Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Esza
[ 360 ]Esza (mylnie Eszo, Jeszo), w dawnych dokumentach Essen, jezioro w Inflantach polskich, w południowo-wschodniej części powiatu rzeżyckiego, przy trakcie handlowym z Oświeja do Rzeżycy, rozciąga się na przeszło milę długości pomiędzy malowniczo położonemi wsiami Bukmujżą, Andzelmujżą i Krzewinem, dotyka gruntów Essenmujży i Nowej myśli, ma 865 dziesięcin obszaru i brzegi przeważnie wzgórowate. Niektóre z okalających je wyniosłości pięknemi są porosłe gajami. Jezioro to zdobią liczne rozsiane po niem wysepki i wyspy, ocienione wcale pokaźnemi dąbrowami. Jedna z nich, największa, położona w zachodniej części jeziora, a mająca przeszło milę obwodu, zarosła jest cała lasem wysokopiennym. Na wschodnim brzegu tego jeziora rozlegała się niegdyś bogata królewszczyzna Essen, w wieku XVI do zamku rzeżyckiego należąca, później Essenmujżą zwana, a od końca XVII wieku będąca w stałem posiadaniu możnowładczego rodu polsko-inflanckich Hylzenów. Rewizya dóbr zamku rzeżyckiego z r. 1599 mówi „iż tu w okolicy jeziora Essen bywało dużo dzików.“ Wyginęły one wszakże najzupełniej w wieku XVIII. W tejże rewizyi jest także mowa o starym folwarku Essen „nad jeziorem tegoż nazwiska położonym, który to folwark w czasie wojny moskiewskiej zupełnie zniszczonym został.“ Wszelako już w pierwszej połowie XVII stulecia widzimy go odbudowanym, w którym to czasie Jan Franciszek Huelsen ab Eckeln, kanclerz księstwa kurlandzkięgo, otrzymuje od króla polskiego przywileje na królewszczyzny Bukhoff i Essen nad temże jeziorem położone, a które od r. 1748 zostają dziedziczną posiadłością rodu Hylzenów, wygasłego dopiero na początku bieżącego wieku. W wyżej przytoczonej lustracyi z r. 1599 wspomina się również o nieznanej obecnie rzece Essen, z tegoż znacznego jeziora wychodzącej i mającej niegdyś komunikacyą z Dźwiną przez rzeki Szarę i Assunicę (dzisiejsze Saryankę i Osunicę). „Teraz“, powiada lustracya „wszystko się tam pozawalało.“ (Manteuffel „Inflanty polskie“, str. 125). G. M.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|