Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Garcigórz
[ 486 ]Garcigórz, podług Cejnowy Garczigórz, u Hilferdynga Garczegorz, po niem. Garzigar; Parczewski słyszał także w bliskiej wsi Sarbsku formę Garczagóra; wś na Pomorzu, w pow. lęborskim, ponad traktem bitym lęborsko-łebskim, około 1 milę od Łeby i Lęborka, parafia Lębork, katol. 5. R. 1348 Henryk von Rechter komtur gdański wydał nowy przywilej na tę wieś prawem chełmińskiem; włók miało być 60; z tych sołtys Arnold von Vicken otrzymał wolnych włók 6 i 3 fenig od sądów małych jak wielkich; tylko przewinienia na drogach publicznych (auf den Landstrassen) wymówił komtur dla siebie; „kretzeme, ertz und zo tanis (?) Nutzes (użytek) dla siebie wyjmujemy.” Podług opisu ziemi lęborskiej z r. 1437 włók było tu 50, od każdej dawali skotów 14, denarów 5, włók 6 wolnych, 3 zaczną czynszować r. 1439, 1440 i 1442. Suma dochodu z obsadzonych włók marek 26, skot. 11, denarów 10. W opisie ziemi lęborskiej z r. 1658 czytamy między innemi. Gburzy zowią się: Piotr Katcken, Andrzej Gravetzki, Janusz Schmidt, Maciej Borin, Michał Bette, Paweł Borin, Piotr Krus, Jakób Katke, Maciej Kenses; ogrodnik Paweł Vick. Włók jest 60, z tego proboszcz ma 4 włóki, kościelny (Küster) 1 włókę, luterski predykant także teraz dostał 4 włóki wraz z pustem gburstwem. Opustoszały już przed 9 laty 4 włóki, a teraz jeszcze za tej wojny szwedzkiej 4 włóki. Sołtys ma 6 włók wolnych. Resztę trzymają 9 gburów i 1 ogrodnik. Do wsi należy też trochę lasu, ale bardzo zniszczony, mało co zostało. Porównaj Reinhold Cramer „Geschichte der Lande Lauenburg und Bütcow.” W G. był kościół zdawna parafialny, patronatu rządowego; tytuł miał św. Maryi Magdaleny. Do parafii należały wioski: Garcigórz, Wilkowo, Oblewice i w części Rekowo. Proboszcz posiadał 4 włóki, piąta zapisana była dla tutejszego katolickiego nauczyciela (wizytacya Szaniawskiego). Po reformacyi, ponieważ prawie wszyscy niemieccy mieszkańcy przeszli byli na protestantyzm, przyłączono kościół garcigórski jako filialny do Lęborka. Około r. 1770 długo nienaprawiany podupadł: wtedy luteranie myśleli zająć jego miejsce i nowy zbór sobie wystawić; wystosowali nawet prośbę w tym względzie do króla pruskiego. Tymczasem jednak gorliwy Ignacy Lniski, kanonik włocławski i prob. lęborski, sam własnym nakładem szybko pobudował nowy kościół r. 1777 i udaremnił przez to ich zamiary. Budowany był kościół po prusku, dach kryty kleńcem; w wieży dzwony 3; wewnątrz posadzka ceglana, ławek 30, okna 4; w ołtarzu obraz patronki św. Maryi Magdaleny. Proboszcz z Lęborku przybywał tu niekiedy z nabożeństwem; luteranie dosyć chętnie na nie uczęszczali; r. 1802 oświadczyli biskupiemu wizytatorowi, że jak najczęściej słuchaliby kazań, byleby tylko proboszcz do nich przybywał. W nowszych czasach kościołek [ 487 ]garcigórski jeszcze bywał odwiedzanym, a nie mając należytej opieki, chylił się powoli do upadku. Wreszcie r. 1840 silny wicher położył mu koniec. Od tego czasu nie został już więcej odbudowanym, gminę garcigórską rozwiązano i dołączono do kościoła w Lęborku. Ob. ks. Fankidejski „Utracone kościoły i kaplice” 225. Według Parczewskiego w r. 1856 byli tu jeszcze starcy mówiący po kaszubsku; dziś wieś zniemczona. Kś. F.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|