Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dukla
[ 211 ]Dukla, miasteczko w Galicyi, położone pod 49°7′ szer. a 39°5′ długości, pow. krośnieński, 905 mr. rozległości, 265 domów, 1456 męż., 1577 kobiet, razem 3033 mieszkańców, z których 660 rz. katolików, 20 unitów a 2553 izraelitów; siedziba sądu powiatowego, notaryatu, posterunku żandarmeryi, urzędu pocztowego i telegraficznego i urzędu parafialnego, który należy do dekanatu żmigrodzkiego, a ten mieści w sobie 15 parafij i 1 filią. Kościół par. murowany zbudowany w r. 1770, poświęcony niewiadomo kiedy pod wezwaniem Maryi Magdaleny, mieści w sobie wspaniały marmurowy nagrobek Amelii z Brühlów Mniszchowej, żony Jerzego Wandalina Mniszcha, właściciela Dukli, zmarłego 1778 r. Oprócz tego znajduje się kościół i klasztor oo. bernardynów, a na cmentarzu kaplica św. Trójcy murowana, w której odprawiają się nabożeństwa. Fundusz szpitalny, założony przez Kazimierza Michałowskiego w roku niewiadomym, dopiero przed kilkoma laty wszedł w życie. Szkoła ludowa 4-klasowa z 6 nauczycielami umieszczona jest w nowo wybudowanym gmachu, który w r. 1879 oddany został do użytku publicznego; dwóch lekarzy, apteka. Gmina miejska posiada 10570 złr. majątku, a jej dochód wynosił w r. 1878, 4796 złr. D. leży przy gościńcu rządowym z Przemyśla na Węgry prowadzącym (drugi gościniec rządowy podkarpacki łączy Duklę z Żmigrodem nowym), nad Jasiołką, w wąwozie, który od miasta przyjął nazwę dukielskiego, i jest odległą od granicy węgierskiej w Barwinku o 20 kil. D. posiada następujące zakłady przemysłowe: browar, gorzelnię, fabrykę zapałek, rafineryą nafty, fabrykę stearyny i spodium i tartak parowy; 10 jarmarków i targi tygodniowe. D. jest ważnym punktem handlowym przez sąsiedztwo z Węgrami, który jednak przez otwarcie pierwszej węgiers.-galicyjskiej (łupkowskiej) kolei żelaznej dużo stracił na znaczeniu. Zawsze atoli wiele towarów przechodzi brykami przez Duklę na Węgry, a z Węgier importowane są wina, których w Dukli znaczne znajdują się składy i ożywiony prowadzi się handel. D. jest ważnym punktem strategicznym i w ostatnich czasach dostała nawet nazwę „galicyjskiej Szypki.“ Z powodu swego położenia od najdawniejszych czasów miała znaczenie historyczne. Około r. 1413 urodził się tutaj św. Jan z Dukli. Miasto zostało złupione i spalone w r. 1474 przez króla węgierskiego Macieja Korwina. Dziedzic Dukli Stanisław z Mikluszewic Szczykowski wyjednał u króla Aleksandra w roku 1504 przywilej przenoszący mieszczan na prawo niemieckie. Król Zygmunt I na prośbę dziedzica Jana z Zakliczyna Jordana ustanowił w r. 1540 jarmarki. Jan Kaźmierz, wracając z Szląska w r. 1656, bawił tutaj u dziedzica Męcińskiego. Później przeszła Dukla w ręce familii Ossolińskich i Mniszchów a po córce Jerzego Wandalina Mniszcha kasztelana krakowskiego Józefinie dostała się w posiadanie [ 212 ]Szczęsnego Potockiego, który jednak sprzedał D. Stadnickim, od których powróciła znowu w posiadanie familii Męcińskich. Po zaborze Galicyi była D. przez dłuższy czas miastem cyrkularnem. Przez D. przechodziła znaczna część armii rossyjskiej na Węgry w r. 1849. Cesarz Mikołaj odprawił tutaj rewią swej armii. Dzisiaj z przeszłości oprócz kilku większych napół zrujnowanych budyn. w mieście samem nic nie pozostało; natomiast dobrze się przechował pałac zbudowany w XVI wieku, a zrestaurowany w r. 1720 przez Mniszcha. Jest to budynek obszerny, z dwoma pawilonami, mieszczący w sobie arcydzieła sztuki i cenne pamiątki historyczne. Jedna z najznaczniejszych w Galicyi galeryj obrazów, w której się znajdują dzieła: Rubensa (Minerwa w kuźni Wulkana na drzewie z biurka króla Stanisława Augusta), Albano, Bambocci, Burbusa, Wouwermana, Schalken, Kaisermanna widoki Rzymu, Poussin, Michaud, Claude Lorrain, Lampiego portret Antoniego Stadnickiego starosty ostrzeszowskiego i urocze portrety Angeliki Kaufman: Heleny ze Stadnickich i Wojciecha Męcińskiego generała-kasztelana, ojca teraźniejszego właściciela D. Cezarego hr. Męcińskiego. W gabinecie starożytności spotkać można kolekcyą kielichów z czasów augustowskich, mozaiki rzymskie i rzęd turecki sadzony drogiemi kamieniami, zdobyty w r. 1683 pod Wiedniem, dawniej własność ks. Wiśniowieckich. Obok pałacu rozległy ogród i przeszło 20 morgów obszerny park ze staremi drzewami, stuletniemi aleami z lip i grabów, licznemi sadzawkami i rzeką Jasiołką, która park od miasta odgranicza, czynią Duklę jedną z najpowabniejszych i najlepiej utrzymanych rezydencyj magnackich w Galicyi. W D. 1839 r. ur. się dr. Alfred Biesiadecki. Pod samem miastem D. wznosi się góra Cergowa. Czytaj Richthofena: „Höhenmessung in der Gegend von Dukla“. Geol. Jahrbuch, 1858.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|