Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Fijewo

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 386 ]Fijewo, niem. Fiewo 1.) szlach. posiadłość mała z szkołą (adl. Schul-Etablissement), pow. lubawski, należy do dóbr rycerskich w Straszewie; parafia Mroczno, poczta Lidzbark, bud. 2, dom mieszk. 1, mieszk. katol. 18.

2.) F., król. domena, pow. lubawski, leży zaraz przy mieście Lubawie w stronę ku Prątnicy i Lidzbarkowi. Parafia, szkoła, poczta Lubawa. Obszaru ziemi obejmuje mr. 1201, budynk. 13, dom. mieszk. 6, katol. 53, ewang. 75. Za polskich czasów było F. wraz z całą Lubawą i okolicą własnością biskupów chełmińskich. Z starych ksiąg inwentarskich powziąć możemy dość dokładny obraz urządzenia tej wioski: „F. było wtedy bez porównania daleko ludniejsze i obszerniejsze. Obejmowało bowiem oprócz folwarku wś osobną, dalej t. zw. Podzamcze i młyny fijewskie. Folwark stał tam gdzie i teraz obok drogi prątnickiej. R. 1759 były tu budynki: dworek w szachulec stawiany z dwiema wystawkami, 2 stododoły, wolarnia, krownia, owczarnia, świni chlew, stajnia dla koni fornalskich, stajnia dla bydła jałowego itd. Wysiewu było: żyta kor. 157, jęczmienia w jarzynę i oziminę k. 95, owsa k. 159, grochu k. 14, lnu k. 1 wiertle 2. Do folwarku naleźały ogrody: jeden za stodołami wielki, drugi w podwórzu nad stawem, trzeci na Lichotowiźnie kapuśniak na stawach zerwanych, w polu za młynem stępskim. Łąka na Rasztubę idąca i bagienka; łąka Elszka i Lichotowizna i na Lasach ku Grabowu; Łąka ku Prątnicy Czerwona zwana, która teraz gdy woły robocze na Fijewie ulokowane, w górze bywa gajona, tak aby woły do roboty mogły mieć swoje wyżywienie. Inne zaś łąki w górach zagajone być nie mają. Rozgart za stodołami naprzeciwko murów bernardyńskich dla koni fornalskich, na którym i oo. bernardyni dla swoich koni klasztornych wolne mają pastwisko. Jest rowami opatrzony. Oprócz pastwiska może być siana fur parokonnych 30. Łąka nad Drwęcą za łąką byszwałdzką wydaje siana gdy powódź nie zabierze fur czterokonnych 70. Łąka druga przy Raczku także nad Drwęcą siana fur 3. — Wieś Fijewo przy mieście Lubawie. Najprzód sad zamkowy za klasztorem oo. bernardynów długości kroków 100, szerokości około 80. W nim dom dla ogrodnika, przy sadzie 2 chałupy danników. Karczma na Fijewie pod miastem z gościńcem. Karczmarz ma ogród 1 przy karczmie, drugi przy folwarku; kawały roli do tejże karczmy naznaczone i łąkę do dwu fur. Ogrodnicy mają 3 chałupy podwójne. — Podzamcze przy Fijewie: zdawna osiadają tu zaprawni obywatele, mają swoje budynki i ogródki, jedni za wiecznem prawem, drudzy do pewnych lat naznaczonych. I tak wiecznem prawem siedzą: Maryanua Wilichowa nad stawem za Polską bramą, daje fl. 1, Świętkowski na stawisku fl. 2, Andrzej Kijera kowal nad stawem za Polską bramą fl. 1, successores Pokiwalscy tamże fl. 1, Bachertowa za bramą Niemiecką nad stawem fl. 1, Langwiczowa tamże fl. 1, Kazimierz Roszkowski za Polską bramą fl. 1, Jakób Michałowicz tamże fl. 1, Płośnicki tamże fl. 1, Szymon Kamiński fl. 1, Jan Hoffman za klasztorem oo. bernardynów gr. 20, Bartłomiej Wieczorkowski gr. 8. Prawem do 30 lat danem siedzą: Kalinowski fl. 2, Jan Strępski dragan zamkowy lubawski fl. 5, Anna Mateuszka fl. 3, Marcin Karczewski fl. 1 gr. 15, Jakób Rumieński fl. 3, Paweł Borkowski gr. 18, Jan Karczewski fl. 1, Ewa Sobolewska fl. 2, Antoni Stasiński fl. 3, Lamparski fl. 40, Walenty Mielcarz fl. 9. Rak rybak kontraktowy trzyma łąki nad Drwęcą za Byszwałdem między łąkami folwarcznemi tynwałdzkiemi i byszwałdzkiemi; ma wolność na Drwęcy polskiej ryby łowić, łąkę, rolki, ogrody i budynki trzyma fl. 30; dannik przy [ 387 ]Raku Raczku ma swoje budynki, ogród, łąkę, płaci według kontraktu fl. 5, Antoni Żurawicz na Raczku ma według kontraktu ogród, kawał roli i łąkę morgów 3 fl. 11; Oczkowski z Omula trzyma łąkę nad Drwęcą między Byszwałdzkiemi i Tynwałdzkiemi, daje fl. 1 gr. 10. Młyny fijewskie przy mieście Lubawie trzy były biskupie: Foluszek zwany dolny, młyn Pałka średni i Kaszuba górny.“ Szpital i kaplica św. Walentego w F. istniała zdawna dla wygody duchownej licznych mieszkańców. Ufundował ten dobroczynny zakład biskup chełmiński Kuczborski r. 1616. Szpital nosił nazwę: Dom ubogich. Na jego utrzymanie zapisał 13 kor. żyta prócz innej ordynaryi, które młynarz z Zielkowa co kwartał przywoził. Za szwedzkich wojen tak szpital jak i kaplica podupadły. Następnie usiłowano go napowrót wskrzesić. R. 1673 Paweł Horna prob. z Kazanic ofiarował między innemi 200 zł. w tym celu, zamiar jednak nie mógł przyjść do skutku. Obecnie do F. należy tylko sam król. folwark, który połączony jest z pobliskim Tynwałdem, także przedtem dobrami biskupiemi a teraz domeną; obadwa folw. razem obejmują obszaru mr. 4641; w roku 1868 płacono z nich dzierżawy 3826 tal.

3.) F., folw., pow. grudziąski, znajdował się zaraz za miastem Grudziądzem, na bitym trakcie łasińskim w stronę do zamku, graniczył także z wsią Kantersztyn i Tuszewo. Krzyżacy mieli tu swój folwark, którym zarządzali sami z zamku. Za polskich czasów były to dobra królewskie. Podług lustracyi z r. 1664 znajdował się we wsi F. dom mieszkalny cegłą pokryty o 3 pokojach, stodoła o 2 klepiskach i stajnia dla bydła i owiec. Urodzaj wynosił żyta k. 200 (trzecie ziarno), jęczmienia k. 84 (trzecie ziarno) i owsa k. 107 (czwarte ziarno). Po okupacyi, począwszy od r. 1782 niektóre części tego folwarku odstąpiono do pobliskiego Tuszewa i Kuntersztyna, inne odprzedano mieszczanom. R. 1868 było tylko obszaru ziemi mr. 192, zabud. 13, dom. mieszk. 7, katol. 7, ewang. 39. Następnie i te resztki sprzedano, tak że dawniejszy folw. F. w regestrach wcale już nie zachodzi.

4.) F., osada albo raczej przedmieście Grudziądza, powstałe w skutek rozprzedaży dawniejszego folw. królewskiego tutejszym mieszczanom. R. 1868 liczyło obszaru ziemi mr. 107, zabudow. 71, dm. mieszk. 30, katol. 40, ewang. 328. Parafia, szkoła, poczta w Grudziądzu. Kś. F.