Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Tom I/Bychawa
[ 487 ]Bychawa, os., przedtem mko, pow. lubelski, gm. i par. t. n. Leży mil 4 na połud. od m. Lublina, przy dawnym trakcie od Zamościa, u zbiegu dwóch rzek Kosarz i Gałęzówka, które odtąd łączą się i plyną pod nazwą Bychawki. W. 1827 r. było tu 102 dm. i 712 mk.; obecnie B. liczy mieszk. 1595, w tem katolików 417, izrael. 1178, domów 92. Jarmarków 12, dość licznych; targi co tydzień się odbywają; po łęczyńskich, jarmarki bychawskie drugie w tej gubernii miejsce zajmują. Spekulanci większych miast królestwa i zagraniczni znacznemi partyami zakupują tu bydło, nierogaciznę i różne wiktuały. Do miejscowej szkoły elementarnej uczęszcza około 200 uczni. Sąd gminny wydziału II pow. lubelskiego tu odbywa swoje posiedzenia. Cztery gminy: Bychawa, Krzczonów, Piotrków i Piotrowice składają okręg sądowy. Dwie olearnie, garbarnia, szlachtuz, 2 kowali, 2 stelmachów, kilku tkaczy, szewców, krawców, stolarzy i piekarzy, zaspakajają miejscowe i sąsiednich wsi potrzeby. Są także 2 młyny wodne, tartak, cegielnia, piec wapienny i wiatrak. Dawniej B. slynęła z wyrobów garncarskich, dziś zaniechanych. Mieszczanie posiadają po 18–20 morg. gruntu, trudnią się rolnictwem i furmankami. Kościół parafialny murowany, w r. 1637, po zniesieniu aryanów na łaciński zamieniony. Prócz bożnicy żydowskiej i domu mieszczącego aptekę murowanych, reszta budynków z drzewa stawiane. Rynek i ulice niebrukowane, lecz mimo to wejrzenie miasta [ 488 ]dość schludne. Liczne wioski i folwarki przytykające tuż do osady i należące przedtem do dóbr bychawskich dają B. pozór większej rozległości. Grunta osady w większej części mają spód przepuszczalny, miejscami spód wapienny i sapowaty, przy nawozie obfity plon dają; mieszczanie posiadają łąk i lasu około 350 morg., otrzymanych w zamian serwitutów, oraz dostateczne pastwiska. Z dochodów gotowych zbyt szczupłe fundusze na utrzymanie porządku w osadzie pozostały. Na szpital miejscowy jest wyznaczony plac, oddawna wyczekujący fundatora; ubodzy i kaleki wraz z organistą mieszczą się tymczasowo w ciasnej walącej się lepiance. Początek Bychawy czyli Kletna sięga r. 1537, w którym Zygmunt I stary, oceniając usługi Mikołaja na Pilczu, kasztelana lwowskiego i dziedzica na Bychawie, aryanina, pozwolił na założenie miasta na miejscu wsi Bychawa, pod imieniem „Kletchno“. Pilecki lub Pilczyński, jak go w dawnych aktach różnie piszą, wzniósł pod miastcm zamek i on zapewne jednocześnie z miastem, budując 101 domów dla mieszczan, był fundatorem miejscowego kościoła. R. 1639 król Władysław IV prerogatywy miasta potwierdza. W 1560 r. odbywały się tu dwa synody kalwińskie, na których traktowano o środkach szerzenia reformacyi między ludem wiejskim. W drugim synodzie brał udział 18-letni podówczas Jan Zamojski, jadący na nauki do Włoch. Władysław IV udzielił zarazem przywilej na 11 jarmarków. Następnie dobra B. były w posiadaniu Myszkowskich, po tych najdłużej zostawały w ręku Stoińskich, dalej właścicielem w r. 1787 był Stecki, w r. 1802 Karol hr. Scypio, po którym kupił na licytacyi Łaniewski; od tego przeszły do marszałka Wincentego Sarneckiego, po którym dziedziczył syn Zygmunt, który w roku 1869 sprzedał Bychawę Adamowi Duniewskiemu. B. była miejscem urodzenia Fr. Maks. Sobieszczańskiego, znanego badacza dziejów Warszawy i archeologa. Par. B. dek. lubelskiego 4642 dusz liczy. Gmina B. należy do s. gm. okr. II w os. Bychawa, st. poczt. w Lublinie. Ludność 4525. Zarząd gminny w Bychawie; w skład gminy wchodzą: os. Bychawa, wsie Gałęzowska wola z folw.; Gałęzów z folw., Zaraszów z folw., Ossowa z fol., Ossowska Wólka z folw., Podzamcze folw., Gradzany, Zadubie, Mała wola, Zdrapy, Bychawska wola z folw., Olszowiec, B. proboszczowska, Leśniczówka z folw., Ogrodziska kol., Marysin fol., Józefów folw., Wincentówek folw., Rogalec osada. Ad. Sip. i Ad. Dun.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|