Reynke de Vos/Dat erste boek: XXIIII. capittel

Dat XXIIII. capittel

Wo Reynke openbar wroget vnde besecht synen eghenen vader vnde syne anderen vrunde, vppe dat in sodaner manneren syne vyende mede worden besecht, vnde wo he by sodanen stucken wart vorlöset.

De konnygynne sprack wedder an:
»Reynke, latet vns recht vorstan
Van desser sake de warheyt vast,
Vp dat yuwe sele blyue vmbelast.«
Reynke sprack: »syd des berycht,
Ik mod nu steruen, dat is anders nicht;
Scholde ik denne myne sele alzo beladen,
Dar myt se queme in ewygen schaden
Vnde se des ewych scholde entgelden?
Beter ysset, dat ik de nu mod melden,
Wo wol se syn myne leuesten Magen,
De ik vul node scholde bedragen.
Ik vruchte der hellen pyne, de dar is groet;
Dar vmme ik yd yummer seggen moet.« 

Deme konnynck wart dat herte swar;
He sprack: »Reynke, sechstu ok war?« 

Reynke sprack: »o eddele here,
Id is war, al byn ik sus sundich sere.
Wat scholde my dat to bathe komen,
Dat ik my suluen wolde vordomen?
Gy seen yo wol, wo yd myt my is,
Steruen mod ik nu, dat is wys.
Scholde ik nu nicht spreken de warheyt,
Dar my de doet vor ogen steyt?
My mach nycht helpen bede efte gud.«
Sus beuede Reynke, dar he stod,
In eyneme ghefynseden schyn van vruchten.
Vort sprack de konnygynne myt tüchten:
»Reynkens nod entfermet my sere.
Hir vmme, bydde ik yw, myn here,
Doet Reynken etlyke gnade,
Vp dat na blyue grotter schade.
Latet ene nu in desser stunt
Vns wytlyk doen de rechten grunt,
Vnde dat eyn yslyk swyghe styl,
Vp dat he nu spreke, dat he wyl.« 

De konnynck boet swygent alzo vort.
Reynke sprack: »nu horet myne wort!
Is dat myneme heren, deme konnynck, leff,
Ik wyl yw lesen sunder breff
Vnde de vorrederye openbaren,
Dar ik nemande dencke an to sparen.« 

Nu machmen horen eynen nyen vunt,
(Reynkens loßheyt hadde nene grunt)
Wo he synem egen vader mede
Quad vnde vnere ouer sede,
Ok den greuynck, synen leuesten vrunt,
De em doch in allen nöden bystunt.
Dyt dede he al in der andacht,
Datmen synen worden des to beth geue macht,
Dat he alzo myt syner sprake
Syne vyende brochte in de suluen sake,
De sus na syneme lyue stunden.

He sprak: »myn here vader hadde ghevunden
Des mechtygen konnynges Emerykes schat
In eyneme vorholentlyken pat,
Vnde do de hadde sus groten gud,
Wart he so stolt vnde hoghe van moed
Vnd helt alle deren in vnwerdicheyt
Myt syner gecklyken hochfardicheyt,
De to voren syne ghesellen waren.
He leeth Hyntzen, den kater, varen
In Ardenen, dat wylde lant,
Dar he Brunen, den baren, vant;
He entboet eme dar syne hülde
Vnde dat he in Vlanderen komen scholde,
Eft he konnynck wolde wesen.
Do Brun vnde Hyntze den breff hadden lesen.
He wart kone, vrolych vnde vnvorverd,
Wente he des lange hadde begherd.
He reysede in Vlanderen altohant,
Dar he mynen heren vader vant;
He entfenck ene wol vnde sande tor stunt
Na Grymbart, dem wysen, vnsen vrunt,
Vnde na Ysegrym ok alzo vort.
Desse veer handelden mannich wort;
Hyntze de kater was de vyfte.
Dar lycht eyn dorp, dat heeth Yfte;
Twysschen Yfte vnde Ghent
Hadden se sus dyt perlement
In eyner dusteren, langen nacht.
Nicht myt god, men des duuels macht,
Vnde myt mynes vaders ghewelde,
De se dwanck myt syneme gelde,
Sworen se dar des konnynges doet;
Eyn yslyk deme anderen syne hulde boet.
Se sworen vp Ysegrymes höuede vorware
Alle vyue, dat Brun de bare,
Den wolden se to konnynge maken
Vnde voren en in den stoel to Aken
Vnde setten eme vp de krone van golde.
Were yemant, de dyt keren wolde,
Van des konnynges vrunden efte magen,
De scholde myn vader al voryagen,
Myt syneme schatte dat vmme dryuen,
Myt vmme to kopen, myt breue to schryuen.
Dyt krech ik to wetten alzo:
Id gheschach vp eynen morgen vro,
Dat Grymbart den wyn dranck vnghespart,
Dar van he vrolyck vnde drunken wart,
Vnde sede dat hemelyken syneme wyue.
He sprack: >see, dat dyt by dy blyue!<
Se swech so lange, vorstad my recht,
Dat se yd myneme wyue ok heft ghesecht.
Se swor er, dar se weren to samen,
By der dryer konnynge namen,
By erer ere vnde truwe,
Wer dorch leff noch dorch ruwe,
Nemande scholde se seggen vort;
Men myn wyff helt nicht ere wort.
Wente dat erste, dat se by my quam,
Sede se my al, dat se vornam.
Se sede ok eyn warteken dar by,
Dat ik encket vorstunt by my,
Dat yd war was alder dynck;
Ik was al drouych, wor ik ok ghynck.
Ich wart andencken der poggen al,
De eyns to gode repen myt grotem schal,
Dat he en eynen konnynck wolde gheuen,
Dat se in dwange mochten leuen,
Wente se weren vry in allem lant.
God horde se vnde sande en tohant
Den adebar, de se noch hatet
Vnde se nummer in vreden latet;
Alle tyd deyt he ene vngnade.
Nu klagen se vast, nu ysset to spade;
Se syn bedwungen alder dynck
Vnder den adebar, eren konnynck.« 

Sus sprack Reynke to al den deren,
De dar stunden vnde de dar weren:
»Seet, sus vruchtede ik seer vor vns allen,
Dat yd ok myt vns sus mochte vallen.
Here, sus sorgede ik ok vor yw,
Des gy my weynich dancken nu.
Ick kenne Brunen schalck vnde quaet
Vnde vul van groter ouerdaet.
Dar vmme vruchtede ik ene seer;
Ik dachte, worde he vnse heer,
Dat wy denne alle weren vorlorn.
Ik kenne den konnynck wol gheborn,
Seer mechtich vnde ok guderteren
Vnde ok gnedich allen deren.
Ik dachte vuste vp desse dynge,
Id were eyne quade wesselynge,
Datmen eynen bur, eynen vneddelen vrad,
Brochte in alsodanen stad.
Ick dachte dar vp mannyghe weken,
Wo ick desse sake mochte tobreken.
Bouen alle sake vrodede ick dat:
Behelde myn vader synen schat,
He scholde myt syneme valschen spele
To plasse bryngen vele vnde vele
Vnde den konnynck bryngen van syner ere.
Dyt betrachtede ik gantz sere,
Wor de schat wesen mochte,
Vp dat ik en van dannen brochte.
Wor myn vader, der lystyge olde,
In deme velde efte in deme wolde
Henne toch efte henne leep,
Was id heet, kolt, nat efte deep,
Was id by nachte efte by dage,
Jummer was ik ok in der laghe.

In desseme capyttel machmen merken III stucke.

Dat erste is hetescheyt; vp dat mannich synen vyenden mach schaden, sparet he nicht to beseggen syne eghen vrunde, so Reynke synen vader besede vnder eyneme schyne der hillicheyt, vnde he id doch loch.

Dat ander is, wo eyn orrunre, eyn valsch klaffer mannygem schadet in der heren höue, so Reynke den konnynck in vruchten brachte van deme morde, vp dat he loß worde vnde syne vyende belastede.

Dat drydde is, dat mannich here wert vorleydet vnde bedoret, de logenners to worden steden, so hir Reynke den konnynck dede, dat doch alle loßheyt vnde loggen was.