Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dzibułki

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 267 ]Dzibułki (z Brudem i Zabawką), wś, pow. żółkiewski, oddalona od rzym. kat. par. w Kulikowie o 9 kil.; przestrzeń pos. więk. roli or. 390, łąk i ogr. 323, past. 31, lasu 4402; pos. mniej, roli or. 1254, łąk i ogr. 1623, past. 55 mr. austr. Ludność 1304 (w tem rzym. kat. 92, gr. kat. 1173, izrael. 49). Gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekanatu kulikowskiego. Początek pierwotnej fundacyi parafii nieznany, jest tylko wzmianka w aktach erekcyjnych rzym. kat. kościoła w Kulikowie, że ks. arcybiskup lwowski Jakub de Strępa r. 1398 konsekrując kościół w Kulikowie zapisał z dochodów swoich stołowych dziesięcinę z Dzibułek kościołowi kulikowskiemu. Na południe od wioski stoi na pagórku cerkiew drewniana, postawiona w r. 1796. O dawnej cerkwi jest podanie, że wś Dzibułki leżała dawniej na wschód od tego pagórka, na którym cerkiew stoi; po spaleniu tej włości wraz z cerkwią przez Tatarów, nie budowali się ludzie na dawnem otwartem miejscu, ale cofnęli się na zachód, gdzie teraz stoi wioska, a gdzie wówczas był [ 268 ]las równie jak i na tym pagórku. W lesie była kapliczka śś. apostołów: Piotra i Pawła, którzy mieli się w tem miejscu pokazać, i w tej kapliczce odprawiano nabożeństwo aż do czasu postawienia cerkwi, która w r. 1785 spłonęła. Dowodem prawdziwości tego podania jest okoliczność, że na praźnik w dniu śś. apostołów Piotra i Pawła ludzie z całej okolicy się schodzą, dla tego, że i dawniej się schodzili do kapliczki śś. apostołów, choć teraźniejsza cerkiew jest pod wezwaniem śś. Kosmy i Damiana. W lesie jest krzyż dębowy, stojący na miejscu, na którem w czasie strasznej morowej zarazy grasującej w Żółkwi w 1770 r., wielkie mnóstwo żołkiewskiej ludności, uciekłszy do lasu w Dzibułkach, zginęło częścią z głodu, częścią od zarazy. (Pamiątki miasta Żółkwi przez ks. Sadoka Barącza, str. 82). Mieszkańcy są gr. kat. wyznania, rodzin izraelskich jest 2. Część wioski zwana „Wołochy“ powstała z kolonistów wołoskich, zapewne jeńców wojennych, jak to z nazwisk tychże wnosić można np. Zapinka, Czywara, Kerker i t. d. Są tu i inni koloniści, objęci nazwiskiem rodzinnem „Turczyn.“ Włość ta była dawniej własnością: Żółkiewskich, Daniłowiczów, Sobieskich. Wś D. w r. 1398 była własnością Piotra Śniskiego. Władysław Jagiełło darował ją w r. 1398 jakiemuś Jarosławowi; w r. 1402 przeszła w posiadanie Mikołaja dziedzica na Kulikowie. W 1543 roku zostało przeprowadzonem rozgraniczenie tej wsi; w r. 1578 stała się ona własnością Stanisława Żurawnickiego, kasztelana bełzkiego; od tegoż przeszło 1632 do Krzysztofora Żurawnickiego, a od tego w 1634 r. kupili Stanisław Daniłowicz z żoną swoją Zofią z Żółkiewskich miasto Kulików z wsią Dzibułki za 40,000 zł. polskich. W 1639 r. była dziedziczką tej wsi Teofila z Daniłowiczów Sobieska, matka Jana III, i ta darowała wieś Dzibułki pismem z d. 28 września 1658 r. dominikanom, których do Żółkwi sprowadziła, kościół i klasztor im w Żółkwi postawiła, i poleciła modlić się za duszę jej syna, ukochanego Marka Sobieskiego, który zginął w walce z tatarami. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z kapitałem 2814 złr. Właś. więk. pos. konwent OO. dominikanów w Żółkwi.