Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Bytów
[ 520 ]Bytów, niem. Buetow. Miasto stołeczne powiatu w Pomeranii, w obwodzie i regencyi koszalińskiej, w okręgu lęborskim, położone w dolinie prawie ze wszystkich stron wzgórzami otoczonej, nad rzeczką t. n., która niedaleko ztąd ma swe źródło (lewy dopływ Słupnej). Niewiadome są początki, założenie i dawna historya tego miasta; „tyle tylko pewna, pisze Enc. Orgelbranda, że Bütow wraz z Lauenburgiem (ob.) do roku 1310 podzielał losy reszty Pomorza. Roku tego krzyżacy, opanowawszy Gdańsk i Pomorze do Polski należące, zajęli także zamki Lauenburg i Bütow i utrzymywali się w dzierżeniu onych aż do roku 1410, w którym, pod Grunwaldem pobici, wiele zamków utracili. Bütow oddał Władysław Jagiełło Bogusławowi księciu pomorskiemu, lecz w następnym roku zawarty pokój wrócił obadwa nazad krzyżakom, którzy je nanowo posiadali do roku 1454, to jest do wybuchnięcia ostatniej wojny z Polakami. Roku 1455 król Kazimierz Jagiellończyk powierzył straż tychże Erykowi II księciu Pomeranii na Szczecinie. Lecz niewdzięczny ten książę oddał zamki krzyżakom roku 1460, które dopiero przez pokój toruński roku 1466 ostatecznie Polakom powrócone zostały. Roku 1490 Bogusław syn Eryka, książe pomorski, poślubił sobie córkę Kazimierza króla, imieniem Annę, i ztąd przy dzierżawie Lauenburga i Bytowia był zostawiony. Roku 1526 Zygmunt I król polski, na wynagrodzenie posagu tejże księżny Anny 14,000 dukatów wynoszącego, synom jej a swym siostrzońcom Jerzemu i Barminowi, książętom pomorskim, wspomnione powiaty w lenną wypuścił dzierżawę, z warunkiem, aby jego i następców królewskich za zwierzchnich panów uznawali i posiłkami swemi Polakom w szczęściu i w nieszczęściu dopomagali, i nakoniec, aby po wygaśnięciu linii ich męzkiej kraje te do korony wróciły. Stało się to ze śmiercią Bogusława XIV księcia pomorskiego, bezpotomnie roku 1637 zmarłego, a powiaty lauenburgski i bytowski tegoż jeszcze roku sejm warszawski przyłącył do województwa pomorskiego. Roku 1657, śród nieszczęsnej dla Polski wojny szwedzkiej, Jan Kazimierz dla zobowiązania sobie Fryderyka Wilhelma elektora brandenburskiego, iżby on odstąpił strony szwedzkiej, przez układ w Welawie, a w Bydgoszczy zatwierdzony, prócz innych korzyści nadał mu także lennem prawem oba te powiaty, z obowiązkiem hołdu koronie polskiej (Vol. leg. III. f. 920, Vol. IV, f. 13, 617, tudzież dzieło D. Szulca, „O pomorzu zaodrzańskiem,“ Warszawa 1850, gdzie dwa listy rządowe (dyplomata) przyznania te potwierdzające w całości są wydrukowane). Inwestytury na tę lenność brane jeszcze były przez elektorów od Michała Wiśniowieckiego roku 1670, Jana Sobieskiego roku 1677 i Augusta II królów polskich. Traktatem warszawskim roku [ 521 ]1773 wraz z województwem pomorskiem oba te powiaty przeszły pod panowanie pruskie. Miasto Bütow w latach 1629 i 1700 prawie całkiem zgorzało. Posiada kościół katolicki św. Katarzyny, który do r. 1637 do ewangelików należał. Kościół ewangelicki w ratuszu, a przed miastem kościół polsko-ewangelicki, pogrzebnym zwany, w roku 1675 założony. Ilość domów była w roku 1782, 146, w r. 1819, 189. Ilość mieszkańców w r. 1782 była 990, zaś 1875 roku 4821. Jarmarków 4 rocznie. Blisko miasta na wysokiej górze leży stary zamek, wałem i murem otoczony, który jeszcze czasów krzyżackich sięga. Dawniej naokoło wieże się wznosiły, których dzisiaj tylko szczątki pozostały.“ Powiat bytowski, według Szymańskiego, ma na 22764 mk. 2851 Polaków.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|