Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Dubiecko

by Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski

[ 187 ]Dubiecko (z Czerwonką), miasto, pow. przemyski, leży na lewym brzegu Sanu, pod 49°50' płn. szer., 40°4' dług. wsch, przy gościńcu rządowym idącym z Przemyśla do Dukli, o 3 i pół mili od Przemyśla, na samej granicy powiatów administracyjnych przemyskiego i brzozowskiego. Przestrzeń posiadł. więk. roli ornej 52, łąk i ogrodów 20, past. 21; posiadłości mniejszej roli ornej 237, łąk i ogrodów 24, past. 24 morg. austr. Ludność: rzym. kat. 690, gr. kat. 114, izrael. do 700, razem 1505; mieszczanie głównie bednarze i szewcy. Urząd pocztowy i obiedwie parafie ma w miejscu. Rzymsko kat. parafia należy do dekanatu dynowskiego dyecezyi przemyskiej; relacya wizytacyi tej parafii przez biskupa Sierakowskiego opisuje z rękopisu Andrzeja Boboli, niegdyś proboszcza oraz przełożonego szpitala w Dubiecku (1576), jakoby wieś Dubie ko, położoną niegdyś w bliskości rzeki Sanu, w tem miejscu gdzie teraz osada Ruskawieś istnieje, Piotr Kmita wojewoda sandomierski przeniósł na teraźniejsze miejsce, a król Władysław Jagiełło na prośbę tegoż Kmity tej wsi prawo miejskie nadał. Wedle tegoż A. Boboli miał Piotr Kmita tamże wystawić kościół pod wezwaniem Ś-go Mikołaja na początku XV stulecia, i dochody proboszcza zabezpieczył. Wedle miejscowych źródeł przypada ta fundacya na rok 1407, co tembardziej na wiarę zasługuje, że w dokumencie z 1408 roku (testament Jana kanonika i plebana przemysk.) między obcymi świadkami jest wymieniony także Mikołaj pleban w Dubiecku. Spadkobiercy rzeczonego Piotra Kmity powiększyli fnndacyą, mianowicie Mikołaj Kmita kasztelan przemyski i dziedzic Dubiecka około 1447 roku fundował ołtarz i prebendę; tegoż syn Dobiesław wojewoda lubelski uposażył w 1471 roku kolegium trzech mansyonarzy, od którego to czasu zaczęli tutejsi parochowie używać tytułu [ 188 ]praepositorum. W roku 1551 Stanisław Mateusz Stadnicki, ówczesny właściciel Dubiecka, odstąpiwszy od wiary katolickiej, wysłał z majątku swego Niedźwiedź w dyecezyi krakowskiej Alberta z Iłży apostatę do Dubiecka, nakazał temuż najprzód w kościele szpitalnym a później w parafialnym odprawiać liturgią obrządku luterańskiego, wypędził parocha katolickiego i zabrał dotacyą tego beneficium. Tenże Stadnicki, zostawszy kalwinem wziął pod swoją opiekę Franciszka Stankara, któren musiał uciekać z Krakowa z powodu herezyi. Rzeczony Stankar otworzył szkoły w Dubiecku, służące do rozszerzania reformacyi, do których młodzież ze wszystkich stron się zgromadzała; z powodu rozszerzania roformacyi uchwalono na kapitule przemyskiej w 1502 roku, że szkoła w Dubiecku, jako podejrzana o herezyą przez zarząd szkoły katedralnej przemyskiej się rozwiązuje. Wychodziły około 1621 w D. i druki heretyckie, dziś bardzo rzadkie, pod Jana Szeligi firmą. W roku 1588 Andrzej Stadnicki syn rzeczonego Stanisława oczyścił Dubiecko z zamieszek heretyckich i sprawę katolicką przyprowadził do dawnego stanu. Dawny kościół parafialny pod wezwaniem Ś-tych Mikołaja, Stanisława i Marcina, stał dawniej obok zamku dubieckiego; ale Grzegórz z Siecina Krasicki, starosta doliński, rozebrał takowy w 1626 roku pod pozorem, że przeszkadzał obronie zamku przeciwko napadom nieprzyjaciół. Nabożeństwo parafialne zostało przeniesione do kościoła Podniesienia Ś-go Krzyża na przedmieściu, istniejącego na tem samem miejscu, na którem stoi teraźniejszy kościół. W XVIII wieku wystawiono nowy kościół za staraniem Michała Witosławskiego kanonika przemyskiego i proboszcza dubieckiego ze składek wiernych, który w 1755 przez Wacława Sierakowskiego biskupa przemyskiego pod wezwaniem Ś-tych Apostołów Szymona, i Judy poświęcony został. Tradycya rodzinna i archiwun dubieckie przypisują wymurowanie kościoła parafialnego Annie ze Starzechowskich Krasickiej, wdowie po Janie kasztelanie chełmskim, co potwierdza także jej portret znajdujący się w kościele, na którym przedstawioną jest trzymając w ręku plan kościoła dubieckiego. Oprócz kościoła mansyonarzy S-go Krżyża i kościoła szpitala ubogich pod wezwaniem Ś-go Ducha wspominają akta także o kaplicy Ś-tej Anny, położonej po za miastem w stronie ku Babinom, obok drogi prowadzącej z Dubiecka do osady Nienadowa. Dnia 3 lutego 1735 roku urodził się w zamku dubieckim Ignacy Krasicki biskup warmiński sławny poeta. Do parafii rzym. kat. w Dubiecku należą: Drobobyczka, Huta Drohobycka, Hucisko Nienadowskie, Nienadowa, Polechowa i Słonne, Przedmieście, Ruskawieś. Ogólna liczba katolików w całej parafii 5252, izraelitów 1696, Grec. kat. parafia dek. birczańskiego obejmuje oprócz miasta Dubiecka miejscowości: Przedmieście, Nienadowa, Hucisko, Śliwnica, Drohobyczka, Bachurzec (do 1871 roku istniała tu. cerkiew S-go Jana, która w tym roku zgorzała); ogólna liczba gr. kat. parafian 636. W aktach gr. kat. parafii dubieckiej znajdują się dowody, że takowa od dawna istnieje. W 1591 roku był popem w Dubiecku Łuka Teleśnickij za dziedzictwa Stanisława Krasickiego kasztelana przemyskiego. W roku 1674 kupił popostwo dubieckie za 200 złotych polskich Wasyl Korytnickij dla siebie, swoiej żony i swoich potomków od Jerzego Krasickiego dziedzica Dubiecka. W roku 1747 kupił Grzegórz Teleśnicki pop miejscowy za 354 złotych polskich popostwo dubieckie dla siebie i potomków swoich. W 1753 roku została kosztem dworu i gromady w Dubiecku wystawioną nowa cerkiew. Są jeszcze dokumenta z lat 1774 i 1775: pierwszy na darowiznę kawałka gruntu dla cerkwi w Bachurze uprzez Antoniego z Siecina hrabiego na Krasiczynie Krasickiego, pułkownika wojsk koronnych, kawalera orderu Ś. Stanisława, dóbr Dubieckiego i Ruskowiejskiego kluczów pana dziedzicznego; drugi prezenta postawiona przez tegoż Antoniego Krasickiego dla księdza Jerzego Teleśnickiego na parocha w Dubiecku, oraz na skutek tej prezenty dekret nominacyjny dla rzeczonego plebana w Skopowem na proboszcza w Dubiecku wystawiony po łacinie przez Atanazego na Szeptycach Szeptyckiego gr. kat. biskupa przemyskiego w rezydencyi biskupiej w Straszewicach d. 22 marca 1775 roku. Od r. 1588 gdy Stan. z Siecina Krasicki, ochmistrz Anny Jagielonki, kaszt. przemyski, nabył Dubiecko (ze Sliwnicą, Przedmieściem, Drohobyczką, Połchową, Rybnem, Podbukowiną, Słonnem Wolą Jawornicką, Ruską wsią i Przysadą) a więc od XVI w. dobra te należą do Krasickich; tylko zamek dubiecki i Sliwnica do hr. Stan. Konarskiego, z Krasickiej zrodzonego. W zamsiku dubieckim przechowują się archiwa Krackich i domów pokrewnych tudzież listy biskupa Ignacego, jego portret przez Mierisa malowany, trzy tomy jego rękopisów. Nad brzegiem Sanu piękny park. Około r. 1608 D. spłonęło; tegoż roku Jan Żabczyc wydał w Krakowie poemat opłakujący ten pożar. B. R.