Knaken.

[007]

34.	Bi Dag’ geit dat klipp klapp, ’s Nachts steit ’t vört Bett un jappt.

35.	Ins keem ik in de Kammer, Do plag’ mi de Jammer, Do keem dar ’n lüttjen Frickeldenzel an; Ik sä Ne, un he sä Ja, He frickeldenzel mi jümmerto.

36.	Ik güng wull dœr de Hœw, Dar jœken mi de Klœw, Dar hung en rodn Swippswapp, Wo geern harr ik ’n to Liv’ hatt!

37.	Dar reedn dre Herrn, Dar hungn dre Bern, En jeder nom een, Bleebn doch no twe na.

38.	Hans Regin Un Beek Katrin, De Weber un sin, De Höfrou un ern Mann: Wovel sünd dat tosam?

39.	Maan Ding’ Dünn’ Fri Sam Sünn’: Wat förn Dag heff ik vergeten?

[008]

40.	Wat wullt du leeber: En Düwel ünner de Oken, Oder en Sünnbackskoken?

41.	Hoch in Bom seet ik, Ungebarn eet ik. Ahn Lepel, ahn Fatt: Ra’ mal wat is dat.

42.	Deep inne Grund Dar leep ’n lüttjen Hund, Je höger as he keem Je sider heel he ’n Steert.

43.	In Holland regeer ik, In Nedderland resteer ik, Ik heff ’n Rock vun siden Kumfoll’n, In min Kasteel is alltid Nacht: Ra’ mal wat is dat.

44.	Dar flüggt ’n Vagel stark Vun hier na Dännemark. Wat hett he in sin Kropp? Fiw Tunn’ Hopp, Fiw Tunn’ Beer, De Snider mit de Scheer, De Kock mit de Kell, All’ de ’t radn könnt sünd Jümfer un Junggesell.

[009]

45.	Keem en Deert ut Norn, Harr veer Ohrn, Harr süss Föt, Harr ’n langn Steert: Ra’ mal wat weer dat förn Deert.

46.	Dre Been hett ’t op een Sid, Fiw Been oppe anner Sid, Still is dat vœr, Lud inne Merrn, Ok achter deit dat redn: Wat schull dat wull wen?

*47.	He makt ’n Larm As schull he starbn, Hett doch keen Fleesch un Blod; Stillswign dat is sin Dod.

48.	Kummt een anbullern Sünner Kopp un sünner Schullern, Sünner Hud un sünner Haar, Un brüllt asn Bar.

49.	Aderjaan un Snaderjaan De wulln tosam to Water gan, Sünner Kopp un sünner Steert; Ra’ mal wat is dat förn Deert.

[010]

50.	Rulle rulle Wagn, Kann hunnert Last dragn, Sünner Perd, sünner Rad: Ra’ mal wat is dat.

51.	Veer Löpers, Veer Stöters, En Smicksmack, En Brodsack: Ra’ mal wat is dat.

52.	Veer Hängels, Veer Gängels, Twe wist den Weg, Twe seht den Weg, Een slept achterna: Ra’ mal wat meen ik da.

53.	Veer Hangers, Tein Langers, Hölten Jappop, Isen Klappop.

54.	Dar seeten tein Taters Wull in den Bom Flaters; Wo fluddern de Taters, Wo wüpper de Bom!

[011]

55.	Dar flog en Vagel fedderlos Op den Bom blattlos, Do keem de Jungfrou mundelos, Un eet dat Vagel fedderlos.

56.	Hoch inne Höch, Krumm inne Bög’, Wunnerlich geschapen: De ’t rad’t de schall vun Nacht bi mi slapen.

57.	Höger asn Hus, Lüttjer asn Mus, Kann doch ni inne Grotdœr.

58.	Höger asn Hus, Lüttjer asn Mus, Gröner as Gras, Witter as Flass, Bitter asn Gall, Un doch mœgt de Herrn dat all’.

59.	Gröner as Gras, Witter as Flass, Spitzer asn Karktorn.

60.	As ik jung weer, Kunn ik blaue Kron’ dregn; As ik old worr, Ruffen se mi, [012]Truffen se mi, All’ de Minschen drogn mi.

61.	Ole, Ole, He seet bi mi opm Stöhle; He wink mi, Ik wehr mi, He wink mi so söt, Dat ik vergeet de Ogn un de Föt.

62.	Dar leegn veer Bröder wull in dat Bett, Un keener darvun leeg inne Mitt.

63.	In Hüsen, in Slüsen, In König sin Hüsen: De dat rad’t de schall den besten Buttel Win hebbn.

64.	Hier un dar un allerwegn: Kannst mi dar en Pund vun wegn, So will ik di Lübek un Hamborg gebn.

65.	Hintje Potintje leeg op de Bank, Hintje Potintje full achter de Bank; Keem all’ de oln Wiber mit Haken un Staken Kunn doch keen son Hintje Potintje wedr maken.

66.	Erst week, un denn stif, Denn to Bost, un denn rint Lif.

[013]

67.	Stufsteert leep den Barg rop, Weer rug un harr keen Haar op.

68.	De Smittop un de Hüppop, De lopt all’ beid’ lang ’n Barg op.

69.	Hüppop un Hapop, Leepen beid’ ’n Barg rop, Acht Föt un een Steert: Is dat ni dat Radn weert?

70.	Hüppop den Wüppop, Dar seeten dre Köpp op. Acht Been un een Steert: Is dat ni dat Radn weert?

71.	In uns Hus dar steit ’n Mann, De hett mehr Wundn As dat ganze Dörp Hunn’.

72.	Dar weer mal ’n Hund, Un de weer bunt, Den Hündjen sin Nam weer mi vergeten; Heff ’t dremal seggt, Schast ’t doch ni weten: Wo heet de Hund?

73.	En Frou de ern Mann richt’t warrn schull rett em mit dit Räthsel, dat de Richters ni radn kunn: [014] Op Ilo ga ik, Op Ilo sta ik, Op Ilo kam ik herangerannt, Ilo is mi wull bekannt; Op Ilo kehr un wenn’ ik mi, Op Ilo heff ik Freud un Leid. Rathet, ihr Herren, nun ist es Zeit!

74.

En Mann weer ton Dod’ verurddeelt. Do güng sin Frou hin un be’ de Richters em bat Lebn to schenken. Do sän de Richters: Wenn du uns ’n Räthsel opgiffst bat wi ni radn könnt, denn schast du din Mann wedder hebbn. Do segg de Frou:    As ik hingüng, as ik wedderkeem,    De Lebennigen ik ut den Doden neem.    Süss de güngn den sœbnten quit:    Rad’t to, ji Herrn, nu is dat Tid!

75.	Op Leev’ seet ik, Op Leev’ eet ik, Un Leev’ lüch mi, Un likers gru mi.

2. Lüttje Fragn.

76.	Wat löppt rund rüm Hus’ un kickt in all’ de Löcker?

[015]

77.	Wat löppt rund rüm Hus’ un makt man een Spor?

78.	Wat löppt rund rüm Hus’ un slept dat ganze Ingeweid’ achterna?

79.	Wat kummt witt opt Dack un gel wedr hindal?

80.	Wat kummt lang opt Dack un kort wedr hindal?

81.	Wat kummt lang opt Dack un eckig wedr hindal?

82.	Wat könnt hunnert Per ni utn Keller slepen?

83.	En isen Perd mitn flessen Steert.

84.	En ganzen Stall vull witte Hünner, un merrn in ’n rodn Hahn darmank.

85.	Dar weer mal ’n Hus, dar weern keen Dœrn un keen Finstern in, doch ’n lüttj gel Wif in.

86.	Dar leepen veer Jümfern een achtern annern in, un kunn sik doch ni to faten krign.

87.	Wat liggt int Holt asn aftagn Perd?

88.	Wat liggt int Holt un seggt jümmer sipp sapp?

89.	Wat liggt int Holt un hett ’n witte Kapp op?

90.	Rund rüm swart, inne Merrn as Abndrod.

91.	Vœr asn Gaffel, merrn asn Beertunn’, achter asn Harkenstel.

[016]

92.	Wat hett veeruntwintig Föt un geit doch opn Rügg na Hus?

93.	Wat geit opn Kopp rin Kark?

94.	Wat geit verdweer rin Kark?

95.	Keen kummt toeerst rin Kark?

96.	Wat för Herrn dregt den Slœtel opn Rügg?

97.	Wat krüppt int Lock un lett sin Potjen buten?

98.	Wat is ni binn’ un ni buten?

99.	Wakeen is ni binn’ un ok ni buten?

100.	Kamt se so kamt se ni, un kamt se ni so kamt se.

3. Jux.

*101.

Wat is söter as söt?

102.	Wat is dat stärkst Gedränk?

103.	Wovel Ammervull Water sünd inne Elv’?

104.	Wanehr fangt de Enn’ an to swümm’?

105.	Wo wid löppt de Hirsch rint Holt?

106.	Wakeen hett den Wulf œbern Barg dragn?

107.	Op wat förn Sid fallt de Voss, wenn he schaten ward?

108.	Op war förn Sid hett de Voss am meisten Haar?

[017]

109.	Wat hett dat smuckst Frounsminsch för Haar?

110.	Wat hett Moses sin Hund för Haar hatt?

111.	Wat is dat Meist inne Kark?

112.	Wat is dat Blankst in Kark?

113.	Wat is dat Dristst in Kark?

114.	Wat is dat Dristst in Kark?

115.	Warüm ward de Kees schrapt?

116.	Warüm deit de Hahn de Ogn to wenn he krei’t?

117.	Warüm bellt de Hunn’ in Buxtehu mitn Mars?

118.	Warüm passeert ’n Unglück, wenn man ’s Morgns utgan is un dar löppt een ’n Has’ œbern Weg?

119.	Warüm kickt de Has’ sik um wenn de Hund achter em in kummt?

120.	Warüm löppt de Has’ vörn witten Hund gauer as vörn swarten?

121.	Warüm fret de witten Schap mehr as de swarten?

122.	Wat wiggt mehr, ’n Pund Feddern oder ’n Pund Blie?

123.	Wat is lichter asn Fedder?

[018]

124.	Wat is eendont?

125.	Wat is en Düttjen, en Klüttjen, un en Ei?

4. Twebedenk.

126.	Klüttjen un Swattsur: das steht in der Bibel.

*127.

Wat is Christenpflicht wenn du een in Grabn fall’n süggst?

*128.

Wakeen kummt merrn int Schur to pall un ward doch ni natt?

*129.

Wat is Sünn’ un doch keen Schann’?

130.	Wat is ni recht un doch keen Sünn’?

131.	Wakeen meent dat Sünn’ un Maan een un datsülbige sünd?

132.	Wonem is Rom?

*133.

Wat för Seeln könnt ni selig warrn?

*134.

Wakeen süud de höchsten Festen?

135.	Wakeen is hochgebarn?

136.	Wakeen is wullgebarn?

*137.

Wat för Bück hebbt keen Hörn?

*138.

Wat is dat förn Thier dat babn int Norn gewöhnlich dünn un rank is, hier bi uns to Lann’ aber dick un fett ward?

[019]

*139.

Wat wöllt de meisten leeber: arm wen, oder keen Geld hebbn?

140.	Wat is förn Uennerscheed twischen nix un wat?

141.	Ik heff mehr Geld in min Büdel as de rikste Kopmann in Hamborg.

142.	Min Hen leggt in een Dag mehr as twölw Eier.

143.	En Hen kann ehr ’n Spint Habern opfreten asn Perd.

*144.

Ik heff ins ’n Hund sehn, so grot dat der ’n Perd op lopen kunn.

*145.

Ik heff ins ’n Judn sehn, Dunnerwetter! de harr ’n Bart! Wenn he de Trepp rop güng, denn patt he der op.

146.	Hest du ehr Krei’n sehn mit ’n Kamm opn Kopp?

147.	Wo is de eerste Krei’ œber de Elv’ kam?

148.	Wanehr is dat Gele swatt?

149.	Wat is binn’ un doch buten?

150.	Wakeen is de letzt un doch de eerst?

151.	Warüm süggt Adam vœr ebn so ut as Eva achter?

152.	Wat is am dichtsten achter de Ko?

[020]

153.	Wat is dat Best ann Kalwskopp?

154.	Hest du all ins ’n halbn Kalwskopp mit twe Ogn sehn?

155.	Ik kann mehr mit een Og’ sehn as du mit twe.

156.	Wo hett Habakuk sin Frou utsehn?

157.	Wat hett N. N. för Ogn?

158.	Warüm kickt de Ko œbern Dik?

159.	Wanehr hett de Möller dat Meist inne Mœl?

160.	Wonem kamt all’ de Säck tosam?

161.	Wovel Flöhn gat in’n Schepel?

162.	Wat is förn Uennerscheed twischen Hast un Il?

*163.

Wanehr is de Gast am leewsten?

*164.

Wonem sünd de Eschen am höchsten?

*165.

Wat sünd dat för Vöss, de grepen un doch ni dod makt ward?

*166.

Wat för Deev’ ward ni ophangt?

167.	Wat förn Licht brennt länger, ’n Wasslicht oder ’n Talklicht?

168.	Warüm is dat so ungesund Salat to eten?

169.	Wanehr ligt de Schull’n am swœrsten inn Magn?

[021]

*170.

Wat sünd dat för Schins de jümmer ünnern Lüdn sünd un doch ni vun een ton annern gat?

171.	Wat för Sahln holt am längsten?

172.	Wakeen gat op dre Sahln?

173.	Dat Wedder is beter buten as in Hus’ (Dit ward seggt wennt unweddern deit.)

174.

En Pastor güng ut un wull dre Lüd’ krign bi em to arbeidn; twe schulln döschen, un een schull Hackers snidn. As he nu wedr na Hus keem, segg he ganz vergnögt to sin Frou: „Morgn kann’t Döschen un Hackerssnidn denn nu losgan.“ „No, hest du Lüd’ fundn?“ frog de Frou. „Ja, segg he: Ik un du schöllt döschen, un nüms schall Hackers snidn.“ Dat sä de Paster in vulln Eernst. Wo is dat denn to verstan?

175.	Ins föhr ’n Fohrmann ’u Dodn œber de Brügg. As se halw rœber weern hör he wat knappen. Do frog he: „Wat knappt dar?“ Do sä de Dode: Nix.

5. Achterstek.

*176.

Wat is dat bitterste Krud?

*177.

Wat gifft de Hœker geern opto?

[022]

*178.

Warüm sünd de Handelslüd’ so ehrlich?

*179.

Warüm lett de Krogweert sik allns betaln wat he schenkt?

*180.

Wat is förn Ähnlichkeit twischen ’n Weertshus un ’n Stuten?

*181.

Wonem ward dat beste Backers makt?

*182.

In wat förn Gegnd oppe Eer is dat am fulsten?

*183.

Wat is förn Aehnlichkeit twischen Süderditmarschen un Afrika?

*184.

Wat is förn Aehnlichkeit twischen Ditmarscher Gœrn un knubberig Plogland?

*185.

Wat is förn Aehnlichkeit twischen en Gritzkopp un en Mullwopp?

*186.

Warüm is Adam de eerste Minsch wen?

*187.

Warüm ward de de ’n Bod’ vun ’n Hursmann hürt hebbt Insten nömt?

*188.

Wenn ’n arm Minsch keen Geld hett, un de Schipper keen Wind, wat is dar för to bruken?

*189.

Wenn eener dat deit wat he jümmer deit, un wenn dat wei’t dat dat juchen deit: wat ward denn seggt?

[023]

*190.

Wat is förn Uennerscheed twischen en Windbüdel un ’n Vagel?

191.	Wat is förn Uennerscheed twischen en Schipper un ’n Küper?

*192.

Wat förn Uennerscheed is twischen en Dumm’ un en Kloken?

*193.

Warüm kamt de riken Hambörgers ni in Himmel?

^{[WB 1]}

*l95.

Wat deit de Bur alle Sünndagmorgn, un de Hambörger Kopmann alle Blaumaandag?

*196.

Wat is förn Ähnlichkeit twischen en Hambörger Kopmann un en Lus’angel?

*l97.

Wat för Veh is in Hamborg hüpig?

*198.

Wat is förn Uennerscheed twischen den Papst un en Hambörger Melkmann?

199.	Wat is förn Aehnlichkeit twischen en Preester uu ’n Pommeranz?

200.	Wat is förn Aehnlichkeit, twischen en Avkat un ’n Wagnrad?

201.	Warüm sünd de Deev’ klöker as de Dokters?

*202.

Warüm is de Maler den Möller wid œber?

[024]

*203.

Warüm is ’n Schap plietscher as ’n Esel?

*204.

Wat is förn Aehnlichkeit twischen en Scholmeister un ’n Schoster?

205.	Wat is förn Uennerscheed twischen Klaas un Niklaas?

*206.

Wat is förn Uennerscheed twischen lüttje Müs’ un mœre Appeln?

*207.

Wakeen sünd de nützlichsten Husthiern?

*208.

Wat hebbt de förn Globn de inne Lutterie setten dot?

*209.

De sin Geld levt, wat drifft de förn Handel?

*210.

Warüm is dat so gesund inne Thertunn’ to kiken, wenn eener de Gelsucht hett?

211.	Wakeen ward int Weertshus am eersten dun, de alleen drinkt, oder de dar wölk bi to Help hett?

*212.

Wonem kummt dat vun dat de Dun’ oppe Strat jümmer hin- un herseilt?

213.	Wat is lichter as licht?

214.	Warüm sünd de slimm an de bin Lamp sitten dot?

*215.

Wenn de een Trübsal blast, ut wat förn Tonart singt denn de annern?

216.	Wat makt de de opsteit?

[025]

*217.

Wat makt de de sin West apen knöpt un mit de Lappens hin- un hersukt?

*218.

Wat is förn Uennerscheed twischen en Burschen den de Hambörger Polizei inne Mak kriggt, un en Fisch de to Nett geit?

*219.

Wot is förn Uennerscheed twischen en Danzgelag un den annern Dag?

*220.

Wat smeckt de jungn Lüd’ söter as de buntste Krintenstuten?

221.	Wat is förn Aehnlichkeit twischen wölke Deerns un wölke Per?

*222.

Wat hett ’n Wetfrou för Aehnlichkeit mitn fürspie’n Barg?

*223.

Warüm ward de Frou eerst klok wenn de Mann dod is, un ümgekehrt?

*224.

Wat is förn Uennerscheed twischen en oln Junggeselln un een de ni bi Trost is?

*225.

Wat deit ’n Frou de dre Kinner op eenmal kriggt?

[026] II.

*Worträthsels.

I. Wörterräthsels.

226.	Op plattdütsch ward se eten, Un hohdütsch ward der op seten.

227.	Lüttj Trina kummt un brickt mi, Ol Tiin kummt un besprickt mi.

228.	De mi plückt dat Og’ erquickt, De mi strikt dat Ohr entzückt.

229.	De mi haspelt, un de mi hackt, Kriggt ’n Sack, un wat inn Sack.

230.	De halt mi ut ’t Natt, Un itt mi ut ’t Fatt; De gütt in mi Natt, Un dat mag de Katt.

[027]

231.	Dat is ’n Bom, un wasst ok opn Bom: wat is dat?

232.	Wat liggt in Ditmarschen oppe Geest, Un is’n Swinbeest?

233.	De Oss hett inne Bibel keken, Un hett der ’n Stück vun bi sik steken.

234.	Ik lat mi antehn un op mi patten, Optehn un Hunn’haar op mi hacken.

235.	Ulnspeegel hett förn Sprickwort hatt Wo de Hambörger nu mit de Föt op patt.

2. Silbnräthsels.

236.	Dat eerste ward op slagn, Denn gifft ’t wat anne Snut; Dat twete ward aftagn, As vun dat Beest de Hud; Dat Ganze dat ward backt, Un denn int Lif rinpackt.

237.	Dat eerste is swart, De annern sünd brun, Dat Ganze is gel: Itt jo ni to vel!

[028]

238.	In dat eerste sünd de Geln, Dat twete is gel, Dat Ganze is rod or swatt: Nu ra’ mal wat is dat.

239.	Dat eerste dar ward wat Natts in kregn, De annern dar ward in rümstegn; Dat Ganze rutscht dœr de Kehl, Versleit aber ni vel.

240.	Dat eerste sitt hoch as’n Ber, Dat twete is sid bi de Eer; Dat Ganze is Water un Mehl, Un linnert de sware Seel.

241.	De eersten beidn de lehrt di dat drütt, Un nemt di dat Ganze: is all’ god mit.

242.	Dat eerst is dat Korn wenn dat kloppt hett de Flœgel, Dat twet is’n Kœsel; Dat Ganze — en Snœsel.

243.	Op dat eerst un dat twet, in Kathen un Straten, Patt Minschen op rüm mit er Potentaten; Dat Ganze dat hört to de Potentaten Bi de Soldaten.

[029]

244.	Min eerst dat ward dodsteken, Min twet dat ward vörsteken, Min Ganz, ward wölk rinsteken.

245.	Dat eerste süggst du opt Feld rümlopen, Dat twete dar döffst du keen Katt in kopen; Dat Ganze ward spelt, is aber ni nett, Un de dat deit krggt wat langt Speck.

246.	Dat eerst is bi de Sünn’, Dat twete dat is binn’; Dat Ganze sitt stramm to Per, En Kees’mest bummelt biher.

247.	Dat eerste dat smeckt god, Dat twete dat snitt Brod; Dat Ganze makt Minschen dod.

248.	Dat eerste un drütte makt smuck, Dat twete makt hell œberall; Dat Ganze dat is keen Dutt, Denn he kann as he schall.

249.	Dat eerste un drütte is wat för Dam; Dat twete is fram; Dat Ganze is fram asn Schap, Un darbi flink asn Ap.

[030]

250.	Dat eerste is’n Mann för Gretjen, Dat twete ward mit Lepeln eten, Dat Ganze dar ward Gœrn rinsteken.

251.	Dat eerste ward ni ful, De annern sünd keen Snut; Dat Ganze hett aber Anlagn ton Fulsnut.

252.	Dat eerste klei’t wo ’t schitig is, De annern klei’t wo ’t bitig is, Dat Ganze drei’t sik wo’t pipig is.

253.	Dat eerste is buten gewöhnlich swatt, De annern ward binn’ mitünner swatt; Dat Ganze dat is swatt asn Katt, Aber lang’ ni so glatt. Nu rad’t wat is dat.

254.	Dat eerste is hitt, Dat bitt un fritt; Dat twete is hatt, De der blot op patt; Dat Ganze dar geit dat hatt gegn hatt, Dat de Funkens dervun fleegn dot. Wat is dat?

255.	Eerst kummt der een meist asn Bar, Denn kamt der twe de man so beert; Dat Ganze kummt Lüd’ inne Haar, Un wat he er fünft no beschert.

[031]

256.	Dat eerst is ni dünn, Dat twet is ni licht; Dat Ganz, kannst di denken, En Mann vun Gewicht.

257.	Dat eerste is ni ins, Dat twete is keen Tüns, Dat Ganze is keen Klaas: De dat rad’t is’n Baas.

258.	Dat eerste is’n He, Dat twete is’n Se, Dat drütte geit to See; Dat Ganze aber isn Prophet: Nu rad’t wo he heet.

259.	Dat eerste dar ward Brod rinsteken, Dat twet ward fett makt un dod steken; Dat Ganz kummt eenmal alle Weken, De der lövt an Moses un de Propheten.

260.	Dat eerst is lüttj un is doch grot, De annern makt wat lüttj is grot, Dat Ganze singt vör Lüttj un Grot.

261.	Dat eerst hett jeder Bur ant Rad, Dat twet isn Bur wenn he is swatt; Dat Ganze makt vel Larm oppe Strat, Sin Kopp hett ni vel Lat un Fat.

[032]

262.	Dat eerste wei’t, Dat twete geit; Dat Ganze steit Wenn dat eerst keen god deit.

263.	Dat eerste dat is dumm, Dat twete smitt Kloke rum; Dat Ganze makt Minschen natt, Deit aber keen Minsch wat.

264.	De eersten beidn sünd een, De geit op twe Been; De drütte geit ahn t; Dat Ganze primseert un is’n Veh.

265.	Dat eerste is’n halwe Frou, Dat twete will mehr wen asn Fruu; Dat Ganze schall ok mehr asn Frou sin, Dat lett sik drei’n na beide Sidn.

3. Bokstabnräthsels.

266.	Ik ga op fiw lüttj Föt, Un smeck op drög Brod söt; Nimmst du mi min tweten Fot, So do ik inn Suppputt god; Harrst du mi min eersten nam, Denn weer ik inn Beerbuk kam.

[033]

*267.

Mit fiw Föt kam ik anfahrn, Mit veer Föt kam ik anbahrn, Mit dre Föt sta it bomstill in Garn.

268.	Mit fiw Föt löppt he jümmer bargdal, Un löppt je duller je warmer dat ward; Mit veer Föt geit he bald op un bald dal, Je mehr he hindal geit je flauer he ward.

269.	Mit veer Föt bün ik ni mehr wat ik weer; Mit dre Föt bün ik dat ok ni mehr; Mit twe Föt, wenn du mi sleist, kri’k de veer, Denn warr ik aber keen Küken mehr.

270.	Lettst du mi hangn mit dre Föt, Denn seh ik gottsjämmerlich sur ut; Mit veer aber denn bün ik söt, Un so seh ik vun Natur ut.

271.	P. hört tohop, W. hebbt se to Kop, H. sitt babn op.

272.	V. geit œbern Kopp, H. sleit oppen Kopp, N. geit open Kopp.

273.	G. geit anne Wand, F. geit opt Land, W. sitt anne Hand.

[034]

274.	T. ward wegputscht, Un B. ward ok wegputscht, Aber W. ward weghext.

275.	P. ward sett, H. ward sett, K. ward fett.

276.	K. kannst du ni mit witten, S. blifft wat an besitten, F. lett nix op sik sitten.

277.	R. is welig, Br. is gelig, D. is selig.

278.	M. kummt anflagn, R. ward op slagn, Br. ward optagn.

279.	H. kummt anflagn, Tr. ward op slagn, St. ward ut sagn.

280.	T. ward op seten, F. ward ut eten, N. ward opeten.

281.	St. ward opeten, T. ward wat rinsteken, R. ward dœrkeken.

[035]

282.	S. ward wat inkregn, H. ward op rümstegn, D. is god vörn Regn.

283.	V. hett’n Sœn, K. geit ov een Been, B. danzt oppe Tœn.

284.	B. is keen Ko, W. is ni vun Stro, N. bringt nix to.

285.	T. is ni swatt, W. is keen Watt, K. is keen Katt.

286.	B. flütt, H. fritt, T. bitt.

287.	R. bitt, P. snitt, D. wenn he twei geit ritt.

288.	S. hollt, T. hollt, B. is Holt.

289.	H. steit still asn Bom, L. geit still œbern Som, M. geit lisen bin Rohm.

[036]

290.	D. is spitz, H. is spitz, T. is spitz. De eerste un twete stekt un stöt, De drütte op nan Himmel gröt.

291.	Recht sitt ik op dat wat dat Uemgekehrte slappt.

292.	Recht bün ik ’n Strek, un wenn ik streken warr gev’ ik dat Uemgekehrte.

293.	Wenn de Snider mi ümkehrt is he ’n Deef.

294.	Recht ga ik hindal bet ton Som, Verkehrt sitt ik babn opn Bom.

295.	Recht kam ik her vun Appeln un Bern, Verkehrt ga ik rund rüm de ganze Deern.

296.	Recht ga ik rüm en Placken Eer, Verkehrt rund rüm de ganze Eer.

297.	Recht warr ik œbert Natte smeten, Verkehrt warr ik int Dröge steken.

298.	Recht sitt ik int Gewehr, Verkehrt anne Eer.

299.	Recht sitt wi ju anne Föt, Verkehrt smeck wi ju söt.

300.	Wenn ik recht bün bün it nu ganz alleen, Un much wull ween’; [037]Warr ik aber verkehrt, bin Swerenöter Denn bün ik ’n Köter.

301.	Ik lat mi drei’n; vun vœrn un vun achtern bün un bliv’ ik achter.

302.	Drei’n mutt ik mi laten; Wat du rin mi stickst mutt ik faten; Aber drei’ mi ni un lat mi apen.

303.	Vun Kopp ton Steert, Un ümgekehrt, Bün ik en Deert Vun groten Weert, Dat licht wat leert, Un sanft di hin dœrt Leben föhrt.

304.	Ik bün en Ding op beid’ Sidn recht, Un smeck ni slecht; Stick aber ni min Kopp inne Mund, Dat is ni gesund.

305.	Ik bün op beid’ Sidn recht; wenn ik ni weer, So stünn de ganze Welt ni mehr. Is ju ju Lebn leef, lat mi ni verkam: Ik hol ju Lif un Seel tosam.

[038] III.

Bokstabnutdüdn.

306.	A. B. C. D. E. F. G. H. I. K. L. M. N. O. P. Q. R. S. T. U. V. W. z. y. z.

307.	M. M. M. M. M. M. M. M. M.

308.	M. M. M. M. M. M. M. M. M. M. M. M.

309.	W. W. W. W. W. W. W. W. W. W.

310.	W. W. W. W. W. W. W. W. W. W. W. W. W. W. W.

311.	S. M. (inne Avvisen).

312.	L. S. (ünnein Veiöidn).

*313.

I. U. D. (schrifft de Avkat).

*314.

D. M. (schrifft de Dokter).

*315.

M. D. S. (steit opn Recept).

[039] IV.

Krummlatin.

316.	Issetutatei.

317.	Decorentemvena.

*318.

Hek un Bars in Schulln betaln.

319.	Heisterei tell op.

320.

Acutis solutis schoschentis. [040] V. *Wedderspill.      Dat isn niemodsche Räthselart. De Kunst darbi is: ut dat Wort dat opgebn is, oder eenige Wör, bummelwitzig ganz wat anners to bildn, indem man to dat wat vörleggt is en Art vun Gegnsatz söcht. Darüm gev wi disse Räthselspelart oder Spelräthselart den Nam Wedderspill.      Dat wat opsöcht warrn schall kann en eegntlichen Gegnsatz wen, as he t. B. twischen Ja un Ne besteit; nodwennig is dat aber ni. Hund un Katt t. B. könnt ok tosam in Gegnsatz tredn, un dit ni blot deswegn wil se beständig tosam opn Kriegsfot stat, sünnern ok darüm all wil se beid’ Husministers, also folglich Collegn sünd, un so ok vel tosam nömt ward.      En Bispill kann am besten düdlich maken wo [041]de Sak to faten un antogripen is. Gesetzt also:  Smoraal weer gebn, so is de Oplösung  Backfisch, wenn man to smorn backen, un to Fisch Aal as Gegnsatz opfundn hett. Disse Backfisch aber bedüd’t en Ohrfig’, en Mulschell, en Plumm’, en Tweback.

321.

E.

322.	Mann’shand.

323.

Landrött.

324.

Kornsack.

325.

Supbütt.

326.

Beerpick.

327.	Finsterrut.

328.	Oestermoor.

329.	Oesterrik.

330.	Veer Seidel!

[042] VI.

Rekenkünst.

331.	Achterhalw Katt, Wovel Föt sünd dat?

332.	Wat krit se in Hamborg förn För Mist, wenn dat Pund Botter acht Schüllnk köstt?

333.	Twe Vadders un twe Sœns harrn en Daler to deeln; dat dee’n se, un jeder vun er kreeg ’n Mark. Wo kann dat angan?

334.	Dar is’n veerkantige Mœl. In jede Eck sitt ’n Katt, op jede Katt sitt ’n Katt, vör jede Katt sitt ’n Katt, blang’ jede Katt sitt ’n Katt. Wovel Katten sünd dat?

[043]

335.	En Frou harr ’n Drekann’skruk un ’n Fiwkann’skruk vull Etig, un wull vun disse acht Kann’ jüst veer Kann’ in en Achtkann’skruk geeten, harr sünst aber gar keen Mat. Wo schull se dat nu maken, dat st dat so nau dreep ?

[044] VII.

Huxpux.

336.	De hett keen Hemm’ an.

337.	Segg ins: De Hahn de Hahn un ni de Hen.

338.	Wullt du dat Hexen leern? So will ik di dat lehrn.

339.	Schall ik di ins wahrseggn?

340.	Ik wet wat du denkst.

341.	Ik kann mi eenerwegns hinsetten wo du di ni hinsetten kannst.

342.	Ik kann ’n Glas vull Water opn Kopp holn ahn dat der wat rutlöppt.

343.	Kannst du ’n Glas mitn stibn Arm vörutholn un denn utdrinken?

[045]

344.	Man leggt ’n Preuschen ünnern Hod, un seggt to een: Ik kann den Preuschen ünnern Hod utkrign ahn den Hod to rögn.

345.	Man leggt dre Stücken, Schüllnks oder wat dat sünst is, inne Reeh’ un seggt: Ik kann den mellersten ute Merrn rutkrign ahn em antorögn.

346.	Ik will ’n Stock in Dönns’ platt oppe Eer hinleggn dat du der ni œberpatten kannst.

347.	Man gifft een en Stück Dings inne Hand un seggt: Dar ga ins mit rut; wenn du denn wedr rinkummst, so kummt di ’n Stück vun ’n dodn Ossen inne Möt.

348.	Wenn du nu rutgeist will ik dat dar na maken dat du eerst twischen twölw un een wedr rinkummst.

349.	Legg din Arm ins opn Disch: ik will dre Mal kloppen, un ehr ik tom drütten Mal opklopp, hest du din Arm all wedr vun Disch, ahn dat ik di rögn do.

350.	Uemn Preuschen, ik kann di ganz inn Buttel steken.

[046] VIII.

Allerlei.

351.	Veer Grippels, Tein Stippers, Un ’n hölten Jappop; Uenner grön un babn blau: Wat is dat?

352.	Dar leep ’n lüttjen Hund Wull in den deepen Grund; Je sider as he leep Je höger heel he ’n Steert.

353.	Op Ilo ga ik, Op Ilo sta ik, Op Ilo bün ik hübsch un fein: Wer das erräth soll mein Allerliebster sein.

[047]

354.	Op Peti sta ik, Op Peti ga ik, Peti lücht mi, Un doch graut mi.

355.	Uenner Eer ik hingüng, Uenner Eer ik wedderkeem, Den Lebennigen ut den Doden neem.

356.	De Küster un sin Süster, De Preester un sin Frou, De güngn mal dörch de Heier, Un fundn en Vagelnest mit veer Eier; Jeder neem een ut, Bleev doch noch een in.

357.	Hintje Potintje lee’ op de Bank, Hintje Potintje full vun de Bank; Keem all’ de Frounslüd’ mit Haken un Staken, Kunn Hintje Potintje doch ni opraken.

358.	Ik steeg mal œbert Steg, Do begegn mi ’n lüttjen swarten Knecht; He praprekel mi, He prastekel mi, Ik meen ik wull em dod slan, He kunn doch jümmer wedder wegkam.

[048]

359.	Achter unsen Dik Dar plögt Mars Fick, Sünner Sick un sünner Schar, Plögt Mars Fick dar.

360.	Ole Mudder grau Steit alle Nacht in Dau, Suppt keen Water un fritt keen Brod, Deit doch alle Minschen god.

361.	Keem en Mann vun Jücken, Sin Rock weer ut luter Stücken; Keem hunnertdusend Sniders un kunn em doch ni wedr tosam flicken.

362.	Hoch inne Luft swevt’t, Sins Gliken oppe Eer ni levt; Wenn em de Hunger angeit, Hunnertdusend Ossens em nix ansleit.

*363.

Ra’ mal wat is dat förn Ding, Dat dar flüggt un hett keen Flünk, Rund vun Buk, keen Kopp keen Been: Hest du ehr son Vagel sehn? Jungns un Deerns de gript dat Deert, Un streut em gar keen Solt opn Steert.

364.	Achter unsen Hus dar is ’n Bom, Hier ’n Bom un dar ’n Bom; [049]In den Bom dar is ’n Nest, Hier ’n Nest un dar ’n Nest; In dat Nest dar is ’n Ei, Hier ’n Ei un dar ’n Ei; Op dat Ei dar is ’n Stippen, Hier ’n Stippen un dar ’n Stippen, Luter Stipp Stipp Stipp.

365.	Veer Gängels, Veer Hängels, En hölten Jippjapp: Ra’ mal wat is dat.

366.	Wat is dat gröttst Unrecht bit Klüttjenbacken?

367.	Wat is dat Best bi de Klock?

368.	Wakeen kummt tom eersten rin Kark?

369.	Wat is bi Dag’ ganz swart un ’s Nachts ganz witt?

370.	Wo sind de Krei’n toeerst na Hamborg kam?

371.	Wat is förn Uennerscheed twischen de Adbarn un de Oesterrikers?

372.	Wat is dat förn Deert dat allerwegns dœrkrüppt wo keen Lock is?

373.	Warüm löppt de Has’ œbern Barg?

374.	In Hamborg ward de Hasen œber de Been trocken, un de Strümp ward dar opeten.

[050]

375.	Wenn de Wind West is kann de Möller in mahln.

376.	Wonem wasst de Appeln am besten na?

377.	Wo kann dat angan dat twe mal twe mehr sünd as veer?

378.	Wat för Bern hebbt Steen un keen Kerns?

*379.

Wanehr deit ’n Gizhals de Arm’ am meisten god?

*380.

Wat warst du wenn eener di belüggt?

*381.

Ik bliv’ ni ut: it mag vun de Sid kam oder vun de Sid, ik bliv’ wat ik bün, un du bliffst ok wat ik bün, un wat du ni büst.

*382.

E. is wat för M. un för R.

*383.

T. ward drunken, S. ward eten, L. ward mit meten.

*384.

Br. ward eten, Pr. ward op seten, Tr. ward mit streken.

*385.

S. liggt op L., P. ward leggt in H., B. ward fett üm R.

*386.

Dat eerste kummt opt Brod, Dat twete kummt int Brod, Dat Ganze kummt int Blod.

[051]

*387.

Wo Sünn’ is is dat eerste ok, Dat twet is holl un ward vullstoppt; Dat Ganze dar wahrt ju vör, ji Herrn, He will ju Knebels Kai kenn’ lehrn.

*388.

Dat eerste sitt Opn Kopp dat twet, Dat drütt isn Aal; Dat Ganze kumdürt un is bredal.

*389.

Dat eerst steit oppen Rump, Dat twet is achter rund; Dat Ganze hett dat Kumdürn, Un anners een dat Stürn.

*390.

Dat eerst gifft wat inne Bütt, Dat twet makt swarte Pütt; In dat Ganze sitt Moschü un itt.

*391.

Min eerst dat löppt opt Land un steit in Hüsen, Min twet dat sitt vör Dœrn un ok in Slüsen; De in dat Ganze kummt De sitt un brummt.

[052]

*392.

De eerst kann Hans un Franz insteken, De annern dar ward ’n groten Klaas insteken; Dat Ganze kummt mit Sack un Pack, Un snitt dat Unkrud ’n betjen af.

*393.

Dat eerste ward ton Braden schaten, Dat anner kannst du Supp op kaken; Dat Ganze hett no keen Pulver raken.

*394.

Dat eerste dubbelt nam sitt achter, Dat twete enkelt sitt ok achter; Dat Ganze aber deit sik hinvœr, Wenn se man ’n Stig’ Jahr jünger weer!

*395.

Dat eerste wist den Weg na de Höll, De annern wist den Weg nan Himmel: Dat Ganze wist di Fiddeln ann Hebn, Un bringt di in Döbels Kœk; wullt löbn?

396.	Wakeen is de öllste Adelsfamil’n?

397.	Wonem ward dat Water am dürsten verköfft?

398.	Wo heet dat Seken vunn Papagei?

399.	De een hett dat, de anner hett dat hatt, un de drütt much dat nog hebbn.

400.	Wakeen kann seggn wat jeder vun uns opn Hatten hett?

[053] IX.

Noch twintig ole.

401.	Wat geit rod int Water un kummt swart wedder rut?

402.	Wat geit swart int Für un kummt rod wedder rut?

403.	Wat geit gel int Für un kummt rod rut?

404.	Wat geit blaß int Für un kummt rod rut?

405.	Wat geit int Holt un patt keen Sprock twei?

406.	Dar leep ’n lüttj Hündjen wull œbert Feld, He harr sin Steert so krus opkrellt, Ik do di dat Wort wull in de Mund, Schast doch ni radn: wo heet de lüttj Hund?

407.	Dar leep ’n lüttjen Mann inn roden Rock, He sä: Moder, wahrt ju Höner doch, Vör jun Hund bün ik gar ni bang’.

[054]

408.	Dar stünn en oln Mann op een Been, Harr hunnertdusend Swin bi sik; Se weern all’ pickenswart, Se sän all’ snirk snark.

409.	Dar seet ’n Jümfer op den Bom, Harr en roden Rock an, Harr en Steen achterin: Ra’ mal wat dat mag sin.

410.	En hölten Hus, en isen Dœr, Fiw derin un fiw dervör.

411.	Achter min Vaders Kamer Dar hangt en blanken Hamer, De darmit timmern kann, Dat is ’n künstlichen Mann.

412.	To Wittenbarg in Dom Dar is en gele Blom, Un de de gele Blom will eten De mutt ganz Wittenbarg tobreken.

413.	Keem en Mann vun Hickenpicken, Harr en Rock vun dusend Flicken, Harr en knœkern Angesicht, Harr en Kamm un kämm sik nich, Harr en groten Bart, Sü wo de Keerl rart.

[055]

414.	Keem Männeken vun Aken, Mit ’n grot witt Laken, He wull de ganze Welt bedecken, Un kunn ni œber de Elv’ recken.

415.	Kummt en Tunn’ vun Engelland, Sünner Borrn un sünner Band, Is tweerlei Beer in.

416.	Dar flüggt en Vagel stark Twischen hier un Dännemark Wat hett he in sin Kropp? Twölw Last Hopp. Wat hett he in sin Kron? Twölw Jümfern, de sünd schon (schön), Darbi en Fatt mit Win: Matt dat nich ’n braven Vagel sin?

417.	De Tempel to Nordoe Is Kremp neeger as Hitzo (Itzehoe).

418.	Uenner uns Hus Dar keem mal wat rut, Dat kunn ni gan, Keem doch to stan, Dat keem ut dat Hus, Un stünn dar so krus.

[056]

419.	Ruge ruge relln, Veer ruge Felln, Putzbüdel un Knappsack: Ra’ mal wat is dat.

420.	Rund rüm blau, un inne Merrn en Zwitschensteen.

[056] X.

*Noch tachndig niee.

421.

Mal seh ik dat Bömken vun Wundernach, So grön un so schön, dat lev un loch; Un blink un blank, mit Zauberschin, Lüchen de lüttjen Steerns darin; Hung plitzplatzvull vun seltene Frücht, De man sünst op keen Bom wassen süggt, So söt un so mœr As wennt all’ Zucker un Botter weer, Un darbi smecken se — jümmer na mehr.

422.	Ik seh mal ’n Brügg, weer milenlang, Un as en Speegel so glatt un blank; Do brenn op er en helle Lüch, Do leep se weg, de schöne Brügg.

[058]

423.	Wischewasch Plœtertasch Seh ik mal int Gröne gan, Harr en sülbern Kleed an.

424.	Rod Hündjen keek Dœrt witte Heck, He bell un blaff, Dat reet ni af,

425.	Luter witte Steen, All’ vun Elfenbeen; Allns wat dartwischen kummt Seilt in de deepe Grund.

426.	Lüttj Mann vun Blankenes’ De keem na Barteltmees’; Do keem de Herr vun Vegesack Un steek em in sin Snappsack.

427.	Antonius Antonius Seet mit veer Brör int blaue Hus; Dat Hus weer eng, de Wand weer mœr! Antonius bahr sik ’n Lock hindœr, Brok ut un wull de Welt besehn, Harr blot son groten Block ant Been.

428.	Fiw greepen to un kunn ’t ni krign, Twe seegen to un mussen dat lidn.

[059]

429.	Veer Fot vun Liv’! Sünst kam ik mit min Fiw: Een mit twe Kikers, Een mit twe Trummeln, Een in Gebel, Een ünnern Bœn, Een allerwegn: Nu ra’ wakeen un wonem.

430.	Een bitt, Een lickt, Een fichelt, Een driggt.

431.	Eerst fram asn Lamm, Un fee asn Reh: Denn dull asn Bull, Un Kräft asn Barn, Dar mag sik Mann un Mus vör wahrn.

432.	Kold wenn de Wind wei’t, Warm wenn de Hahn krei’t.

433.	Bün ik licht, Denn ga ik nich; Bün ik swar. Denn ga ik rar.

[060]

434.	Achter de Rut Keek Scheefbeen ut, Dat grot Been leep in raschen Schritt, Dat lüttje Been dat wull ni mit.

435.	Twebeen güng œbert Feld, He segg: Rund is de Welt.

436.	Twe sünn wi; warr wi een, Mak wi allns kort un kleen.

437.	Bi Dag’ heff ik Fred’, Un rau’ mi op min Sted’; Bi Abndtid kam ik an, Denn sluck ik Für un Flamm’.

438.	Ik wahn blang’ inne Bod’, Ok achter, all’ na de Mod’; Wenn ik ins utga, Ga ik jümmer de Nes’ na; Ik putsch de Lamp un trumpeet: Nu ra’ mal wo ik heet.

439.	Vun Tid to Tid ga ik to Krog, Denn drink ik ehr to vel as ni nog; Denn bruk ik ’n betjen Fiwfingerkrud, Dat drifft de Jüch glik wedder rut.

[061]

440.	Int Holt bün ik gebarn, Opn Kopp kam ik anfahrn, Heff Bösten as ’n Swin, Un wat ik rak is min.

441.	Grot un swar bün ik, Oppen Buk krüp ik, Un dochen lop ik flink, Un ebn so gau as de Wind.

442.	Grote dicke Tunn’, Lüttje dicke Kundn, De sünd darünner krapen Un hebbt sik vull sapen.

443.	En lüttj rund Wif, Beid’ Arms inne Sid, De Mund wid apen, Hett Bottermelk sapen.

444.	Dat lüttj gel Taterwif Hett ’n witte Pie ümt Lif, Asn Beertunn’ is se so rund, Un vun Harten gesund.

445.	Lüttj Trin Maleen Hett gar keen Been, Dat lüttje Wif, Hett ok keen Lif, [062]De lüttje Propp Hett ok keen Kopp; Is dünn un fin asn Darm, Un nimmt sik doch ganz krall in Arm.

446.	Eerst gel, un denn witt, Un denn brun: denn et ik mit.

447.	Min Moder geev mi lütt En Hemdken sneewitt; Gott geev mi en grön, Un got darin Blod un Win, Un en Hart vun Steen.

448.	Babn rod un nerrn witt, Eerst grot un denn lütt.

449.	En witte Dœr, Rod Slott darvör, De Dönns’ mit swarte Gäst besett, De ward bekeken vun A bet Z.

450.	En witten Kamp is swart besei’t, Mennig een vörœber geit Den de Saat in Wegn steit.

451.	Wo wid ist vunn Himmel na de Höll?

452.	Wonem is de Welt mit Bred’ tonagelt?

[063]

453.	Wonem drinkt se jümmer Rhinwin un ward doch ni dun?

454.	Wat is förn Aehnlichkeit twischen Minschen un Schap?

455.	Schuvvörndum is min Nam, Ut Holland bün ik kam, In Engeland worr ik knepen, In Vegesack worr ik vergrepen, In Kistdörp worr ik insteken.

456.	Scharprichter kreeg em bin Kragn, De hett em de Hud aftagn, Veerdeelt un de Lümp rutnam, In Leipzig won he begrabn.

457.	De lüttje Papst vun Rom De leeg inn drütten Drom; Do keem he inne Röhr, Do keem he inne Knip, He harr son dicke Kiep, He harr en Buk so rund Asn buken Pudelhund.

458.	Eerst kam ik inne Klopp, Denn kam ik inne Knip, Denn lop ik dœr Water un Für — Dat is ’n Hür! Denn warr ik opsnedn, Un bald bün ik der wen.

[064]

459.	Eerst keem ik to Für, Dat weer en Hür! Do keem ik inne Drück, Dat weer en Plück! Do muß ik wannern, Vun een ton annern, De mi toreet, Un dat weer dat Enn’ vunt Leed.

460.	De Kamp weer swatt, De Kamp weer natt; Do worr dat regn, Do worr he drögn.

461.	Lüttj Krei’ de güng wull œbern Snee, Bleebn allerwegn er Föt to sehn, De weern so krumm, de weern so swatt As harr se inne Pickball patt.

462.	En lüttjen brun’ Hund Geit alle Morgn rund, In alle Ecken un Oer, Un snufft sik allns dœr.

463.	Lüttj rode Hen Sitt ünnern Bœn, Is jümmer natt: Ra’ wat is dat.

[065]

464.	Icke Picke Pack De klütert Dag un Nacht, De bœkert jahrut un jahrin, Bet na de Ewigkeit rin.

465.	Ik hör di gan, Hest Klunschen an; Harrst du de Klunschen uttagn, So kunn ik  di ni utfragn.

466.	Mamsell, Ik kri di bit Fell! Ik will di gripen, Ik will di knipen, Ik will di straken: Wat schast du förn Leben maken!

467.	Hack un Mack, Stick in Sack, Hang em op, Kri ’n to Pott.

468.	En Been asn Preckelsnider, En Poll asn Prückenrider, En Kopp asn Klosterkatt: Ra’ mal wat is dat.

469.	Ik heff mal en Apen sehn, Twe Arms un twe Been, Achteran en stubn Steert: Is dat ni dat Radn weert?

[066]

470.	Eenbeen un Twebeen De wulln sik mal de Welt besehn; Eenbeen kunn dat maken, Twebeen harr mœre Knaken; Eenbeen heel sik stramm, Twebeen worr stif un lahm.

471.	Ik seh mal ’n lüttj witt Wif, Harr ’n lüttj gel Hart int Lif; Se kunn ni gan, Se kunn ni stan, Bet se kreeg twe Been: Hest du er wull lopen sehn?

472.	Eerst weer ik ’n lüttjen Pœks, Do lur ik ünner de Dek, Do schot ik op eenmal op, Rein swar weer mi de Kopp, Do keem ik ganz vunne Föt, Un do kreeg ik Släg’ un Stöt, Do keem der een de mi tognür, Do keem ik int Fegefür, Do keem der een de mi vermöbel: Wat weer ik förn lüttjen Döbel?

473.	Tweundörtig lüttj Gäst Sitt tosam in een Nest, Sünd drok un krall, [060]Gat op un dal; Lüttj rode Kluckhen derachter, Das ok keen Kostverachter.

474.	Twe Löpers, Twe Stipers, Twe Langers, Twe Gripers.

475.	Plattbuk Dünndarm Nom ik in Arm Un strak er: wat mak se ’n Larm!

476.	Lang vun Been un lang vun Haar, Danzt mal flink un singt mal rar.

477.	Ole Moder Grip Spel mit lüttj Peter Pip; Lüttj Peter Pip segg: I! Do weer dat Speln vörbi.

478.	Ik sing’ in Vörjar Dag un Nacht, As de Nachtigall, ut Krœpelskraft. De Nachtigall pris’t jedermann, Na min Leed krei’t ni Hund or Hahn; Dar is blot een, Mit lange Been, De hett mi leef, Un fritt mi op vör Leev’, de Sleef.

[068]

479.	Ik wet en Hexenbok, Dat kri de Döbel klok; Mi brummt dat inne Bregn As hör ik luter Lœgn.

480.	De Ol schov mi vun buten De Luken vör de Ruten; Denn mak he mi binn’ sin Kikkasten apen, Un wis mi sin Biller, weern wunnerlich geschapen.

481.	Jümmer is he neeg’ bi, Doch ik löv ni da’k em kri, Bün ik mon ik heff em fat, Geit he œbern Dik, uns Maat.

482.	Hebbn is wiß, Krign is miß; Aber mi to krign, Dar döffst du ni wid na stign.

483.	Wat vör mi steit wat grötter, Wat achter mi steit ward lüttjer.

484.	Hest du ’t ni, so kannst du’t krign; Mußt du ’t holn, so mußt du swign.

485.	Dat eerste deit sik sur, Dat twete ward een sur, Dat Ganze is œber alle Natur.

[069]

486.	Ik weer no ’n lüttjen Propp, Do keem ik int swarte Lock, Do brok ik ut un wull höger strebn Un mi opswingn nan Hebn: Do keem de Scharprichter un nom mi dat Lebn.

487.	Eerst lürlürlüttj, Denn lang un rank, Denn Husch un Nusch, Denn Grus un Mus, Denn kugelrund, Darbi so bunt As Laakmanns Hund.

488.	En Pannloken gel un rund, Na den bell mal uns Hund; Wo geern harr he em hatt, Un em ruthalt ut ’t Fatt! Keem nix na Hein sin Köst: He hung babn inne Fest.

489.	Ins weer ik op de Maan, Dar seh ik Twebeen gan, Een grot Been un een kleen, De Kopp seet twischen de Been.

490.	Ik kann stan, Ik kann gan, Ik kann slan, [070]Ahn Arms un ahn Been: Hest ehr mines Gliken sehn?

491.	Lat mal sehn, Wat büst för een; Lach mal recht blid, Denn lach ik mit.

492.	Ik un Du Un He un Se, Wo kannt angan! Sünd doch man twe.

493.	Min Moder weer ni hochgelehrt, Ik heff dat beter utstudeert.

494.	Witt vun Lif un rod vun Kopp, De Kopp de fritt dat Lif op.

495.	Kolnkarken dar bün ik kam, Dar wulln de Lüd’ verklam. As ik na Lauenborg güng, Keem allerhand Beester rutspringn. As ik Hitzo besöch, Dar jogn se de Fleegn weg. Int Ruge Hus bün ik ok wesen, Dar wei’ een de Wind ümme Nesen. Do reis ik na Kolnkarken torügg, Dar heeln wedder tosam de Abn un de Rügg.

[071]

496.	Rod un swart, Rut un Hart, Eenblatt un Dreblatt: Ra’ mal wat is dat.

497.	Ins keem ik int Veerfürstenrik, Dar haun se sik un steeken sik, Dar güng dat jümmer Herr œber Herr Un Döbel œber Döbel — De minn’sten keemn der god mank dœr, De meisten bekeem dat œbel.

498.	Ik seh mal ’n ganzen Rudel, Op jede Sid en Pudel. Bullerjan de schot, Do weer een Pudel dod; Do keem der ’n Knall un Fall, Boz! dar leegn se all’.

499.	Twe Brör treckt œbert Feld, De slimmsten inne Welt. De een mitn Lüch lücht hell, Flüggt snell; Opn Blockwagn mitn Dulln Kummt de anner achteranrulln. Un wat se rakt, Un wat se drapt, Dat fallt se an, [072]Dat lickt de Tung’, Un dat ward verslungn Mit Mus un Mann.

500.	En Undeert keek mi glönig an, Harr inn Rachen Für un Flamm’, Un pust vunne Pann’, Un snov dervan, De ganze Minschheit achteran, Un dat stov un dat suk un dat fiek dœr dat Feld As de Bull dœr de Wisch, Bet to Enn’ de Welt, Wo se mit Bred’ vernagelt is.

A.

[073] Oplösung.

Darbi eenige hohdütsche Noten.

1. De plattdütsche Sprak.

2. En Licht.

3. Een de melken deit.

4. Minsch, Brettstohl, Knaken, Hund.

5. Wo.

6. En Mattj. — Ein Regenwurm.

7. En Flohn. — Ein Floh.

8. En Scheer.

9. En Klock bit God. — Eine Kuhglocke.

10. En Vijol. — Eine Violine.

11. En Grotbohn.

12. En Minsch.

13. En Mullwopp. — Ein Maulwurf.

[074]

14. En Imm’korf. — Ein Bienenstock.

15. En Abn vull Brod.

16. En Kornmœl.

17. En Gelwuttel. — Eine gelbe Rübe, eine Möhre.

18. En Slœtel int Slott.

19. En Kaßber. — Eine Kirsche.

20. En Adbar. — Ein Storch.

21. En Schap.

22. En Wessel. — Ein Wiesel.

23. En Katt.

24. En Kater.

25, En Grapen, mit sin dre Föt. — Ein eiserner Kochtopf, mit drei Füßen.

26. De Ogn, wenn eener weent.

27. En För Heu.

28. En Stunn’glas.

29. En Fingerhod.

30. En Plog mit Höler un Per.

31. En Sadel.

32. Fottüg (Op de olmodschen Heerdn worr veltids opstegn.)

33. Scho un Stebeln.

[075]

34. Hölten Tüffeln.

35. En Flohn.

36. En Kaßber.

37. Een vun de Keerls de heet Snieder.

38. Twe.

39. Middeweken.

40. Dat eerst is ’n Schinken, dat letzt ’n Kohop — Kuhfladen.

41. De Ham’ vunne Ko. — Die Nachgeburt der Kuh.

42. En Sodswang. — Brunnenschwengel.

43. En Mullwopp.

44. En Schipp.

45. En Perd mitn Rider.

46. En Geestbur de mit sin Frou op een Perd utritt.

47. De Storm.

48. De Dunner.

49. En paar Waterammers.

50. En Schipp.

51. Per un Wagn.

52. En Ko.

53. Een de melkt.

[076]

54. Een de spinnt.

55. Sünn’ un Sne.

56. En Regnbagn.

57. En Steern.

58. En Wallnat.

59. En Bees’ — Eine Binse.

60. Flass. — Flachs.

61. De Slap.

62. De veer Ecken vunt Küssen.

63. Spinnwübb.

64. Luft.

65. En Ei.

66. En Pannkoken.

67. En Schap.

68. Mullwopp un Breedpock. — Letzteres bed. Kröte.

69. Mus un Pock. — Letzteres bed. Frosch.

70. En Perd mit twe Riders.

71. En Haublock.

72. Weer.

73. Se harr ’n Hund hatt de Ilo heet, de weer dod blebn, un ut sin Hud harr se sik ’n Paar Scho maken laten.

[077]

74. Dat kunn keeneen vun de Richters radn, un de Mann keem frie. Wat de Frou darmit meen weer dit: As se wedderkeem funn se ann Weg en Pergeripp, un in dat Pergeripp en Vagelnest, un in dat Vagelnest süss Jungn; disse süss Jungn de nom se mit. So güngn de süss den sœbnten quit, un se nom ut den Dodn de Lebennigen.

75. So sprickt ’n Frou de ern Mann dod blebn is op sin Sark.

76. Sünn’ un Maan.

77. De Schuffkar.

78. De ol Hen mit er Küken.

79. En Ei.

80. En Kalkpip.

81. En Scheer.

82. En Tweernsklung’.— Ein Zwirnsknäuel.

83. Nadel un Drad.

84. Tähn un Tung’.

85. En Ei.

86. De Mœlnrodn. — Die Mühlenflügel.

87. De Deeg inn Backtrog.

88. Deeg de der knedt ward.

89. Beer inne Tunn’.

[078]

90. En Kaffeketel.

91. En Ko.

92. De Eg’.

93. De Schonagel.

94. En Kind dat döfft warrn schall. - Ein Täufling.

95. De Slœtelwart. — Der Schlüsselbart.

96. De Kammerherrn.

97. De Slœtel.

98. De Finstern.

99. De inne Dœrspann’ stcit. — Der in der Thür steht.

100. Dat seggt de Bur bit Arvensein; he denkt darbi anne Arven un anne Dubn.

101. En Honnigbotterbrod, wenn dat in Sir’p stippt ward, un dar denn Zucker tobeten.

102. Dat Water; dat drifft Mœln un driggt Schep,

103. Een, wenn he blot grot nog is.

104. Wenn se keen Grund mehr hebbt.

105. Bet inne Mitt; denn kehrt he wedr üm.

106. De Olsch.

107. Op de ruge.

[079]

108. Op de büterst.

109. Er eegn.

110. Hunn’haar.

111. Haar opn Kopp.

112. Den Preester sin Nes’drüppel.

113. De Fleeg’; de geit den Preester oppe Nes’ sitten.

114. De Fürtang’; de grippt Für an.

115. Wil he sik ni plücken lett.

116. Wil he sin Lex vun buten to wet. — Weil ers auswendig kann. Lex. bed. Lection.

117. Wil er Oln dat ok dan hebbt.

118. Wil dat beter weer em brad’t op Disch to hebbn.

119. Wil he achter keen Ogn hett.

120. Wenn de witte kummt bildt he sik in dat de all vunt Ledder tagn hett.

121. Dar sünd mehr vun.

122. Beid’ likvel.

123. En Dun’. — Eine Flaumfeder.

124. De Tall 69; wenn de ümkehrt ward is dat ok no 69.

125. Dreerlei.

126.  Das steht in der Bibel.

[080]

127. Em to trösten (wenn he in Gram fallt).

128. De Wagn de int Schur schabn ward.

129. Wenn de leebe Sünn’ schint.

130. Inn verkehrten Stebel stign.

131. De Geld schüllig sünd; de meent dat Mahn’ Sünn’ is.

132. Oppe Melk (Rohm).

133. Stroseeln un Ammerseeln. — Strohbänder und Eimerhenkel.

134. De Husfesten. — Die Hausfirsten.

135. De Adbar.

136. Dat Schap.

137. De Smoltbük un Beerbük. — Die Schmeer- und Bierbäuche.

138. Dat isn Rentier. — Dies spricht man im Scherz wie Rennthier.

139. Arbn wen. — Erben sein.

140. Nix hebbn is hatt, aber Watt is week. — Watt kann bed. a) die Watte b) das Watt hinterm Deich d. h. die Schlick- und Sandbänke an der Küste der Nordsee und Elbe.

141. Wat ik in min Büdel heff is all’ min eegn.

142. Eier le’t ni.

143. Hünner fret keen Per.

[081]

144. Dat weer ’n Hunt Land. — Dies ist in der Wilstermarsch eine Bezeichnung für ungefähr hundert Quadratruthen, und das Wort ist verkürzt aus hunnert.

145. Op de Trepp patt he denn.

146. Sehn ni, aber hört, den Hahn de der krei’n deit.

147. Swart.

148. Inne Arn; dar liggt dat Korn Swadd an Swadd. — Swadd bed. Schwaden.

149. De Halsbinn’.

150. De Eers.

151. Adam hett vœr ’n A, un Eva achter.

152. De Steert. — Der Schwanz.

153. Dat ganze Kalw.

154. Ik seh jümmer mit twe Ogn.

155. Ik seh mit een Og’ din beidn, un du süggst min een man.

156. Ute Ogn.

157. Wat he ansüggt, dat hett he vör Ogn.

158. Wil dar keen Lock dœr is, sünst kunn se dœrkiken.

159. Wenn he den Kopp ute Luk stickt.

160. Bi de Nat.

[082]

161. Keeneen; se springt all’ wedr weg.

162. Hast brennt ünner de Föt, ’n Il aber bitt int Geblöd. — Il bed. Blutegel.

163. All’ as ’t Marrt is. — Gast bed. a. Gast b. Gerste.

164. Bit Karten. — Esch bed. a. Esche b. As.

165. De Föß bit Karten. — Föß bed. Forcen im Kartenspiel, aus diesem französischen Worte entstellt.

166. De Deev’ ant Licht.

167. Keeneen; se brennt beid’ körter.

168. De so lat itt kann ’s Nachts ni so god slapen. — So lat bed. so spät, sehr spät.

169. Uem un bi Pingsten, inne Geld’sdag’, wenn se betalt warrn schöllt. — Schulln bed. a. Schollen b. Schulden.

170. De Isenbahnschins.

171. De Fotsahln.

172. De danzen dot: oppe Fotsahl, oppe Schosahl, un opn Danzsaal.

173. Wennt binn’ weer wüssen wi ni wonem wi hin schulln. — Wäre dies böse Wetter drinnen, so wüßte man nicht wo man Obdach fände.

[083]

174. De beidn Döschers heeten Ik un Du, un de drütte Daglöhner heet Nüms.

175. De Dode sä nix.

176. Muttenkrud. — Hochdeutsch hat man in diesem Sinn das Sprichwort: Muß ist eine harte Nuß.

177. Peper un Solt. — Dar is Peper un Solt bi bed. Das ist gepfeffert, sehr theuer.

178. Wil dat all’ wahr is wat se utbeedt (Waar).

179. Wil dat Saken vun Weert sünd. — Weert a. Wirth b. Werth.

180. Beiderwegns hört Gäst rin, wenn se die’n schöllt. — Gäst a. Gäste b. Gäscht, Sauerteig.

181. In Rußland; denn rusch schallt jümmer geern wen. — Rusch, vom Gebäck, bed. schön locker.

182. In Poln (Pohln). — Pohl bed. Pfuhl, Pfütze.

183. Beiderwegns sünd vel Moorn, Mohrn.

184. Se ward beid’ ei’t. — Ei’n a. streicheln, liebkosen b. in Ditmarschen: eggen.

185. Se sünd beid’ veltids mit Ehr, Eer beladn. — Mit Ehr beladn wen bed. Seiner Ehre nichts vergeben, alles leicht als einen Angriff auf seine Ehre betrachten u. s. w.

[084]

186. Wil he ehr (Eer) wen is.

187. Wil se no ins hürt hebbt.

188. Dat Armrecht. — Dat Armrecht bruken sagt man wohl im Scherz wenn man sich zum Rudern verstehen muß weil man nicht segeln kann.

189. Dat isn winnt! dat isn Wind! — Ersteres bed. Das ist man gewohnt.

190. En Vagel flüggt mitn f, en Windbüdel aber flüggt ahn f. (d. h. lüggt).

191. De Schipper isn Dwassdriwer, un de Küper isn Uemdriwer. — Dwassdriwer bedeutet eigentlich einen Schiffer der sein Fahrzeug überzwerch treibt und so andern in die Quere kommt; es wird jetzt aber nur figürlich gebraucht, vom Querkopf, der immer gegen den Strom schwimmt. Den Faßbinder nennt man in gleicher Weise wie hier auch wohl Meister Rundüm, weil er um das Faß herumwandelt; das Wort Uemdriwer bed. im übrigen einen Herumtreiber, wofür man gewöhnlich Uemdriff sagt.

192. De eerst isn Schapskopp, de twet aber isn Apenkopp (’n apen Kopp).

193. Wil he vullnkam is. — Dies Wort ist üblich für beleibt.

[085]

194. Wil dar blot de Arm’ int Paradies gat. — Paradies im Scherz für die Gallerie im Theater, den höchsten und billigsten Raum daselbst.

195. ’n rein Hemm’ antehn. — Dies sagt man spottweise vom Bankerott, und zwar besonders vom muthwilligen und betrüglichen, »einen momentanen Uebergang erleben.“

196. Se hebbt dat beid’ förn Mod’ af und an ins aftoschütten. — Das Wort afschütten gebraucht man ebenfalls gern wenn die Firma so und so die Zahlungen eingestellt und dann nachher das Geschäft ruhig wieder fortgesetzt hat.

197. Hor’nveh.

198. De eerste will dat Rom babn dribn schall, de twete aber lett Rohm getrost to Grunn’ gan. — Babn dribn bed. bildlich: die Herrschaft behaupten. Die Hamb. Milchhändler stehen in dem Ruf den dortigen Bürgern ihre Milch niemals in ihrer wahren Gestalt, geschweige denn mit Rahm bedeckt, erscheinen zu lassen.

199. Ut beid’ kann ’n Bischof makt warrn.

200. Se mœt beid’ smert warrn, wennt gan schall.

[086]

201. De Deev’ de wet, wenn se weggat, wat de Lüd’ fehlt, de Dokters aber ni.

202. De Möller mahlt blot witt, de Maler aber malt in alle Klörn.

203. En Esel hett keen Witts, en Schap aber wull (Witz).

204. Dat se beid’ dat Ledder versahlt.

205. Klaas is jümmer Klaas, aber Niklas is nie Klaas.

206. Mœre Appeln ward licht rötten, aber Müs’ ward all’ min Da keen Rötten.

207. De Barn d. h. de barn d. h. Moses un de Propheten.

208. Dat sünd Lutteraners.

209. En Therhandel (Tehrhandel.)

210. Wenn de de de Gelsucht hett aftehrt is, un stickt denn de Nes’ inne Thertunn’, so ward he wedr anthert.

211. Dat lett sik ni seggn. De letzte drinkt mit Maaten; aber wölke de mit Maten drinkt blivt bi Verstand, un annere de mit Maten drinkt lat den Verstand inne Mat gan. — Maat bed. Genosse. Mit Maten drinken bed. a. mäßig trinken b. als Wortspiel: maßweise.

[087]

212. En Dun’ is to licht; de ward vun jedn Suk hin- un herwei’t. — En Dun’ a. ein Betrunkener b. eine Flaumfeder. Um einen Rausch zu rechtfertigen, oder zu rühmen, sagt man oft: Dun’ sünd beter as Feddern; dem Sinn nach soviel als: Wer niemals einen Rausch gehabt u. s. w.

213. En Dreelnkslicht: dat isn licht Licht.

214. Se mœt vel Thran vergeeten.

215. B-Dur (bedur).

216. En Opstand.

217. Westwind.

218. De een föhlt sik unglücklich dat he  rinne Wach kummt, un de anner, dat he  rut de Wagg kummt. — Wagg bed. Welle.

219. Den eersten Dag sünd de Deerns  opn Ball, un den annern Dag mutt mennigmal de ganze Deern  inne Ball. — He mutt ganz inne Ball, familiäre Bezeichnung für: all seine Kleidungsstücke müssen in die Wäsche.

220. De Köst. Denn dat Frieen is so söt As gebraden Lammerföt. — Köst a. Kruste b. Hochzeit.

221. Se gat jümmer fein, vain. — Fein gan bed. geputzt gehn. Vain gan bed. rechts gehn, [088]von Pferden vor dem Wagen. Dies Wort ist entstellt aus van di d. h. von dir weg; zum Theil wird diese reine Form noch gesprochen.

222. Se hebbt beid’ ’n Krater. — Krater bed. auch Curator.

223. Wil se denn eerst de Wetenschop kenn’ leert. — Wetenschop bed. Wissenschaft, und per Wortspiel: Wittwer- resp. Wittwenstand.

224. De letzte hett sin Fiw ni, de he hebbn schull, un de eerst de hett sin Wif ni, dat he hebbn schull. — He hett sin Fiw ni bed. Er ist nicht richtig unterm Hut.

225. Se verveert sik.

226. Stuten.

227. De Ros’. — De Ros bespreken gehört zu den sogenannten Sympathieen oder Geheimmitteln. — Manche unsrer weiblichen Namen haben eine doppelte Form, von denen die eine im Veralten begriffen ist, und nur noch den jetzt bejahrten Frauen zukommt, die andre dagegen den jüngeren des holden Geschlechts; so ist es auch mit Trin und Trina.

228. De Vijol. — Bed. a. Viole b. Violine.

229. Garn, — Bed. a. Garn b. Garten.

[089]

230. Bütt, — Bed. a. den Fisch b. das Gefäß zur Milch.

231. En Wichel. — Bed. a. Weidenbaum b. die kleinste Pflaumenart.

232. Borg. — Gemeint ist der Ort Burg in Süderditmarschen, und ein verschnittenes Schwein.

233. Salter. — Bed. a. der Psalter in der Bibel b. der Blättermagen. — Bi sik steken, von Speisen, sich zu Gemüth führen.

234. En Tüffel. — Bed. a. Pantoffel b. Tölpel. Hunn’haar hacken bed. sticheln, Malicen sagen.

235. As fallt, Asphalt.

236. Mulschell.

237. Pannkoken.

238. Kaßber. — De Geln bezeichnet Goldgeld, wie hochdeutsch Füchse.

239. Kantüffel.

240. Abbelat. — Appel Apfel, Lat Ableger von Blumen, Abbelat Oblate.

241. Preesterplicht. — Eine kirchl. Abgabe.

242. Avkat.

243. Schosant. — Schosant bed. Sergeant. Potentaten, abgeleitet von Potjen, ist eine scherzh. Bezeichnung für die Füße.

[090]

244. Koschott. — Dies dem Französischen entnommene Wort bez. ein Gefängniß, und namentlich eins in häuslichen Kreisen. Schott ist eine Art vorgeschobener Riegel.

245. Kosack. — Kosack speln bez. das üble Toben, bes. aus

fsätziger Kinder.

246. Schandarw, (Schann’ Darw). — Schandarw bed. Gensdarm. Von Darm hat man mißverständlich den Singular Darw gebildet, und danach auch Schandarw.

247. Kees’mest. — Familiäre Bezeichnung des Säbels.

248. Putzlamputz (Putz Lamp Putz). — Dies Wort entspricht etwa dem hochdeutschen Scherwenzel.

249. Putzlamputz (Putz Lamm Putz).

250. Hanssup (Hans Supp). — Dies ist ein Kindergewand, beinah vom Kopf bis zu den Füßen.

251. Grönsnabel. — Dies Wort gebrauchen wir entsprechend dem hochdeutschen: Gelbschnabel. Von der grünen Farbe in Kleidern sagt man: Grön is son reine Klör.

252. Swinegel. (Swin, Negel). — Bed. Stachelschwein. — Man spricht das Wort gewöhnlich als wenn zwei n darin wären. — Pipig bezieht sich auf Mäuse.

[091]

253. Swinegel.

254. Fürsteen.

255. Barbeerer.

256. Dikswar. — Deichgeschworner, ein landmännischer Deichbeamter.

257. Niklaas.

258. Hesekiel.

259. Schabbes (Schapp, Beest.)

260. Steernkiker. — Kiker bed. Fernrohr. Steernkiker ist eigentlich Sternseher, aber zugleich eine familiäre Bezeichnung für den Mann dessen gewöhnlicher Name Steerndreger ist. Dieser hält gegen Weihnachten einen Umzug durch die Häuser, mit Papierstern an einem Stock, und singt, um eine Festgabe zu erhalten. Die Lieder enthalten Glückwünsche für jeden Hausgenossen.

261. Trumpeter (Trump, Peter). — Fig. bez. das Wort einen Strohrenommisten. Trump ist die Nabe. Swatten Peter heißt der Pik Bube in dem bekannten Spiel.

262. Windmœl.

263. Gos’win.

264. Papagei.

265. Madam. (Ma is de Hälft vun Mama).

266. Smolt, Solt, Molt.

[092]

267. Speek, Peek, Eek.

268. Sweet, Weet.

269. Twei, Wei, Ei. — Wei sind Wolken.

270. Lip, Lipp. — De Lip hangn laten bed. das Maul hängen. Wer dieses thut dem sagt man gern spöttisch: Warum süggst du so sur ut? Süggst du so vun Natur ut?

271. Paar, Waar, Haar.

272. Vagel, Hagel, Nagel.

273. (Gœr, Fœr, Wœr. — Kind, Furche, Warzen.

274. Tart, Bart, Wart. — Putschen ist auch das gewöhnliche Wort für rasiren.

275. Pock, Hock, Kock. — Pock setten bed. Vacciniren, die Kuhpocken einimpfen. Hock setten: vier bis sechs Garben in einen Haufen zusammenstellen. Kock bed. Koch.

276. Kahl, Sahl, Fahl.

277. Run, brun, dun. — Run bed. Wallach.

278. Mügg, Rügg, Brügg.

279. Hummel, Trummel, Stummel. — Stummel ist auch ein kurzes Pfeifchen.

280. Tœt, Fœt, Nœt. — Stute, Fässer, Nüsse.

281. Stuten, Tuten, Ruten. — Weißbrot, Tüten, Fensterscheiben.

[093]

282. Sack, Hack, Dack.

283. Var, Kar, Bar.

284. Bull, Wull, Null.

285. Tater, Water, Kater. — Tater bed. Zigeuner; tatergel von etwas sehr gelber Gesichtsfarbe.

286. Bek, Hek, Tek. — Bach, Hecht, Zecke.

287. Rok, Pok, Dok. — Rauch, Kneif, Tuch.

288. Som, Tom, Bom.

289. Hus, Lus, Mus.

290. Dorn, Horn, Torn.

291. Schum, Musch. — Musch ist der Schmeichelname der Katze, Miezchen.

292. Not, Ton.

293. For, Rof. — Futter, Raub.

294. Fol, Lof. — Falte, Laub.

295. Mos, Som.

296. Rem, Mer. — Ersteres ist ein Stakett.

297. Steg, Gest. — Letzteres der Gäscht zum Brot.

298. Pol, Lop.

299. Tœn, Nœt.

300. Wet, Tew. — Ersteres bed. verwittwet, letzteres fig. von einem wilden Frauenzimmer.

[094]

301. Ror.

302. Tut.

303. Tœt.

304. Pip.

305. Kœk.

306. Abel Behrns Cicke Deerns Eggers Frou Gretj Hucken Ju Katt Löppt Mi Na Ol Peter Quien Reep Sin Trin Uem Vun Wim exzetera.

307. Möller mahl mi Mehl Moder mutt mi Möschen maken.

308. Meister Möller mahl min Mehl, min Moder mutt mi morgn Möschen maken.

309. Wenn Water Win weer, worin wulln wi Wiber Windeln waschen?

310. Wi Witten Wiber wulln wull witt waschen wenn wi wüssen wo warm Water weer.

311. Siner Magersteert. — Bezeichnung der königl. Majestät.

312. Lat sliken, oder Lat ’n sitten. Eigentlich loco sigilli anstatt des Siegels.

313. Jud’. Eigentlich Juris utriusque Doctor Doctor beider Rechte, d. h. nicht des graden und des krummen Rechts, sondern des deutschen und des römischen. Das Räthsel gründet [095]sich übrigens auf den berühmten Satz: Juristen sind schlechte Christen.

314. Dod-Maker. Eigentlich doctor medicinae Doctor der Heilkunde.

315. Misch de Schit. Eigentl. Misce, da, signa d. h. mische, gib, bezeichne.

316. Is et ut dat Ei?

317. De Ko rennt dem Veh na.

318. He kunn bar sin Schuldn betaln.

319. He is der eitel op.

320. Hack ut is, Sahl ut is, Scho schändt is.

321. W. d. h. Weh is de Gegnsatz vun Eh.

322. Kindsfot. — Ein altes Wort für Besuch bei einer Wöchnerin.

323. Waterkatt. — Dies bezeichnet im Spott und Scherz den Seebefahrer, jenes den Landbewohner.

324. Mehlbüdel. — Ein großer Kloß in linnener Umwickelung gekocht. Er könnte wohl eher Büdelmehl heißen.

325. Fretsack. — Dies und jenes sind Kraftausdrücke um den all zu starken Esser wie den all zu starken Trinker zu bezeichnen.

326. Winter (Win Ther).

[096]

327. Katrin (Kath rin).

328. Alheid (Aal Heid’). — Oester ist ein altes Wort für Auster. Oestermoor ist ein District in Süderditmarschen. (Die Einwohner selbst sagen Eustermaur.)

329. Allarm (Aal, arm).

330. Vivat! (Fiw Fatt).

331. Een Fot.

332. ’n paar Per. — För ist für, vör ist vor. Die Aussprache ist dieselbe; aber in der Schrift unterscheiden wir es jetzt.

333. Dat weern Großvadder, Vadder un Sœn.

334. Beer. Jede Katt sitt op ern eegn Steert; een Katt sitt jümmer vör en anner, un een Katt sitt ok jümmer blang’ en anner.

335. Dat mutt so ümgaten warrn:

Entweder:	3.	5.	0.	Oder:	3.	5.	0.
	3.	9.	5.		0.	5.	3.
	0.	3.	5.		3.	2.	3.
	3.	3.	2.		0.	2.	6.
	1.	5.	2.		2.	0.	6.
	1.	0.	7.		2.	5.	1.
	0.	1.	7.		3.	4.	1.
	3.	l.	4.		0.	4.	4.

336. Dat ward ton lüttjen Gast seggt, un [097]darbi mitn Finger na em wist. Mennigeen ward denn ganz dull, un meent dat is sin Ehr to nah. Dat schall aber jo den Jung ni geldn, dat is jo blot din bloten Finger.

337. Meistentidn ward denn seggt: De Hahn de Halm, un ni de Hen. Dar schall aber blot seggt warrn: De Hahn de Hahn.

338. Seggt he Ja, so seggst du, de Hecenmeister: „Denn mußt mi allns naseggn wat ik di vörseggn do.“ Denn fangst du an: „Ik kann hexen.“ „Ja, seggt de Hexenmeister denn, wenn du hexen kannst, denn döff ik di dat jo ni eerst lehrn.“

339. Hett he dar Lust to, denn kriggst du sin Hand to faten, un sleist dar mitn Finger dre Mal ’n Krüz œber; so wat hört all’ mit to de swatt Kunst. Mitn Tog sprickst du ok dissen Vers, dat Wahrseggerstückschen:

„Ik se’ di wahr

Opn Kopp hest du Haar (de Katt hett Haar)

Ik se’ di wat —

Din Hand ward natt.“

Bi de letzt Reeh’ ward em denn gau inne lüttj Hand spie’t. Dat lett sik wedr afwischen, un vun  son Wahrseggn ward eener richtig klöker.

[098]

340. Dat lövt natürlich keen Minsch, un deshalb seggst du: Du denkst dat ik dat ni wet.

341. Op den sin oder de ern Schot.

342. Man sett sik dat Glas opn Kopp un hollt dat dar fast.

343. Eerst hollt man dat Glas mitn stibn Arm vörut, denn bögt man em, wie gewöhnlich, un denn drinkt man dat ut.

344. Man kloppt dre Mal ünnern Disch, un seggt: „Nu sü man ins to.“ He lücht den Hod op un will tokiken, un bi de Gelegnheit nimmt man gau den Preuschen weg.

345. Man kummt bi un leggt den een Schüllnk de op een Enn’ liggt nan annern Enn’. Op son Art ward de de inne Mitt liggn dee anne Kant liggn.

346. Dicht anne Wand.

347. Man nimmt ’n Tüffel oder ’n Scho, un smitt em den inne Möt.

348. Man schrifft mit Krid anne Dœrspann’, wenn he rut is, en 12 un en 1. Dar löppt he denn twischen dœr.

349. Mit dat drütte Mal Kloppen ward eenfach so lang’ tövt bet he eerst den Arm wedr vun Disch raf hett.

[099]

350. Dit ward to een seggt wenn dar mehr bi sünd. De de dat Kunststück utföhrn will makt eerst eenige Fisematenten, un seggt darop to den de de Wett annam hett: „Na, denn teh din Rock man ins ut.“ „Nu ok din West.“ Un so wider. Opt letzt ward he wull marken dat all’ sin Tüg buten blibn, un dat he blot alleen rin Buttel schall.

     Dat scheneert aber doch; he gifft de Sak verlarn, un de Kunstmaker hett se wunn’.

351. En lüttj Deern de ant Melken is; er to Föten dat gröne Gras, babn er de blaue Hebn.

352. En Ammer inn Sod.

353. En lüttj Deern geev dit Räthsel op. Se harr ’n Paar Scho ut Hunn’fell kregn, un de Hund harr Ilo heeten.

354. En Frou harr ’n Hund hatt de Peti heet, de weer dod blebn; ut sin Hud harr se sik ’n Paar Scho maken laten, un vun sin Fett harr se sik oppe Lamp gaten.

355. En Frou erlös’ mi dit Räthsel ern Mann de gefangn seet. Se lee sik ’n Grassodn opn Kopp, un nom en Mireemsnest utn Dodngeripp.

[100]

356. Den Köster sin Süster weer den Preester sin Frou.

357. En Ei.

358. En Flohn.

359. En Mullwopp.

360. En Windmœl.

361. En Hahn.

362. De Hahn opn Karktorn.

363. En Kaaksball.

364. Krüpbohn. — Kriechbohnen.

365. Wenn der molken ward.

366. Dat de letzten mit de eersten rut kamt.

367. Dat se sleit, un ni smitt; sünst kunn se di licht drapen.

368. De twete.

369. De Preester.

370. Swart.

371. De Adbarn nemt er Lüttjen mit, de Oesterrikers aber hebbt se hier laten.

372. En Bahr.

373. Wil dar keen Lock dœr is; sünst kunn he dœrkrüpen.

[101]

374. Hasen is ’n old Wort för Strümp; Strump is ’n lüttj länglich Brod mit twe Timpen.

375. Wenn de Wind west is, denn wei’t dat ni mehr.

376. Nat Blöhn.

377. En Bur harr dre Swinställ; in de eersten beidn weern in jeden twe Veerwekensfarken, un in den drütten veer ganze lüttje, de eerst ebn kam weern. Do keem der ’n Kenner, wis na de eersten twe Kabns, un denn na den drütten, un segg: De hier sünd  mehr as de dar, — Mehr ist in solchen Fällen der stehende Ausdruck für größer und fetter.

378. De Kaßbern.

379. Wenn he dod blifft (de Arbn).

380. Hell (belücht).

381. Dod.

382. Eh is wat för Em un för Er.

383. The, Eß, El. — Eß ist ein Gebäck in Form eines 8.

384. Ber, Per, Ther.

385. Sand, Land, Pand, Hand, Band, Rand.

386. Kees’mest.

387. Schandarw.

[102]

388. Kapperal (Kapp er Aal).

389. Koptein (Kopp, 10).

390. Kajüt (Ko Jüt).

391. Koschott.

392. Putzbüdel. — Eigentlich Scherbeutel, bedeutet dies im Spott und Scherz den Barbier selbst. Putz ist der Spitzname der Polizei. Hans un Franz ist ein formelhafter Ausdruck für Gesindel. Groten Klaas ist ein übliches Wortspiel für einen großen Kloß, der im Ernst groten Klüttjen heißt; in leinener Hülle kommt dieser zu Topf.

393. Rekrut (Reh, Krud).

394. (En ol) Postür.

395. Galgnpreester. — Spottname für den Advokaten, sofern er seinen Klienten Heil verkündigt und Kreuz auferlegt.

396. De Rumohrs; denn inne Bibel steit all: Es ward ein Rumor unter dem Volke.

397. Inne Apthek.

398. Mamagei.

399. Geld.

400. Fleesch un Knaken.

401. De Kœl. — Die Kohle.

[103]

402. Dat Isen.

403. Dat Holt.

404. De Soldat.

405. De Deeg inn Backertrog.

406. Wo.

407. De Worm.

408. De Slöhnbusch. — Schlehdorn.

409. En Kaßber.

410. En Hackerslad’. — Häckselbank.

411. En Ispil (Isjœkel). — Eiszapfen.

412. En Ei.

413. De Hahn.

414. De Sne.

415. En Ei.

416. En Schipp.

417. Is neeger bi Kremp as Hitzo bi Kremp is. — Auf der Landstraße von Itzehoe nach Hamburg ist ein Hügel mit einem steinernen Obelisk, den man den Tempel zu Nordoe nennt. Wem der Tempel zum ersten Mal gezeigt wird, der muß dies Räthsel rathen.

418. En Mullwoppshop.

419. En Kutsch mit veer Per.

[104]

420. En Zwitsch.

421. De Wihnachtsbom.

422. Dat Is (un de Sünn’).

423. De Bek.

424. De Tung’.

425. De Tähn’.

426. Nes’drüppel un Taschendok.

427. De grot Tahn (Tohn). — „Anton is ut ’t Tuchthus braken“, sagt man im Scherz, wenn der große Zeh aus dem Strumpf herausguckt.

428. De Fingern un de Ogn; dar weer wat inne Grabbel smeten.

429. De fiw Sinne. — De Bœn ist die eigentliche Bezeichnung für den Gaumen.

430. Für, Water, Luft, Eer.

431. De Luft un de Storm.

432. Dat Bett.

433. En Klock mit Löd’. — Eine Wanduhr mit Gewichten.

434. De Uhrwisers.

435. De Zirkel.

436. De Scheer.

437. De Lichtscheer.

[105]

438. De Taschendok.

439. De Swamm.

440. De Bessen.

441. Dat Schipp.

442. Ol Sœg’ mit Farken.

443. En Hangelputt. — Henkeltopf.

444. En Eidötter.

445. En Kringel.

446. Korn, Mehl, brun Koken.

447. En Kaßber.

448. En Licht.

449. En Breef.

450. Schrift (Em steit dat Swart in Wegn).

451. Dat sünd Nabershüs’. — Zwei Wirthshäuser, die nur durch die Landstraße von einander getrennt sind.

452. In Uetersen (üterst Enn’).

453. In Glückstadt. — Wegen des Flüßchens Rhin nennt man in dortiger Gegend Rhinwin was sonst Gos’win heißt.

454. Dat de witten mehr et’t as de swarten.

455. Dat Geld.

456. En Appel.

[106]

457. En Rohmkees’.

458. Korn wo Brod ut ward.

459. Dat Siegel.

460. De Streusand.

461. De Schrivfedder (de Krei’nföt makt).

462. De Bessen.

463. De Tung’.

464. De Uhr.

465. En Klock mit Löd’.

466. En Vijol.

467. En Mettwust.

468. Witten Kohl.

469. En Keerl mitn Steertrock. - Ein Mensch im Schnipel.

470. Een de to Fot geit mitn Stock.

471. En Ei wo ’n Küken ut kummt.

472. Korn wo wat ut backt ward.

473. De Tähn’ un de Tung’.

474. Föt, Been, Arms, Hann’.

475. De Vijol.

476. De Vijolnstriker. — Der Violinbogen.

477. Katt un Mus.

[107]

478. De Pock.

479. De Zeitung.

480. De Slap (mitn Drom).

481. Morgn.

482. Nix.

483. De Null.

484. ’n Bart.

485. Perkur.

486. Korn.

487. Korn wo ’n Krintenbüdelsack (bunten Mehlbüdel) ut ward.

488. De Maan.

489. De Uhrwisers.

490. De Klock.

491. Seggt de de int Speegel sitt. — Die Gestalt im Spiegel.

492. Seggt de Bur to de Frou.

493. De Gos’fedder.

494. Dat Licht.

495. Dat Jahr mit de veer Jahrstidn. (Luter Wortspill’n).

[108]

496. De veer Schibn int Kartenspill.

497. Dat Kartenspill.

498. Dat Kegelspill.

499. Dunner un Blitz.

500. De Lokomotiv’.

Enn’.

Original-Footnoten

Wikiborn-Footnoten

1. Nr. 194 feelt in’t Original