Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dubna
Dubna, st. poczt., gub. władymirska, pow. aleksandrowski.
Dubna, po łotewsku Dubna-upie, rzeka w Inflantach polskich, zrasza niemal cały powiat dyneburski i stanowi znaczny dopływ prawego brzegu Dźwiny. D. wytryska ze źródłowisk około majątku Drycmujży w powiecie dyneburskim i zaraz przepływa jednomilowe jezioro Siewierz, tudzież mniej znaczne jezioro ardowskie; po wypłynięciu z jeziora ardowskiego płynie ćwierć mili w kierunku północnym, później kilkakrotnie zmienia kierunek, przepływając przez jeziorka Lejowskie, Cermańskie, Zośnieńskie, Sakowskie i inne mniejsze, poczem, przepłynąwszy w kierunku zachodnim mil 4, przecina oba jeziora Wyszkowskie, wyższe i niższe; dalej płynie mil 13, niemal paralelnie z Dźwiną w kierunku północno-zachodnim i na tej przestrzeni przepływa śród żyżnych łąk majętności Dubna, Nidermujży i Arendola, dalej zaś śród lasów, łąk i pól ornych majętności Warkowa i Rożanowa; poczem, przyjąwszy z prawego brzegu rzekę Uszę, zwraca się nagle w kierunku zachodnim i w tymże powiecie dyneburskim wpada do Dźwiny pomiędzy Liwenhofem (wsią i mieściną barona na Kryżborku Korffa) i stacyą kolei żelaznej rysko-dyneburskiej tegoż imienia. Szerokość Dubny w górnym jej biegu wynosi zaledwie sążni 7, w średnim (po wypłynięciu z jeziora Wyszkowskiego) sążni 32, w dolnym zaś biegui oraz przy ujściu do Dźwiny dochodzi do sążn 60. Rzeka ta i jej liczne dopływy poruszają wiele młynów. Głębokości ma Dubna od 2 do 16 stóp. Pęd wody w niej jest bystry, koryto częstokroć kręte, dno kamieniste i nierówne, mające częste nagle zagłębienia. U wypływu z jeziora Wyszkowskiego brzegi Dubny są zrazu urwiste, następnie nizkie śród żyznych łąk aż do majątku Arendola, później strome do samego Warkowa, dalej wysokie i suche aż 2 mile za Rożanowem, a nakoniec ćwierć mili przed ujściem, gdzie się rzeka na 4 rozdziela ramiona (tworzące 3 osobne wyspy) brzegi jej znowu znacznie się zniżają aż do miejsca, w którem wpada do Dźwiny. W czasie wiosennego wezbrania wód Dubna zalewa całą swoją dolinę i napełnia wodą rybne jeziora, znajdujące się na jej porzeczach. To też w miejscach gdzie jej brzegi są niższe miewa ona w tej porze 300 do 400 sążni szerokości. Na tej rzece liczą obecnie mostów 12. Przez jeden z nich przechodzi kolej żelazna petersb.-warszawska. Jeszcze w końcu wieku zeszłego Dubna była rzeką spławną, lecz odtąd jej koryto kamieniami, drzewem i mułem tak dalece zatkane zostało, że obecnie już tylko wiosną i tylko na przestrzeni mil 7 za splawną uważaną być może. Przepyszne dąbrowy, okalające przed laty brzegi Dubny, ostatniemi czasy bardzo zostały wyniszczone. Dzisiaj zrzadka już tylko pojedyńcze dęby, a jeszcze rzadziej grupy drzew dębowych dają się nad jej brzegami napotkać. Stosunkowo najwięcej ich jeszcze pozostało w okolicy pomiędzy Warkowem i Rożanowem. W wieku XVI wielka ilość bobrów miała się nad tą rzeką gnieździć około Warkowa. O tych „bobrowych gonach“ wspomina obszernie lustracya dóbr zamkowych rzeżyckich z r. 1599 (Patrz: Manteuffel „Inflanty polskie“ str. 33). Dopływy Dubny stanowią z brzegu prawego: Usza o milę, Fejmanka o mil 2, a sławna ze swych malowniczych brzegów Jasza o mil 11 od jej ujścia do Dźwiny; z lewego zaś brzegu rzeczka Kołupie, wypływająca z jeziora kołupskiego i zraszająca żyzne łany dóbr Kołup. Znany Stuckenberg w swojej hydrografii państwa ros. I, 281, twierdzi zupełnie mylnie, iż rzeka Dubna wypływa z powiatu rzeżyckiego. Myli się i Siemienow („Słown. geogr. ces. ross.“ II, 134), upatrując jej początek dopiero w jeziorze ardowskiem, przez które przebiega po przepłynięciu znaczniejszego nierównie bo jednomilowego jeziora Siewierza. Zródło obszerne do bliższego zapoznania się ze wszystkiemi właściwościami rzeki Dubny stanowi sześcioarkuszowe opisanie hydrograficzno-statystyczne tej rzeki, dokonane w r. 1825 z polecenia ówczesnego naczelnika VII okręgu [ 194 ]komunikacyi wodnej, generała inżynieryi Ryddera. Kopia tego cennego opisu dotąd starannie przechowaną została w archiwum hr. Stanisława Zyberka, posiadającego w dorzeczu Dubny majątki: Ambenmujżę, Arendol i Kołup. Winc. Pol nazywa Dubnę, Ubną i Debeną. G. M.
 
|
This work is in the public domain in the United States because it was first published outside the United States prior to January 1, 1929. Other jurisdictions have other rules. Also note that this work may not be in the public domain in the 9th Circuit if it was published after July 1, 1909, unless the author is known to have died in 1953 or earlier (more than 70 years ago).[1]
This work might not be in the public domain outside the United States and should not be transferred to a Wikisource language subdomain that excludes pre-1929 works copyrighted at home. Ten utwór został pierwszy raz opublikowany przed dniem 1 stycznia 1929 r., i z tego względu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej znajduje się w domenie publicznej. Utwór ten nadal może być objęty autorskimi prawami majątkowymi w innych państwach, i dlatego nie zaleca się przenoszenia go do innych projektów językowych.
|