Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Chojno

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 620 ]Chojno, 1.) Choino, wś, pow. rypiński, nad jez. chojnowskiem, gm. Chróstkowo, par. Ruże, o 63 w. od Płocka, o 14 od Rypina, o 17 od Lipna, o 35 od Włocławka, o 21 od Nieszawy. R. 1827 miała 36 dm., 339 mk., obecnie z wsią Chojenek 416 mk., 35 dm. Był tu niegdyś kościół paraf. Dotąd wskazują miejsce gdzie stał na pięknem wzgórzu nad jeziorem. Jezioro to nazywają także „Księżem“ a mnóstwo kości ludzkich, wykopanych na tem [ 621 ]wzgórzu, kamień od święconej wody i serce od dzwonu tam znalezione niedawno, oraz ślady w aktach klasztornych, stwierdzają to podanie. Położenie Ch. bardzo górzyste i piękne; grunta dobre i dobrze zagospodarowane; lasu jest jeszcze dosyć. R. 1381 dziedzic dóbr Ch. Nemsta przekonywał Wład. ks. Opolskiego (co Częstochowę założył), który naówczas bawił u niego w Ch., że tę wieś oraz wioskę zwaną Sarnowmlin (prawdopodobnie Sarnówka), z przyległościami godziwie nabył od poprzednika Jaśka podstolego dobrzyńskiego. Około 1544 r. Ch. z przyległościami było w ręku Heleny córki Mikoł. Radzikowskiego, kasztel. dobrzyńskiego, żony St. Żawskiego, kaszt. liwskiego. Około 1650 r. należało do Kosobudzkich, potem do Sumińskich, dalej do Rutkowskich, od 1730 r. do Pląskowskich; po zaborze pruskim Kandyda i Benigna Pląskowskie osadziły tu kolonistów Niemców na gruntach po wyciętym lesie; potem nabył Ch. Kalikst Borzewski, który po 1831 r. służył w wojsku belgijskim a potem w Hiszpanii, gdzie poległ 1836 r. Od 1836 r. należało do Jana Tokarskiego, byłego kapitana wojsk pol. Jest też podanie że w tamtejszem jeziorze „księżem,“ podczas wojen szwedzkich zatopiono skrzynię ze srebrem kościelnem, dotąd niewydobytem. Dobra Ch. składające się z fol. Ch. i Huta oraz przyległości: Sobótki, Jastrzębie i Chojenko Brzuzek, tudzież wsi Chojno, m. 1571 rozl. a mianowicie: fol. Chojno grunta orne i ogrody m. 356, łąki m. 89, pastwisk m. 80, wody m. 38, lasy m. 530, nieużytki i place m. 79, razem m. 1372; płodozmian 10-polowy; fol. Hutta grunta orne i ogrody m. 62, płodozmian 6-polowy, w przyległościach m.131, budowli dworskich murowanych 21 z drzewa 55. Młyny, tartak i cegielnia (Jastrzębiec ); wś Chojno osad 31, gruntu m. 84. F. N.

2.) Ch., wś, pow. kaliski, gm. i par. Iwanowice; w 1827 r. Ch. miało 13 dm. i 153 mk. Fol. Ch. z wsią Ch. odległy od Kalisza w. 21, od Błaszek w. 5, droga bita kalisko-łodzka przechodzi przez terrytoryum, od Łodzi w. 82, od rz. Warty w. 19, nabyte w r. 1865 za rs. 30,000, Rozległość wynosi m. 415 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 363, łąk m. 40, nieużytki i place m. 12, płodozmian zaprowadzony 10-polowy, budowli murowanych 8, z drzewa 13; wś Chojno osad 23, gruntu m. 81. A. Pal.

3.) Ch. stare i nowe, wś i fol. pow. chełmski, gm. i par. Siedliszcze. W 1827 r. było 69 dm. i 508 mk. Dobra Ch. stare i nowe i Ch. nowe lit. A. D., składające się z fol. Ch. i Lipówki oraz wsi Ch. stare, Majdan Wojciechów, Majdan Anusin, odległe od Lublina w. 40, od Chełma w. 28, od Krasnegostawu w. 24, od Siedliszcz w. 8, (droga bita przechodzi przez territoryum), od dr. żel. Nadwiś. w. 8, od rzeki Wieprza w. 6, nabyte w 1875 za rs. 77,500; ogólna rozległość m. 3630 a mianowicie: fol. Chojno grunta orne i ogrody m. 922, łąk m. 271, pastwisk 262, lasu m. 1486, razem m. 3077; budowli murowanych 8, z drzewa 18; fol. Lipówka grunta orne i ogrody m. 392, łąk m. 40, pastwisk m. 58, nieużytki i place m. 21, razem m. 511; budowli murowanych 2, z drzewa 4; znajduje się też browar piwny, pokłady wapna, kamienia zwanego opoką, kredy i torfu; wś Chojno stare osad 26, gruntu m. 609; wś Majdan Wojciechów osad 12, gruntu m. 165; wś Majdan Anusin osad 13, gruntu m. 106. Br. Ch. A. Pal.

Chojno, 1.) wś, pow. piński, nad Prypecią górną, w 3-im okr. polic., ma 255 mk., 5342 dz. rozl. Dziedzictwo niegdyś Marcinkiewiczów, Żabów, dziś Ordy. Jest tu cerkiew, zarząd gminny, do którego należy 51 wiosek; główne: Chojno, Wielka Wólka, Mała Wólka, Para, Komory, Żytnowicze, Izyń, Żydcze, Welatycze, Małe Dworce, W. Dworce, Dzikowicze, Serniki, Łosica, Sarkowicze, Miaskowicze, Iwaniki, Stetyczów, Newel, Przekładniki, Horynicze, Omyt, Pleszczyce, Knubowo; ogółem dusz 2006. Ch. leży w glebie żyznej, łąk obfitość, dochód z rybołówstwa i propinacyi znaczny; przy zarządzie gminnym jest szkółka wiejska. Starostwo Ch. płaciło niegdyś 3293 złp. kwarty. X. A. M.

2.) Ch., wś, w środku pow. rzeczyckiego, nad rz. Wieżą, (lewy dopływ Prypeci), śród głuchej poleskiej miejscowości, w 2-im stanie policyjnym (jurewickim), w 3-im okręgu sądowym (narowlańskim). J. A.

Chojno, 1.) wieś nad Wartą i jeziorem Ch., pow. szamotulski, 7 miejsc.: 1) wieś Ch., 2) Chojno-Błoto, 3) Pustkowia: Kempiste, 4) Niedźwiady, 5) Jesienina, 6) Smugi, 7) Radziszewiec; 102 dm., 674 mk., 173 ew., 491 kat., 184 analf.

2.) Ch., gm. i domin., pow. szamotulski, 9484 morg. rozl.; 4 miejsc.: 1) Ch. domin., 2) folwarki: Witoldowo, 3) Ochodza, 4) Cegelnia, 11 dm., 108 mk., 26 ew., 82 kat., 13 analf. Stac. poczt. Wartosław (Neubrück) o 3 kil., st. kol. żel. Wronki o 9 kil. Niegdyś własność Turnów.

3.) Ch. Stare, wieś, pow. krobski, 29 dm., 196 mk., wszyscy kat., 65 analf.

4.) Ch. Nowe, wieś, pow. krobski, 44 dm., 317 mk., 6 ew., 311 kat., 91 analf.

5.) Ch. Stare i Nowe, domin., pow. krobski, 2835 morg. rozl., należą do dóbr Golejewka, 9 dm., 170 mk. Stac. poczt. Miejska Górka (Görchen), stac. kol. żel. Rawicz o 11 kil.

Chojno, 1.) wielkie i małe, dwie posiadłości w pow. kartuskim, istniały od najdawniejszych czasów w pobliżu wsi Kokoszki przy Materni. R. 1283 książę pomorski Mestwin II podarował je klasztorowi w Oliwie, razem z innemi wioskami, jako wynagrodzenie za ziemię gniewską, którą zabrali krzyżacy. Teraz od niepamiętnych czasów o tych dwóch [ 622 ]posiadłościach nic nie wiadomo.

2.) Ch., wś szlach., pow. brodnicki, posiada 2948 morg. rozl., domów mieszk. 6, kat. 79, ew. 44, par. Mszano. Ma gorzelnię.

3.) Ch.-Budy, wś w pow. brodnickim, par. Mszano, rozl. 486 morg, domów mieszk. 28, kat. 157, ew. 62. Kś. F.

Chojno, ob. Chojne.