Quickborn/Rumpelkamer

Jag red i fordna dagar så glad på dragens rygg,
han hada starka vingar och flög så glad och trygg,
nu ligger han förlamad och frusen jemte land,
själf är jag gammal vorden och bränner salt vid strand.

Frithiofs saga XVII, 25 - 28.

Du hest wul irgnd en Eck in Hus’,
Son Trummelsaal vær Rött un Mus,
En lütt Karbüßel ünnern Ok
Bi’n Schösteen an in Sott un Smok,
Wo Wewerknecht un Spinnwipp reedt
Un Dusendbeen sin Eier brödt:
De Dodenhamer kloppt in Balken,
Flegengerippen hangt in Galgen.
Dar ligt de Nagels sünner Köpp
Un Arm un Been vun Wihnachtspöpp,
Ol Sagen mit utreten Tähn,
Grotvaderstöhl mit braken Been, -
Genog son düstern Rumpelkabn
Vær twei Geschirr un Isenkram,
En Platz, wo Sommerlang keen Gras,
As höchstens Stewelschimmel wasst;
De ward vun Sünn noch Maan ni hell,
Ni Katt noch Hund besöcht de Stell,
As höchstens mal de Murgesell.
Dat is en Platz vær Jungs un Mömn,
Dar sitt de ole Tid to drömn,
De künnt de operklärten Herrn
Gottlof! mi doch ni operklärn.

Du fahrst des Sünnabnds hin to Mark,
Inn Lannweg sühst du hell de Kark
In Wag’ an Wagen vær di her,
Mit smucke Lüd un schöne Per,
De Hüs’ an beiden Siden hin,
Babn æwern Kopp de hogen Linn’,
Un nerrn en Leben antosehn,
De denkst, de Heid is wunnerschön.
Jawul! værn Buern hintosmöken
Un Kundn un gude Frünn’ besöken!

De Slachter kumt op halwen Wegen,
De Botterhæker kumt entgegen,
De Möller langt di rasch in Sack,
Un Alle hebbt er Mund vull Snack,
Geld as dat Heu, en Tung so lich,
Un luter Sünnschin opt Gesich.
Vær Dær un Infahrt steit de Knecht,
In Dörnsch de Kaffekann torecht.
De Pip un Kaffe smeckt di gut,
Denn wannert wi tosam herut.
So süht de Heid in Sünnschin ut!

Breet vær de schöne Österstrat -
Töf hier mal! ehr wi wider gat.
Dat gift hier so vel Smucks un Nies,
Man ward dat Markdags kum mal wis.
Allee un Jümfernstig sünd klar,
En Steenbrügg leggt se tokum Jahr,
De Pohl ward utdämmt un beplant
Mit Büsch un Böm un allerhand,
Un Abends brennt der langs den Stig
An jede Pahl en glasern Lüch.
Ja, ja! so ward wi afpoleert,
An alle Ecken operklärt. -

Sühst du dat Hus hier wat torügg?
Ut Finster kikt en ol Gesich,
Een læhnt op Krücken ut de Dær,
Barfote Junges spelt dervær,
En Griskopp wacht sik bi de Pump,
En Olsche sitt der still un stump:
Dar kumt en Redner an un fecht,
Keen Minsch versteit em, wat he seggt,
He sparrt de nakten Föt vuneen,
De Büxen sünd em vels to kleen,
He redt gewalti to de Annern,
Denn fangt he mächti an to wannern.

Wat is dar los? Wats dat værn Kram?
Du - dats uns Heider Rumpelkabn!
De ward vun Sünn noch Maan ni hell,
Ni Katt noch Hund besöcht de Stell,
As höchstens mal de Dischergesell;
Dar sitt dat vull vun ole Knaken,
Verstand toschann’, dat Hart tobraken,
Dar sitt en Welt so old un krus
Un smoki, as dat ole Hus,
Vull Dünjens Märken un Geschichten,
Un Höhnergloben trotz de Lüchten:
Dat spökelt hier noch apenbar,
As domals, do dat opbu’t war. -

Man fegt sin Hus vun nerrn bet babn:
Wull schert sik um den Rumpelkabn?

In Jahren kumt dat mal vellicht,
Dat man en Stück ton Værschin kriggt:
En Kassen mit en oldmodsch Slött,
Wormfreten Borrn un half verrött:
Dar kikt en Blatt rut mit en Bild,
Swinsleddern Inband, mal vergüldt,
En Dos’ ut Mischen mit en Kopp,
Hollandsche Rimelsch stat darop:
Mynheer mit Kalkpip oppe Tünn,
En nakten Neger inne Sünn,
En Schipp mit Segeln wit int Meer,
En Mann mitn Mistfork achterher -

Wat steit de Jung un drömt un fragt!
Ol Nawer snackt ut old Dag’,
Vun Amsterdam, de riken Staten,
Pannkoken eten vun de Straten,
Böt’ anne Hüs, un Klockenspill -

De Ole klænt, de Jung is still.
»Widewidewit! dar klingt de Klocken,
»Widewidewit! dar danzt de Poppen« -
He hört dat singn, he hört dat brumm’,
Sin Hart fahrt op de See herum. - -

Wat hett dat ol Gesich wul sehn!
Nu sitt he op den Eckensteen,
Sin Kopp is blank as Elfenbeen.
So sitt he mit den Stock in Hand
Un teekt Figuren in den Sand,
De glasern Ogen wit umhöch,
As wenn he dær de Wulken seeg.
Wa denkt he an? wa levt he van?
Wa hollt he’t ut, de blinne Mann?
O Minschenseel! du Wunnerding!
Süh an! he hört de Klocken kling’
»Widewidewit!« ut Nach un Smatten,
»Widewidewit!« as Dak un Schatten,
He horkt un lurt, he hört un süht:
Sin Hart levt vun de ole Tid.

Sin Nawers dot, sin Frünn verswunn’,
Blöm wasst der, wo sin Læhnstohl stunn.
He harr en Grasbank um sin Eek,
Sin Koppel harr en rode Heck;
Nu stat der Hüs’ en ganze Reeg,
De Eek is dal, de Heck is weg,
De Sünn schint op en anner Welt:
He süht sin Köh int gröne Feld. -

Baron vun Unruh! vull in Staat,
Kumt nie ahn Hannschen op de Strat,
De schevsche Hot opt rechter Ohr,
In linken Arm dat spansche Rohr,
An jede Flicken putzt un börst,
Hett jümmer Hosten, jümmer Dörst,
Is gnädi gegen Lütt un Grot,
Huldseli vær en Botterbrot. -

Klein Jule föhrt de beste Dag,
Se sitt un plætert, un se lacht!
Dof is se, hett keen Tähn in Mund,
Doch rode Backen vull un rund.
Se snackt to jede Kind un Küken,
Wit inne Feern mit Wink un Nücken,
Un mit de Böm, un mit de Steen,
Un Nachtens mit sik sülm alleen. -

Ant Finster kumt vun Rut to Rut,
As söch he sik de beste ut,
En Kopp, un starrt der dot hendær,
Un tritt torügg un kumt hervær:
Dat Haar is gris, de Hut is grau,
Do Ogen ligt em holl un blau:
So geit he jümmer hin un her,
As wenn’t en Parpentikel weer.

Doch is de Sünn man ünnergan
Un hier un dar de Lichten an,
So kumt he ruter lis’ un sacht,
En Schattenbild vun Dod un Nacht,
Op leddern Slarren, lank un dünn,
Un lurt na alle Ecken hin;
Denn witscht he anne Hüs’ hentlank
Un glupt in jeden düstern Gank,
Un makt um jeden Minsch en Bagen,
As gung he Gaudeef ut opt Jagen.

Keen Sorg! he halt sik wat to lesen,
Tutenpapier un ol Avisen. -

Schleif-Scheeren-schleif is sülm wat stuf,
Sin Pudelkopp is as en Duv,
Doch redt he gut, »schärft« vær Baron,
Makt Pipendöpp, un Höd ut Spon,
Sin Swewelsticken sünd op chemisch,
Garvt Mullwarpshüd un Rötten semisch,
Kann Seben binn’ un Tassen nedn
Un Proppens ut en Buttel tehn.
An ole Theepütt fat he’n Nipp
Un sett de Musfalln op de Wipp,
He lödt un smedt, bögt Ösch un Haken,
Kann mischen Keden sülwern maken,
Ol Wedderglæs un Kaffemæln
De bringt he as en Uhr tum Speln.
Ok kann he Spitz un Pudel schern,
Un junge Hunn’ de Anstand lehrn:
Am besten is he doch inn Snack,
Un Meister in de Kautoback. -

Nu hör! wat makt dat Minsch en Qualm!
Dats Seweringsch ern Morgensalm.
    Ok markt man hier aln Dunst un Ton
Nan Immenkorf un Kaffebohn.
    Dat bradt un brödt un swarmt ok wul,
Doch sünd de Nesten jümmer vull;
    De Welt mag buten grön’ un blömn:
Hier sitt en egen Welt to drömn. -

Persepter Jaaps mit de lange Näs
Börst morgenfröh sin blau Ponnäs’,
Un smert de Schoh un wischt de Brill
Un nimt in Arm de Huspostill.

He wahnt anne Weid bi’n Ostenpohl
Un hollt en Spel- un Kinnerschol.
He kann kalendern un punkteern
Un weet Bescheed vun Maan un Steern,
Un Likdornplaster, Brand bespreken,
Ok kann he gresi schribn un reken.
De Appelhækersch Stina Koops
De seggt, he’s klöker as de Propst.

De Karktid kumt, de schöne Tid,
Wa jede Kind en Engel süht,
De Seel sik op nan baben swingt,
De Himmel ut de Klocken klingt.

Persepter nimt sin Bok tofat
Un tritt mit Anstand rut na Strat.
De Karklüd kamt em all entgegen,
He wannert langsam siner Wegen.
Doch wenn de Karkenklocken swigt,
So tritt he jüst hier oppen Stig.
Denn steit Baron un röppt: he kumt!
De ganze Imkorf is verstummt.
Doch hört man baben æwert Dack
En Knirrn un Knarrn un Klacke - klack,
As sleist du ’n Kannsputt mit en Stock:
Dat ’s de ol reten Klingerklock.

Lach nich! Wullt du de Welt verstan,
Do musst du eernsthaft söken gan.
Se ’s apenbar, de Sünn is hell,
Un doch - so menni heemli Stell,
Wo Alle lopt un gat un tred,
Un nie - bi hellen Dag’ ni seht.

Des Abends drippt man se wul mal
In Maanschin achter in den »Saal«.
Baron, in Lænstohl, hett tracteert;
Se snackt un lacht; de »Dod« studeert
Avisen, dicht ant Finster læhnt.
Wück Frunslüd huckt in Eck un klænt.
Seweringsche brummt en Grabgesank,
Sleif-Scheeren makt en Uhrked blank.
Klein Jule lacht un snackt un rætelt
Andächti mit den Kaffeketel.
Dat hölpt nix, Julken! ut is ut,
Un weer’t en vullen Achndeelsputt.

De meisten sünd to Siden rückt,
Uns Herr Baron hett gnädi nückt.
Man blot twe Ole sitt noch dar,
Beid krumm un stumm, in sülwern Haar,
De Een en beten blöd torügg
Un kikt de Anner na’t Gesich.
De Öllste sitt un folt de Hann’,
De Anner sitt un süht em an:
Dat is Jehannohm un Jehann.

As noch de Tid en anner weer,
Do seten se as Knecht un Herr:
De Een in Kutsch un Chees' so smuck,
De Anner hoch væran to Buck.
Dat Schicksal rückt un rückt so lang:
Nu sitt se op desülwe Bank.
Wenn dat se noch mal deper sett,
So ligt se beid int swarte Bett;
Dar kriggt dat Unglück Ruh un Fred,
Un Æwermoth desülwe Sted.

Jehannohm fangt to snacken an:
Wa lang ist nu al her, Jehann?
Mi düch, as wenn dat güstern weer,
Weest noch? min lusti Finsterbeer!
Ik harr mi jüst min Spiker bu't,
Wat drunken Jüm en Kaffe ut!

»Jawul, Jehannohm! dats ok wahr!
»Dat ward, to Hauaarn, föffdig Jahr.
»De Kaffe weer noch ganz wat Nies,
»Wi drunken ok bi Ammerwis'.
»Greet Unhold kenn em nich to kaken,
»Se wull noch eerst en Bohnsupp maken.
»Wa war se dull! wa hebbt wi lacht!
»Dat weer so warm de ganze Nacht!
»De Dær stunn op vun Gaarn nan Saal,
»Ohm gung der buten op un dal,
»Un steek He mal de Kopp in Dær,
»So sä He: Junges, wüllt jüm mehr?«

Jehannohm sitt un folt de Hann',
Jehann is still un süht em an,
Denn fangt Jehannohm wedder an:
Ni wahr, Jehann? Wer harr dat dacht?
Dat kann doch kam as Dod un Nacht!
Min Vater sä al, Glück un Noth
De harrn er Stunn' as Ebb un Floth.
Nu blitzt de Strand, nu schint de Sünn,
Nu geit de See daræwer hin.
De Waggen brekt dær Dik un Land,
Denn spelt de Kinner op den Strand. -

Wi wahn bi Büsen dicht ant Haff,
Um Hus un Wurth en brede Graff,
En Brügg na Strat, nan Dik en Steg,
Denn seegn wi æwer de Watten weg;
Dar kunn ik ganze Namdags stan
Un seeg dat kamn un seeg dat gan:
Nu schümn de Waggen grau un grön,
Nu weert en Del so drög un schön.
Un weeg der'n Segel stolt un hell,
So dröm ik mit vun Well to Well;
Un leeg de Strand der still un witt,
Se seet un sünn un dröm ik mit.
Denn speln de Möwen op den Slick,
Denn gungn de Schap ann Butendik,
Denn seeg de Scheper as en Pahl
Mit Hund un Stock vun Dik hendal.

De Fischer wahn der eben hin,
He harr de Netten inne Sünn.
He gung na Heid mit Kraut un Stint,
De Netten flick sin Broderkind.
De hollt er Arbeit op den Schot,
De driggt ni Strümp, de driggt ni Hot,
Dat gröne Gras dat is er Stohl,
De swarten Lucken sünd er Shawl,
So seet se ganze Sommerdag'
Un flick un stück un triller sach.
Ok flech se Körv ut Weed un Spön,
Weer jümmer schu vær sik alleen.
Keem unversehns en Minsch er neeg,
So schot se as en Lamm to höch,
- Flick weer se, as en jähri Fal -
Un flog vun Dik to Hus hendal.
Doch seeg ik er mitünner sitten
An schöne Abends still to knütten,
Wenn't Water as en Spegel weer
Un Segels trocken æwert Meer:
Denn streek se sik dat Haar torügg
Un heel de Fingern babnt Gesich,
As wull se mit in Schipp un Boot
Æwer den Spegel, æwer de Floth,
Un mit de Sünn, de ünnergung,
Un mit de Swan, de lisen sung.
Denn kunn ik sachen neger gan,
Denn heff ik öfter bi er stan,
Un seeg de Ogen deep un klar
Un swarter, as dat swarte Haar,
Doch starr, as wenn se dröm un sleep
Oder sik wegdach inne Schep.
Doch sä ik noch so sach: Gunabnd,
So fahr se mit en Schreck tosam,
So schu, as harr se wat verschüllt,
Un seeg mi an, as weer se wild;
Doch wuss se bald, ik meen't ni slecht,
Un funn sik na un na torecht.
Seggn de se nix, as wenn ik frog,
Doch ik weer junk, wi weert genog,
Ik wull man snacken un er hörn.
Se harr en Stimm, dat bev, dat klung
Mi jümmerlos, as wenn se sung.
Dat weer ni lud, dat weer ni klar,
Ik weet ni - rein so sunnerbar - -
Ik dröm noch öfters, wa se sä
Op eenmal: Nu Jehann ade! -
Ik fahr tosam, as weer en Klang -
Denn swev se al de Dik hentlank,
Un glitsch hendal so lis' un licht,
As wenn en Duv to Nesten flüggt.
Ik seeg er na un sä Ade -
Denn seeg ik wedder op de See,
Mi düch, de Wellen, oder de Swan
Sän Ade, ade! Jehann.....
De Ole snackt wul wat in Drom
As Abends en Sülwerpappelbom:
De Blæder bewert op un dal,
Dat pisselt dann un wann enmal,
Denn kumt der mal en Tog un Luft,
Denn klænt he wat vun Værjahrsduft.
Ik weer ni truri, wenn se ging;
Dat weer je so - wer kunn dat dwing'?
Dat Water harr je ok sin Will
Un keem un gung un blenker still,
Un Dag un Nacht de gungn er Gank
Un Storm un Larm un Swangesank,
Un Wintersnee un Værjahrssünn
De trocken as de Waggen hin.
Wer wull se stüern, wenn se keemn?
Un holen, wenn se Afscheed neemn?
Dat weer je binn' so still un warm,
Wenn't buten snie un storm un larm;
Dat weer noch schöner buten vær,
Wenn Summer leeg op Strand un Meer.

Ik söch er nie, un drop er doch,
Ik dach an nix un harr genog,
Ik seeg man, wa se gröter war,
Wa fin un bleek, mit swarte Haar.
Wa arm - dat leet ik mi ni dröm',
Ik broch er nix as Strüß un Blöm'. -
Er Ohm de sprok tobraken Platt,
Seeg düster ut un brun un swatt,
En groten Mann, ok so vær sik.
He stunn mitünner op den Dik,
Weer in Gedanken ganz verdeep,
Un starr in See na Böt un Schep.

Wer harr dat dacht?- In Harst al lat -
De Blæder welken oppe Strat,
De Appeln weern al ut den Garn,
Wi harrn dat hild de Bohn' to aarn,
De Spinnwipp glinstern mank de Stoppeln,
De Ossen brüllen vun de Koppeln,
Dat weer so still, man kunn se hörn
Noch lisen ut de widste Feern;
De Wagens klætern langs den Weg,
Un Stuff un Newel steeg to höch.

Ik fohr uns letzte Slepen rop,
De Knechten legen möd derop,
Se snacken lis, as man wul deit,
Wenn wedder'n Summer slapen geit;
Doch hör ik't All, ik fohr man sach,
Ik weer wat swar de hele Dag,
Mi keem dat Feld so lerri vær,
Ok dur mi't um de möden Per...

Nös keemn wi na de Dik hentlank:
Do leeg de See der spegelblank.
Wa mennimal harr ik er sehn,
Doch dücht mi, nie so wunnerschön,
So sülwerglatt, so blau un blid,
So as de Heben deep un wit!

En Segel blenker as en Mew,
De langsam achtern Queller swev.
Sunst weer dat All so still un dot,
As sleep de Eer mitsams de Floth.
Sogar de Knechts er Snack verstumm,
As gung dat Swigen lebndig um.

Am Ende seggt der Een: »Dar süh!
»Nu sett he endli Segel bi.
»Dat buten is noch Osten-Köhln,
»De schall der bald heruter wöhln.
»Se seggt, dat is en grote Kaar.
»Wa kann't doch gan! wa sunnerbar!
»Ik ree hier jüs vunmiddag dal,
»Do keem dat Boot an, wat se hal.
»Wi meenn je dat't Zigeuners weern,
»Am Ende sünd't doch feine Herrn.
»Dat munkel ok wul dann un wann,
»Doch wer se kenn, wer löv deran?
»Genog, ik seeg dat Boot der stürn,
»Un do de Fischer un de Diern.
»He harr je wul aln Teken sehn,
»Se legen beide op de Kneen,
»Ik löv s e ween h e leeg un be,
»Doch kunn'k ni ruthörn, wat he sä.
»Mi düch, keen Dütsch - do len se an,
»Un ruter sprung en groten Mann,
»Heel fein in Rock, vun Hut un Haar
»Jüs as de Fischer, ganz un gar,
»Se sän, sin Broder - dat's wul so -
»De sprung int Flegen op se to,
»Un harr se fat in jeder Arm
»Un ween, dat much en Steen erbarm'.
»Denn gungn se, as se gungn un stunn'
»Un weern int Boot un weern verswunn'.«
De Ole mag wul wedder dröm,
De Anner sitt in Ruh to töbn,
He hett de Sak wul öfters hört
Un weet al, wa se wider föhrt.
Wa ik to Hus keem, weet'k ni mehr.
Mi dücht, wi segeln æwert Meer.
Ik stunn un harr er bi de Hand,
Do keemn wi in en herrli Land,
De See de leeg der spegelblank,
Dat Gras dat grön ann Strand hentlank,
De Böm de wussen himmelhoch,
Ok weern der Blæd un Blöm genog,
Dat weer so fremd un doch so blid,
As man wul op de Biller süht.

Denn frag ik er un seeg er an:
Seggst du wul nu: Ade Jehann?
Denn schüttelt se de swarten Haar,
Doch weer se stumm un sunnerbar,
Un schul de Ogen mit de Hand
Un starr heræwer æwern Strand,
Ik ok, un vuller Angst un Weh,
Un seeg en Segel inne See,
Un denn en Placken, denn en Boot,
Un den en Fremden, fein un grot,
Un Rock mit gneterswarte Haar
Un as de Fischer ganz un gar.
De neem er fat, mi war so weh,
Denn sä se: Nu Jehann, ade! - -

Am Ende keem ik to Besinn',
De schin de Snee int Finster rin.
Se sän, dat weer se wunnerbar,
Dat ik noch lev un beter war. - -

Dennößen gung ik in de Welt,
Un kreeg min Deel an Gut un Geld,
Un kreeg min Deel an Freid un Leid -
Un as dat keem, so drog ik't beid;
Denn jümmer weer mi so to Sinn',
As weer keen rechten Smack derin,
Denn jümmer weer mi so to Moth,
As keem un gung dat, as de Floth...
He swiggt un nült de Kopp in Hand -
De drömt wul noch mal vun de Strand....
So flüggt de Seel dær Nacht un Smatten
Un finnt er Stell mit Rau un Schatten.

Hö, hö! de Annern ward noch lud!
Schleif-Scheeren putzt wul'n Dünjen ut!
He hett son Art to »Segeldrücken«,
Dat Alle lacht as schulln se sticken.
Denn ward de »Dod« dat gar to dull,
He hevt de Hann' vun Zeitungs vull,
- Wul meist en Halfstig Jahr to old -
He hevt de Hann', un hett se fold,
Un seggt: Wa mægt Ji so vertelln!
Antwerpen brennt de Citadelln!
In Frankrik is dat Solt so dür!
De ganze Süden steit in Für!
Dom Michel hett Dom Carl besieg!
Dat durt ni lang, so hebbt wi Krieg!

So strevt he rut mit grote Schritt.
Ok vær de Annern ward dat Tid.
Doch Seweringsche singt noch lang
En Pestilenz- un Kriegsgesang.