Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Chwejdany
[ 665 ]Chwejdany, Chwiejdany, Chweydany, lit. Kwiedajnaj, mko rządowe, w pow. dawniej pojurskim a dziś rosieńskim, o 77 w. od Rosien, nad ruczajem Gienitalis (Gienotałą), wpadającym w pobliżu do rz. Jury, na drogach krzyżujących się od Rosień przez Skawdwile, Upinę, Bolsie do Szwekszń i Teneń, a z drugiej od Retowa do Żwing, Taurog, brzegiem rz. Jury. W dawnych czasach było to starostwo, do składu którego wchodziły folw.: Nowe miasto z częścią miasteczka i Gordoma. W r. 1717 liczyło dymów 245, a ponieważ wówczas dwie chaty liczono za jeden dym, było więc chat 490; płaciło kwarty 4089 zł. w r. 1782. Starostą chwejdańskim był w pierwszej połowie XVII wieku Aleksander Wojna, brat biskupa wileńskiego, 1666 Michał Kaź. Pac, 1676 Jan Kazimierz Wołłowicz, 1730 Józef Pac. Ostatnim od r. 1775 dzierżawcą na prawach emfiteutycznych był hr. Ronikier, który ustąpił Ch. swemu synowi hr. Adamowi Ronikierowi, zmarłemu przed kilku laty. Ten zdał to starostwo rządowi, nie czekając upłynięnia kontraktu w 1852 r. i wyniósł się do Królestwa. Rezydencya starostów i dzierżawców była w Nowem mieście (ob.) Niedaleko od Ch., na rz. Jurze, są jeszcze szczątki mostu zwanego „Macdonalda,“ przez który korpus jego przechodził w 1812 r. kierując się ku Rydze. Kościół Niep. Pocz. N. M. P. fundował król polski Zygmunt August 1569 r., wystawił zaś z drzewa 1609 r. Gustaw Wojna. Podczas pożaru miasteczka 1843 r., pomimo wielkich starań, kościół zgorzał razem ze wszystkiemi budynkami plebanii. Wszystkie sprzęty, naczynia kościelne i obrazy uratowano. Lat parę nabożeństwo odprawiało się dla par. w Pojurzu Kaz. hr. Platera, o pół mili od Chwejdan; staraniem ś. p. kanonika Juliana Narkiewicza plebana chwejdańskiego stanął dzisiejszy, mniejszy wprawdzie ale wewnątz pięknie i gustownie przyozdobiony. Ks. Ireny Ogiński, hr. Kazim. Plater i paraf. dali potrzebne materyały i fundusz na odbudowanie tego kościoła. Par. katol. Ch. dek. retowskiego liczy dusz 5851 a ma filie w Pojurzu, Judranach i Podskarbiszkach; kaplice zaś w Mokswach i Libortach. Miasteczko Ch. ma dusz 699, kilka karczem, kramików, synagogę i zarząd gminy liczącej dusz 2182. Fel. R.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|