Quickborn/Peter Kunrad

De Summerabend lockt Herr Paster rut.
He stoppt en Kalkpip, treckt de Nachtmütz deper
Un slarrt vær Dær un sett sik ünnern Linnbom.
De Schatten reckt al lank bet anne Kark.
De Moorlüd gat, er Körv un Kruken leddig,
Mit blanke Schüffeln op de breden Schullern
In möden Schritt un krumme Kneen to Hus.
Ok klappert al de Ammers um de Eck:
Dat Mäden kumt mit blote Föt vunt Melken;
De Backen glöht er vun de sware Drach;
Se bögt de Tön værsichtig æwern Drüssel,
Un lisen glitt se sitwarts inne Dær. -

Un binnen hört man hell en frische Stimm,
se lacht un snackt, dat Seel in Ammer klætert,
Denn trillert sacht en Leed de Del hentlank,
Un wedder kumt en lisen Schritt vær Dær.
So fin un witt un doch in vuller Blöt,
Man meen, man seeg en Drom mit waken Ogen,
Un dacht, se war verflegen un verswinn’.
Doch swinnt se nich; se trippelt na de Bank
Un fat de ol Herr Pastor um den Hals
Un fichelt em un kloppt em oppe Backen.
Dat mak sik jüst as Winteris un Værjahr:
De Ole mit de depen düstern Runzeln,
Un Lotte mit de witten glatten Hann’.
He dau ok richti op vun all dat Kluckern,
Dat helle Water stunn em inne Ogn.

Wi günn’ dat uns wul lewer as de Ol -
Min Leser un ik sülbn - doch harr se Rech,
He weer en Seel so gut, er lewe Vader.
De Ole rück en beten anne Sit,
Doch Lotte leep noch weder rin int Hus,
So broch en Sett mit junge Zuckerarfen,
Un seet un pal se ut mit flinke Fingern.

Do keem de Strat tohöch bi’n Waterbek,
Wo witt as Snee de Heck vun Fleder blöh,
De ole Vullmach rop in blanke Tüffeln,
De Kopp binah noch witter as de Blöm,
De Rügg so krumm as weer he’n Ellhornstubben.
He much dat ok wul bi sik sülbn bedenken,
He stütt sik op sin Stock un rich sik op,
Keek na de Blöm un schütt de graue Lucken.
Denn krop he allnagrad de Strat tohöch:
Herr Paster gung em wücke Schritt entgegen,
Gev em de Hand un trock em na de Bank: -
Dar seet he, twischen Lotte un Herr Paster.

Eerst weer he wat verpust un sünder Athem,
Doch keem he na un na to Stimm un Wort,
Un snack so munter, weer so frisch un risch,
As stunn he Achtein neger as de Tachndig.

He meen, he blöh nu as de Flederbom,
Un neegstens war he röthlig as en Appel,
Un wenn lütt Jumfer so lang töben wüll,
So war he noch sin Danzschoh wedder söken;
He weer man blot ni seker vær den Docter,
De jüstement em jümmer inne Queer leep,
Un nu al wedder na den Paster stür,
As wull he Een vun unse Dree to Bett bringn -
He much wul weten, wer dat wesen schull, -
Un darbi lach de Griskopp as en Spitzbov,
Dat he vær Hosten sticken schull, un roder
As Lotte war un as en Bunkerappel.

De Docter stür ok richti na se to.
He gröt de Dree un wünsch en guden Abend,
Un as Herr Paster sä, he much sik setten,
So trock he sik en lüttje Bank torech
Un sett sik grade æwer vun de Annern.
Herr Vullmach harr de Luch noch nich int Spor;
He heel de Kneen un host un keek na Lotte,
De weer noch roth un drau em mitten Finger.

De Docter ded, as wuss he narbens vun;
He frag Herr Vullmach, ob de Bost noch gut weer
Un wa dat sunsten stunn mit de Gesundheit.

Herr Docter, seggt de Ol un richt sik höger,
De Been wüllt man ni jümmer as de Kopp,
Doch is dat Hart noch sund as Fisch int Water;
Un æwerhaupt, dat mutt ik rein ut seggn:
De Docters sünd mi as en Dorn int Og,
Ik löv, de hebbt de Krankheit in er Kruken.
Denn - nix vær ungut - nehm ik Em man sülbn,
He is eerst wücke Weken hier int Kaspel,
Nu kumt aln Koppel Krankheit achterna.
Wat wussen wi vun Gripp un galstrisch Fewer,
Vun Reimertissen un de annern Dinger!
Harrn wi mal Snæv, so neemn wi wat to sweten,
Dat Lifweh eet man weg, vær Koppweh sleep man,
Un gegen Anwass hölp en isen Spaden -
Wa is dat nu mit David achtern Dik?

De Docter seeg verlegen na sin Föt,
As wull he ut de Eer en Antwort söken.
Doch Lotte keem em mitte Mund tovær:
Hett Obbe noch ni hört - vergangen Nach?
Se halen Vatter güstern noch in Düstern.

»De is bi Gott den Herrn«, seggt do de Paster.
Dat ol Gesich, dat eerst so fründli lach,
War do mit eenmal runzelig un düster,
Un truri sä he sachen: He is dot!
Dat weer de letzte vun min Scholkamraden.
Nu kumt wul ok an mi nagrad de Reeg.
Wa menni Spaß hebbt wi tosam verlevt!
He weer je’n Stukel mit en swacke Bost,
Doch vull vun Knep un luter dulle Faxen.
Wi meenn, he harr man kum dat Lebenslich,
Un dachen oft, he war int Lachen sticken;
Doch hett dat noch binah am längsten brennt -
Un ik bün nu de Stummel opt Profitjen,
De neegste Windstot weiht mi ok wul ut.

Dat weer en egen Mann, seggt do de Docter -
As dur em, dat de Ol so truri toseet,
Un söch he em inn anner Spor to bringn -
Wat harr he all in Kopp un inne Fingern,
Un Allens stunn em drulli eernsthaft an.

He full mi glik int Og noch oppen Wagen,
As ik ut Kiel von Gündsit ræver keem.
Se harrn hier jüs en lusti Schibenscheten
Un trocken mit en Trummel langs de Strat:
Do strev de lüttje David krumm værop,
De Bost behungn mit Keden un en Schild
So grot un breet, dat em binah versteek;
Man eben glup de Kopp deræwer hin,
So listi as en Muskopp ut en Kees.

Un achter em de grote dumme Smid,
As Garden seggt: de grote Risenbiter -
Ik meen, ik seeg dat ole Testament
Un Goliath un David hier in Fründschop.
Un as de Lütt mi majestätisch gröt,
Un Goliath de Fahn herummer swunk, -
He harr mi meist vun Wagen raffer rakt, -
De meen ik fast, ol Büsum steeg ut Haff
Un Waghals trock herum mit all sin Kalwer.

Herr Paster grin un krau sik mitte Pip:
Ja, dat is wahr, he weer en rechten Kobold!
Nix weer der los, ol David weer der mank,
Bi Nacht un Dag, in Guden un in Slechten;
Un spel man Lischen Allerlei mal rug,
So stunn he glik, as wenn he’t raken harr,
Mit beide Hann’ hoch inne Jackentaschen
- Ol Garden sä: de grise Hangelputt -
Un hör andächti to, as inne Kark.
Des Morgens, wenn de Dag man eben grau,
So fech he al to Warksted na den Discher.
De Fingern hungn binah bet anne Eer,
Un reck he denn de langen Arms herut,
Un weih darmit, as sin Gewohnheit weer,
So leet he as en Buckmæl mit een Flægel:
De Thierarzt nöm em jümmer Telegraph.

O ne! seggt Lotte, Vatter, weest du noch -
Un darbi lacht se hartli, dat dat schall -
Am dullsten weer dat bi de Cholera.
Do hür he sik inn Thorn de Klockenstuv
Un leet sik inne Heid en Antog maken,
Jüs as dat Bild, wat du vun Hamborg kreegst,
De Hot un Büx un Hannschen, allns vun Ledder.
De Jungens repen: David in Hanßupp!
Vær Mund un Ogen weern der runne Löcker,
En mischen Fürstav harr he inne Hand,
En lange Pip - so steeg he hin to Kark.
Ol Garden stunn hier jüstement vær Dær,
De sett er Bandputt mit de Melk na Eer,
Un hev de Krücken æwern Kopp to höch
Un seggt: de leddern Jung stiggt rop nan Himmel!
Wa hebbt wi lacht! Ik harr je grässlich Angst,
Doch do vergeet ik Cholera un Allens.
De Docter lach, un ok de Paster smuster,
De Vullmach smuster blid un smerri mit.
Na! na! Gott heff em seli, seggt he denn,
Dærdreben weer he, doch sin Dag’ ni slech,
Un steek he ok vull gottsvergeten Knep.
In jüngern Jahren weer he redi dwattsch!
Ik weet noch, mal ins wull he Jäger speln,
Doch leep he swar un riden kunn he gar ni,
So mak he sik inn Dik en Hütt ut Reth.
Dar harr he nu en Reeg vun Flintenlöp
Ut ole Knappers vun den Büssensmid,
Ik löv, he sä, dat weer en Batterie,
Un darmit schull dat op de Aanten los.
Op eenmal Abends inne Schummerntid,
Perdauz! dar hört wi’n Knappern un ne Knalln,
Un Alle lopt wi ruter na de Mæl:
Dar drift de Hütt in Stücken rum opt Water,
Un ut de Rüschen quäkt en lüttje Stimm,
Binah as Værjahrstid en Hasselpock;
Denn pallscht der wat dær Slick un Slamm hendær
Un darmit kruppt en Dings to’t Water rut.
De Dierns schreegn: Herrje! dats Otter Büngel!
Doch David weer dat, natter as en Katt,
Un swatter as en Schösteenfegerjung.
Un mit dat Jagen harr dat ganz en Enn’.

Doch nu verfull he hitzig op de Böker,
Un seet bet æwer Näs un Ohrn derin,
Noch deper, löv ik, as in Mælendik.
He söch na ole Steen un Dinger rum,
Un sammel sik en Tünnssack vull vun Rümpels.

Wi harrn to Hus en ol verrusten Slætel,
Den gev ik mal an Krüschau Timm sin Hans,
De broch em denn des Abends hin na David
Un sä, he harr em dicht bi Tielen funn’,
Dar weer he ut en depen Graben kleit.
Wat gev’t en Lebend! David muss je los,
Un söch bi Tielen veertein Dag’ dat Slött,
Un schrev na Kiel un Gott weet wo noch hin:
He harr de Slætel vun de Tielenborg,
Un neegstens war he ok dat Slött entdecken.

De Tiden ward nu anners, segg de Ol,
Ik weet ni, wat ik seggn schall to de Welt,
Gelehrter ward se, awer ok so stumm,
So old un so vernünfti un so lerri -
Am Ende hett ol Garden doch noch Recht,
Se seggt: de Minschen makt nu Allens eben,
Se föhrt de Bargen af, de Löcker to,
Un sünd se mal mit all de Arbeit klar,
So stött uns Herrgott Allens æwern Hupen.

Ne! ne! do weer dat fröher ’n anner Tid,
Do sungn doch nich int Værjahr al de Grillen,
Un de Verstand de keem eerst mit de Jahrn,
As Peter Bur noch lev, de Dubenkönig,
Un bummeln Hans un Krüschan Pipendeckel -
Bur Peter sä ni anners as de Hæv,
He fung em oft en smucken Prüker weg -
Un grote Jab, de lewer Höhner greep.
War weer’t en Tid, wat weer dat do værn Leben!
Grot Jab wahn bi den Pohl int lüttje Hus,
Dar wussen domals grote Eschen rum
Un um den Kruthof harr he’n hogen Wall.
De Jakob sä, dat weer sin feste Burg.
He weer Een vun de graben Æwerelfschen
Un harr en heel verdreihte, dwattsche Sprak,
Snack jümmer vun sin »Wörteln« un »Artüffeln«.
Dar seeten wi in Summer oppe Grasbank,
Un Peter Bur un Krüschan streden sik;
Grot Jab vertell uns Dünjens merrn dermank
Un putz sin holten Sleev un Spillbomlepels,
Ik sä mitünner: Jakob Lepelfreter,
Denn war he splitterhagelrasend dull
Un schull - em kunn de Döwel nich verstan.
De junge Welt is gänzli anners warn,
De les’t Avisen, spelt int Weertshus Karten,
Dar is keen rechte Lust, de hebbt keen Leben,
De sünd al vær de Jahren old un kold.

Herr Vullmacht hett nich Unrech, seggt de Docter,
Mi dünkt dat ok, de Welt ward jümmer koler;
En ächten Bruskopp süht man nu man selten,
Un Allens ward vernünftig, still un old.

Herr Docter, seggt de Paster, nich to rasch!
Se sünd noch junk, Se kennt uns noch ni recht;
Doch dach ik ehr, Se streden vær den Fortschritt,
Dat is de Mod in disse kloke Tid.

Ik löv ok, dat dat værwarts geit, Herr Paster,
Seggt do de Docter ’n beten roth umn Kopp:
Doch stat wi grade in den Æwergank,
Dat Ole fallt un Niet is noch ni dar,
Dat schint mi würkli gegen fröher kahl,
As Jeder noch vær sik lev frisch un fröhlich.

De neem Herr Paster wedderum dat Wort:
Min lewe Docter, seggt he, nich vær ungut,
Wat man ni kennt, dat schull man ni verdammn.
En jede Stand hett doch sin egen Welt,
Un jede Lebenstid er egen Form,
Un tritt man rut, un steit man buten vær,
So meent man, binn’ is Allens still un dot;
Un doch is binn’ dat Leben so as sunst,
Un Allens hett sin Deel an Freid un Leid,
Un lerrig geit keen Hart dær disse Welt.
Herr Vullmacht süht vundag’ man ’n beten düster,
Sunst war he ebn so spreken as ik sülm.
De Bur hett ok sin egen lüttje Welt,
Un wer se sehn will, de mutt Ogen hebbn,
Un is se nich so lud as fröherhin,
So kik he um so deper, niper to,
Un hett he denn en Hart vær se in Liv,
So ward he finn’, de Welt is noch so vull,
So selig un so heimisch un so bunt,
As uns de besten Schriften man vertellt.

Herr Vullmach seeg no’n beten düster ut,
Doch nick he stumm sin Bifall to Herr Paster,
Un fast in Iwer fahr Herr Paster fort:
Vær korten eerst passeer hier en Geschichte,
De mutt ik Se, Herr Docter, doch vertelln,
- Herr Vullmach kennt se ebn so gut as ik -
Denn stimmt Se noch am Ende mit mi in:
De Jugend hett noch nich to vel Verstand
Un is, as wi wul seggn warn, to romantisch. -

Hier weer min Leben noch keen Schauspiel wen.
Do heet dat mal en Dag: Nu kumt Kemedie!
In Dischers Pesel schull't Theater stan,
Driadrium, as Garderut sik utdrück.
Dat weer en lüttje Bann' vun wücke Mann,
De inne slechste Tid op Dörpen spel.
Der Sünndags ström dat na de Kegelbahn
- Den Mandag weer de Anfang vunt Theater, -
Dat Junkvolk, wat man Been harr, weer to Gang,
Um sacht en Glup vunt Wunnerthier to kriegen.
De Peselfinstern weern mit Säck behungn,
De glasen Dær sogar noch mit en Laken.
Denn binnen bu'n se all de Wunner op,
Dar gnasch un brasch dat, ballern Biel un Hamer
Un Sag un Hæwel maken groten Larm.
De Jungens luern sachen dær de Ritzen
Un repen dann un wann: Nu kik! dar is Een!
Dat Kegeln un dat Spill war rein vergeten,
»Rum alle Negn« - dat mak vundag' keen Indruck:
De Ogen segen rüggwarts æwer de Schullern.
Süh dar! dar keem en swarten Kruskopp rut,
Hemdsmauen un op Tüffeln, flink un fründli,
Un snack un de, as hör he merrn dermank:
Un doch so hochdütsch, orndli breet un værnehm,
Recht æwer de Bost, de Tüffeln wit vuneen,
Un snack vun Bahn un Kegeln as en Kenner.
De Junges drängn sik as en Klun herum
Un alle starrn em pillik int Gesich.
Doch stunn he man en lüttjet Ogenblick,
Denn brus' he sik de Haar op mit de Hann'
Un witsch hinin na Dær un snapp se to -
Un alle Herrlichkeit weer achtert Laken.

Dar seet vundag' en Bengel mank den Tropp,
De sunst ni geern de Kegelbahn besöch.
He stell sik, as de Kruskopp ruter keem,
Wat anne Sit, un heel de groten Hann'
Torügg, un dat Gesich nieschirig værwarts.
Dat Kinn weer em noch länger as gewöhnli,
As he sik as en Hadbar Lankhals reck,
De groten Backen babn de annern Köpp,
Un Mund un Ogen apn as Spikerluken;
Un as he wegwitsch, seet he oppe Bank
Un sä keen Wort, as he gewöhnli de.
Sin Vader weer al lange Jahren dot,
Sin Moder lev as Wetfru op de Stell:
Dar steit dat Hus, to Süden anne Brügg.
Se harrn er Brot un levten still un enig,
Denn arbeidn kunn un much he as en Perd,
Un anners keem he selten ut de Dær.
De jungen Bengels harrn em oft tum Besten,
He gung je ni to Danz un to Gelagg,
De Mädens nömn em darum sündern Klas,
Fürböter ok wul vær sin roden Haar.
Doch sän se dat ni geern, dat he dat hör.
Denn malins op en Kranzbeer bi den Püttjer
Keem Juchen Grofsmid krætig op em to
(De Stankversit, as jümmer dun un neti)
Un seggt to em: Fürböter, brennt de Kopp?
Mit eenmal hett de Kunrad em bi'n Kripps
Un smitt em æwern Disch weg ünner de Bank,
Un nimt sin Pip un seggt keen Wort un geit.

Vundag' weer he de Eerste nich vunn Platz.
He seet un hör noch na den hinken Sadler,
De vunt Theater un vun Wien vertellt.
De harr bet Ungern un de Türken reis't
Un keem na vele Jahren lahm to Hus.
Sin Broder meen, de lüttje dicke Brügger,
De Wilden harrn sin Knöp vær Gold ansehn
Un mit en Biel sin linker Hacksehn afhaut.
De sprok vun Wiener »Brader« un Theater,
Vun Wilhelm Tell un all de grote Pracht
Un vun de Kronlamp mit de dusend Lichten,
Un Kunrad hör em nip mit Lüsten to.

De Mandagabend gungt denn richti los.
De groten Scholjungs harrn de Zettels schreben
Mit prente Bokstabn: Die geraubte Jungfrau.
En keiten Burschen mit en Zuckerhot
Verdeel so al an Morgen Hus bi Hus
Un sä, dat Stück weer gänzli wunnervull.

Des Abends trock dat lank de grote Strat,
De Dierns mit de blanken Sünndasmützen,
De Bengels all in Wix un mitte Pip.
Dat drev hentlank, as wenn dat Jahrmark weer,
Un Allens bög bi'n Discher umme Eck.
Ok Peter Kunrad arbei' langs de Steenbrügg
Un trock de groten Been un harr dat hild.
As ik der keem, do weer he al an Platz.
He stunn mit beide Armens oppen Rügg
Un keek mit grote Ogen na den Værhang.
De weer mit blaue Wulken dick bemalt
Un inne Meert en witte Frunsperson,
De rechter Arm tohöch, as wenn se wink,
De spitze Fot værut, as wenn se flog,
Un dær de Rocken blitzen er de Lichten;
Dar weern wul hin un wedder Löcker in.
Mitünner swunk un weih se hin un her,
Denn gungn de Lichten ut, de Löcker to,
Un dær de Schuller blenker denn en Og.
Denn reep dat Lüttvolk oppe letzte Platz:
He kikt! he kikt! un alle Dierns lachen.

Doch Kunrad stunn un ripp un röhr sik nich.
He hör ni mal, wat blinne Peter spel,
Den Sehnsuchtswalzer un de schönsten Pulkas,
Wa lisen alle Föt den Takt to slogen,
So dat de ganze Opbu danzen de.
Am Ende war de eenmal, tweemal klingelt,
Un blinne Peter spel dat Mantelleed,
Denn noch eenmal: Thalia flog tohöch,
Un vær uns stunn de Welt un noch en Dörp.

Wa weer dat schön! wa weer dat all natürlich!
Un Hinnerk Kik sin Kasten nix dargegen,
Sogar dat splinternie Poppenspill,
Wat Wilhelm Reimers Heider Permark wis',
De Riesin, de int Haar en Ambult drog,
De Declamor, de Bli- un Füerfreter -
Dat weer darbi as Maanschin bi de Sünn',
Koppschoster Hans bi König Salomon!

De Kruskopp mak den wilden Röwerhauptmann,
Un red vun Mord un Dodslag as en Spaß,
Un harr en Bart, un weer mit een Wort gresig!
De Bursche spel en flinken Sniderjung.
He seet un neih - de Röwer keem herin -
He seet un dröm un war em gar ni wis.
De Röwer stött den Disch um, wo he seet:
Do glitsch he anne Eer un neih noch fort.
Doch as de Röwer pral un he tohöch keek -
Herrjemine! wat mak he værn Gesicht!
Un flog, as weer he'n Vagel, op dat Eckschapp.
De Bengels lachen, dat de Pesel dræhn.

De Hauptperson dat weer de Snidersdochter,
En junge Diern vun föfftein, süstein Jahr.
Ik weet ni rech mehr, wa dat Stück tohophung,
Genog, se keem nich glik bi'n eersten Optog.
De Pesel weer noch lud un vull int Lachen,
Do keem se - un mit eenmal war dat still,
As flog der, wie man seggt, en Geist dært Hus.
Ik kann ni seggn, mi sülm war so to Moth.
Ik seeg mi gau mal um, ob ik ni dröm:
Do stunn de arme Kunrad rein verblixt,
De Hann' tohöch un Mund un Ogen apen,
As kunn he't ni begripen un ni faten.

De Lüttje weer ok recht en Unschuldsbild.
De Ogen lachen bi de swarten Haar,
Se sprok so schu un schüchtern un so ehrbar,
So weer so flink, so blöd un doch so nüdli,
Se spel de Rull, as weer se vær er makt:
Gewiss, dat weer de wahre reine Unschuld.

Ik schall ni seggn, wat Peter Kunrad dach.
He stunn dat ganze Stück lank as verbistert,
Un as de Röwerhauptmann mit er wegdrog,
Do glinstern em de Parlen vær den Kopp,
He hev de Fot, as wull he achterna,
Un ball de Fust - doch glik besunn he sik
Un stell sik anne Wand hin as en Pahl.

So stunn he noch as al dat Stück to Enn' weer
Un alle Lüd sik ut den Pesel maken.
Op eenmal greep he endli na sin Mütz,
Un trock se inne Ogn un dräng sik rut
Un slunter achtern Dik alleen to Hus. -

De Spelers bleben länger as se dachten,
Se harrn en gut Geschäff un schöne Innahm.
De Buern keemn vun alle Dörpen her,
Sogar de kloken Heiders lepen rut,
Den Kruskopp un dat smucke Kind to sehn.
Des Sünndags heel dat vull vun Wagn un Per;
Dat Dörp weer ganz verännert un verwandelt;
De Waterbörs' un alle flogen op
Un Danzgelagg un Kranz- un Finsterbeer:
Dar war vun nix mehr spraken as Theater.

Ut Peter Kunrad warn wi gar ni klok.
He kreeg en nien Rock, en nie Mütz,
Un vær de smerten Schoh 'n Paar blanke Steweln,
Un blev doch still un arbeitsam as anners.
Doch jeden Abend, wenn't Kemedie gev,
So mak he sik al tidi oppe Been
Un stell sik ünnern Lüchter anne Wand
- De Bursche nömn em heemli Lichtenpahl -
Un weer dat ut, so gung he still to Hus.

De Kruskopp mak sik bald int Dörp bekannt,
Un alle sän, he leet en netten Minschen,
So orndli un bescheden un vernünfti,
Un gar ni as en Rummerdriwer hör,
Un as man en Kemedijanten dacht harr. -
He leep hier oft ni Niklas anne Brügg,
Wo Peter Kunrad Abnds gewöhnli seet.
Ok anner Bengels kemmn der na un na,
Un unse Kruskopp weer denn ant Vertelln,
De Annern swegen still un hörten to.

Wer schull dat dacht hebbn? Kunrad war so drist
Un frag em bald na dit un dat un Allens,
As weer em nu de Kekelreem eerst snedn.
Se sän, he weer so dumm ni, as se meenn,
Un wussen nich, wo he derbi kam weer,
Denn in de Scholtid hör he to de Slechsten.
He frog sogar mal na'n Kemedienbok,
Un as de Kruskopp sä, he schull man hinkam,
So sä he richti to, he wull dat halen.
He gung ok würkli ropper na't Rundeel
- Dar harrn se bi den Farwer er Quarteer -
Un keem eerst lat in düstern Abend wedder.
Ok blev dat ni bi eenmal un dat anner:
He harr des Abends bald sin Stig darhin,
Un mit de Kruskopp war he ganz vertrut. -

Dat stille Water hett en depen Grund. -
De Tiden lopt, de Winter keem heran,
Theater un Kemedie war wat Oles,
Dat Dörp war still, de Buern blebn to Hus,
De Spelers packen in un trocken weg
Un Allens gung sin oln bekannten Gank;
Doch harrn se seggt, to Summer keemn se wedder.

Uns Kunrad weer de ole sündern Klas.
He gung un dröm un arbei' as gewöhnli.
Sin Moder sä, he seet des Abnds un les'
Un kreeg des Sünnabnds Böker ut de Heid,
Ok wul en Breef, se wuss ni vun wokeen:
De harr he jümmer bi sik inne Tasch.
De Bengels sän, he wull studeren lehrn,
De Olen meenn, he weer ni recht bi Trost,
Dat war em gan as Hanssen vun Süntann
Un as Klas Groth ut Holm, de Rekenmeisters;
De seten ok to lesen un to reken,
Un reken sik vun Hus un Klus' heraf.
Klas Groth weer mal bi't Haufahrn oppe Wisch,
He stunn un fork, sin Fru weer babn un la':
Op eenmal fallt em dat Exempel in,
Wat de Professer ut Berlin em schickt harr.
Do grippt he na sin Jack un na sin Hot,
Un löppt to Hus un slutt sik in sin Kamer
Un kumt in wücke Dag' ni wedder rut.
Sin Fru sitt babn opt För un schriggt,
He hört dat nich un süht ni op noch um,
Bet wücke vun de Nawers er to Hus hölpt.
Ik drop em mal des Sünndags na de Predig,
Un frog em, wa dat gung un wat he mak.
»Ganz gut«, seggt he, »Herr Paster!« un ik frog em
Na dit un dat, un wat he lesen de.
Do mark ik wul, dat gung der bunt hendær.
He klag mi, dat he gar to weni lehrt harr,
Un dat man dat nich inne Schol bedach.
Ik sä em, wenn he Lust to lesen harr,
So wull ik em wat gebn, wat he verstunn. -
Nu keem he denn ok bald un hal sik wat,
Un snack vernünfti, drist un fri un nett,
Un wenn he't dær harr, be he um wat Nies
Un frog na dat, wat he ni rech verstunn.

So gung de Winter hin, dat Værjahr keem,
Un Peter muss bi't Plögen un bi't Seiden.
Ik seeg em selten anners as in Kark,
Doch gung he ok wul na de Kegelbahn.
Dat narrn un drilln weer awer ganz værbi.
De Dierns sän, Fürböter weer keen Dutt,
Ween he man blot no'n beten danzen lehr
Un denn dat Drömn bi helligen Daten naleet.
In Summer weer de Kruskopp wedder dar.
He klag, de Winter harr se banni mitnahm'.
De nie Sammtrock vun vergangen Jahr
Harr kahle Steden un weer orri dræthi.
De kralle Bursche mit den Zuckerhot
Harr lange dünne Been un korte Büxen.

De Kruskopp söch de oln Bekannten op:
Dat eerste Hus weer Peter Kunrad sin.
De Swester un de Moder heeln sik binn',
Ok keem der vunt Theater nix to sehn.
Dat munkel, dat se all er Tüg verkofft harrn
Un ganz in Noth un deep in Armoth weern.
So sän sogar, Peter Kunrad lehn se Geld
Un broch se heemlich Brot un Botter hin.
He seet der oft noch lat bet inne Nacht.

Op eenmal löppt dat as en Für dært Dörp:
»Peter Kunrad schall 'n Kemedijantin hebbn,
De junge Diern vun dörtein, veertein Jahr!«
Hans Küster keem un broch mi warm de Nachricht.
Ik sä, dat is en dumme Klænerie!
Kunrad is klöker as dat halwe Dörp,
En Jeder schull sin egen Drüssel fegen,
Wi Annern harrn wat anneres to don.

As ik noch schell, kumt Kunrad sin ol Moder
Un weent un schriggt un klagt er grote Noth:
Sin Vader war sik noch int Sark umkehren,
Wenn Peter de Kemedijantendiern neem.
Se harr em Allens seggt un weent un schregen,
Un harr em bedt vun Himmel bet to Eer,
Un Allens weer umsunst; ik much doch hinkam'
Un em mal Schimp un Schann un Scham værholn!

As ik der keem, so frag ik, ob dat wahr weer.
Do seggt he: ja, he wull dat Mäden hebben,
He much er lidn, de Diern weer gut un brav.

Do fung sin Moder an: Min Sæn, min Sæn,
Din Vader blött dat Hart noch inne Eer!
Bedenk din Moder un er grauen Haar,
Un lat mi doch de Schanddirn buten Hus'!

He seggt er ruhi: Moder wes' Se still.
Schall se ni rin, so ga ik sülm hinut.

Ik wuss ni, wat ik seggn schull to den Minschen!
He stunn so fast un seker as en Bom;
De leet sik vun Vermahnn un Weenn ni schütteln,
Dar muss Verstand un Æwerleggung to.
Ik be de Olsche, dat se uns alleen leet,
Un neem em ruhig un vernünfti vær.

He sä, de Lüd weern in de grötste Noth,
Se harrn nix mehr to biten un to breken
Un aller Tüg un Saken lang verkofft.
De Kruskopp wull abslut na'n grötern Ort,
De Annern wussen denn ni ut noch in;
De Bursche schull en orndli Handwark lehren,
De Moder kenn dat Sticken un dat Neiden
Un kunn sik nährn, wenn he er 'n beten hölp,
De Diern weer gut, he wull un muss er hebbn,
He war sik umbringn, wenn he er ni kreeg!

Ik stell em Allens vær, wat mægli weer,
Un sä, dat kunn un war sin Dag' ni gut gan,
He leep mit waken Ogen rin int Unglück,
Gut much se wen, se weer vær em ni passlich,
Un dit un dat un wat ik Allens sä.

»Herr Paster«, seggt he, »das nu all to lat,
Ik mag er lidn, ik kann ni ahn er leben,
Un wat ik toseggt heff, dat will ik holn.«

Nu seeg ik sülm, dat Reden keem to lat,
De Sak muss nu ren Lop hebbn as se leep,
An Holn un Stüern weer ni mehr to denken.
So sä ik denn, se weer je noch so junk,
He much sik dochen jo nich æwerilen,
He schull sik Tid nehm un sik recht bedenken.
»Dat keem der nich op an, dat wull he don.
Doch harr he dat bedacht un æwerleggt,
Un anners«, seggt he, »war't sin Dag' ni warrn.«
Wat gev dat nu værn Snætern un Vertelln!
Dat weer dat ganze Dörp sin Ehr to neeg.
De olen Wiwer heeln de Köpp tosam,
Bi jede Sot un Stegelsch stunn en Paar.
Wa hekeln se de arme Diern hendær!
Nix blev der na, as luter Schev un Schinn,
Keen ehrli Drapen Blot un keen nütt Haar.
De Dierns sän, se weer en ol Postür,
Un ni mal smuck, man'n beten opfigurt
Mit Slant un Trant, un ni mal hele Strümp! -
Un weern se nich vær Peter Kunrad bang wen,
Se harr er seker utekt mitten Finger.

De gung sin Weg, as wenn em dat ni rak,
Des Abends jümmer ruhi na't Rundeel
Un Jahrmarkt mit er dribens ut to Danz.
Ik seeg em noch - wa seeg he glücklich ut! -
Bi helligen Dagen lingelank de Strat,
Un snack mit er un harr er bi de Hand,
Un scham sik ni, as weert sin lüttje Swester;
Un richti hoch un stolt! man kenn em kum,
So lachen em de Backen un de Ogen.

Dat Mäden gröt bescheden hin un her;
De Mannslüd sän, se weer doch würkli smuck:
Wat harr se witte Tähn un rode Backen,
Un weer se ok man lütt bi Peter Kunrad,
Se weer doch smetsch un as en Swölk to Fot.

Se harr ok Abends as en Vagel danzt,
Un weer so nüdlich un so ehrbar wen,
Un so vergnögt, un harr so hartli lacht, -
Sogar Anngreten Möllersch much er liden.
Un bi den Farwer weer so as to Hus;
Un as de Kruskopp un de Bursche wegtrock,
Un as de Olsch sik inhür inne Heid,
Do lev se bi den Farwer as sin Dochder
Un wusch un feg un schrubb un lehr dat Melken
Un dreih sik keit in er Linnwullenrock.
Sogar ol hinken Kunradsche besunn sik
Un sä, wat wen schull, leet sik doch ni ännern,
Vellicht war't ok je beter, as se dacht harr.
Am Ende keem dat ganze Dörp to Ruh;
Man wücke Ole schütteln noch de Kopp.
So keem toletzt de Hochtidsdag heran.
Wer seli weer, dat weer uns Peter Kunrad;
De groten Backen stunn' em vuller Thran.
Dat ganze Dörp weer vull Gottlof un Freid.
De Büssen knappen, Abends gev dat Danz,
Un Allens hæg sik an de smucke Brut,
Un Allens gung as sunsten hier op Dörpen.
Dat drop sik jüst den Dag na't Heider Permark.
Wi seten rund herum op de Grotdel,
Vær Boos un Afsit hungn der witte Lakens.
De Schaffners gungn mit witte Platens rum. -

Mit eenmal schallt en Orgel vær de Dær.
Dat durt ni lang, so spelt en Vigelin,
Denn kumt en Harf, Gesank un noch wat anners.
Ik seet jüs grade æwer vun dat Brutpaar.
Mit een Mal ward se as de kalte Wand,
Un Kunrad ganz verhesbest un vertünnelt.
Ik meen, dar weer wat los un seeg mi um -
Dar stunn de ganze Sippschaft inne Dær!
De Orgeldreier mit dat halwe Been,
De Gliederrenker mit sin beiden Kinner,
De Taschenspeler in sin witte Mütz,
De Füerfreter mit de Segenbart,
Wat achterto de gele Barentrecker,
Sogar de grise Jung mitsams sin Ap,
De hoch un klok em vun de Schullern keek.
Se stelln sik sachten in en runne Reeg;
De Stumme, de opt Markt mit Leder handelt,
De Burn gewöhnlich anfat bi de Knöp
(He weer en bleken Mann mit lange Haar,
De schütt he jümmer, wackel mit den Kopp
Un heel de Lüd sin lütten Packen hin;
De Jungens sän: De stumme Harfenspeler),
De tred herut un heel en Art vun Red
Vun Dänsch un Hochdütsch un vun anner Spraken,
Un sä, se wünschen Glück un alles Guds
Un beden um en lüttjen warmen Drunk.

De Dörpslüd flogen all verblixt to höch,
Un Kunrad weer verbistert un verbas't,
Sin Brut war witt un roth vær Scham un Unglück,
Un Moder Kunradsch flog de Hann' tosam.

De Swigermoder fat sik noch am eersten;
Se gung na Kunrad, pust em wat int Ohr,
Denn na de Stumme, gev em frech de Hand
Un stell sik mank de Annern hin un snack.

Wat weer to don? Se kregen wat to leben,
Doch mit de Hochtid wull dat ni mehr flaschen.
De Brut weer weg un Kunrad stur un stumm.
Dat dur ni lang, so war de Sippschaft lud
Un maken Larm un föhrn dat grote Wort,
Dat seeg 'n Kemedie liker as en Hochtid.
De Stumme fung noch wedder 'n Reden an,
Verdreih de Ogn un schütt de langen Haar;
De Gliederrenker neem sin Kind tofaten
Un hung dat as en Wründel umme Nack;
De Barentrecker sung un dreih de Orgel;
Den grisen Burschen leep sin Apkatt weg
Un krabbel dær dat Laken na de Afsit;
De Dierns schregen, Allens keem in Enn',
Un Kunrad leep verdreetli hin un her.

Ik gung to Hus un seeg ni, wa dat bileep;
Doch hör ik annern Dags man vun Hans Küster,
Dat weer toletzt noch jümmer arger warn,
Bet Kunrad se mit Sack un Pack herutjag.
De Brut harr weent, de Swigermoder schulln:
»De Lüd weern ebn so gut as alle annern!«

De Olen sän, dat weer je'n Schimp un Schann,
Dat weer je'n rechte Orgeldreierzunft,
Dar kunn je all sin Dag' nix Guds vun warrn,
Dat weer je'n Himphamp as en Disen Heed,
To Rad un Galgen weer dat je de Anfang!
Dat keem am Enn' doch Allens to sik sülm.
Peter Kunrad lev un arbei' as gewöhnli;
Dock keem sin Fru man selten ut de Dær,
De Hochtid harr er banni Schaden dan,
»Kemedijantsche« heet un blev se jümmer.
Se harrn am levsten nix mit er to don,
Se sän, se much ni spreken un ni breken,
Weer orndli stolt un wuss ni wat se weer.
Mit Moder Kunradsch kunn se sik ni stelln,
Se munkeln gar, de Olsche harr er gnübbelt,
Un sän, se seet den ganzen Dag to weenn.
Kunrad war bald noch stiller as toværn,
Sin groten Schritt war Jümmer swarer gan,
De Backen warn em krækelich un infulln,
Dat lange Kinn noch länger as gewöhnli,
He weer toletz as Schatten anne Wand,
De Rock hung oppe Arms as oppe Stöcker.
>Do heet dat mal, de Kruskopp weer dar wedder,
In Sammtrock, gänzli as de feinste Herr,
In grauen Hot un mit en golle Uhrked,
He weer vun Hamborg oder Lübeck kam,
In Düstern - un mit eens na Kunrad gan;
Dar harrn de halwe Nacht noch Lichten brennt.
De Wächter harr ok hört, wa se der snacken,
Een gänzli lud, un Een harr weent un snuckert.
Sehn harr he nix, de Finstern weern behungn,
Doch seeg he oft en Schatten, de der fecht
Un snack, un denn weer Allens dot un still.
So munkelt dat den annern Dag int Dörp.
Den drütten Morgen kam ik vær de Dær,
As min Gewohnheit is, noch orri tidi,
Un hal mi ut de Pump en Glas vull Water:
Do kumt der'n Wagen rop vun Peter Kunrad.
Ik sta un pump - do kumt he jüs tohöch.
Værto sitt Peter Kunrad mit de Kruskopp
Un merren in sin Fru un Swigermoder
Mit Kisten un mit Kasten un mit Saken.
De Kruskopp un de Moder gröt mi frech,
De Fru seet nül mit beide Hann' vær Ogen
Un Kunrad mit de Hot deep int Gesich.
Wa seeg he goddsbedröft un slagen ut!
He heel dat Leid, as fahr he sik na'n Richplatz.
Ik meen, ik seeg de Dod mit Swep un Pitsch.
He sä keen Wort un trock man kum de Hot.
Ik wuss ni, wat ik seggn un denken schull,
Un stunn noch lang un seeg se achterna,
Bet mi de Fingern vun dat Water frorn.

Ik gung des Morns na Moder Kunradsche,
Un wull er fragen, wat se mak un de;
Mi düch, ik kunn dat ni mehr ruhig ansehn.

De hink mi al entgegen bi de Dær,
Un wisch sik mit den Platen dat Gesich
Un sä, as ik er frag: »Dat Unglückskind!
»Och Gott, du lewe Gott, wa schull't wul gan!
»Se süken hier je bi enanner hin!
»Min Peter halt dat Stück gewiss ni dær!
»De arme Diern! och Gott! se weer ni slech!
»Ik heff je ümmer seggt, dat kunn ni angan,
»Se warn dat noch beleben un befinn'!
»De slechten Minschen! un de Klatscherie!
»De arme Diern, se kunn dat je ni utholn!
»De Olsche! ne - de is an Allens schuld!
»Ik heff keen Schuld! gewiss ni, Herr Pastor!«

Ik frag er, wat værn Schuld un wat vær Lüd,
Un wat se meen - wo Peter Kunrad hin weer?
»Och Gott, seggt se, de bringt sin Fru na Heid,
»De will je mit er Moder weg na Hamborg,
»- Ik weet ni, wat se opt Theater schall? -
»De hett je so vel klænt, bet se't entwei harr!
»De drückt min arme Sæn dat Hart noch af!«

Dat dacht ik ok. Doch hier weer Allns to lat,
Hier weer wul nix to trösten un to hölpen.

Am Namiddag keem Peter Kunrad wedder,
Ik seeg em noch, wa he inn Wagen hung,
Ik wuss ni, ob he dot weer oder lebndi,
He seeg erschreckli, gottsbamharti ut!
He gröt mi ni un sä keen starbens Wort,
Un as ik hingung, tuck un muck he nich,
Un weer, as wenn nix los weer, bi de Arbeit.
He seeg mi fast un ruhig inne Ogen,
- Ik wuss ni, wat ik seggn schull to den Minschen! -
Un weer so bleek, as keem he ut de Eer,
Un as ik anfangn wull un wull em trösten,
Do fat he mi ann Arm un segg: »Herr Paster,
»Se meent dat gut - doch nu is Allns to lat.«
Wat schull ik don? Ik seeg, he harr wul recht,
Un dach, de stille Arbeit much em trösten. -

He ree ok ut to plögen as gewöhnli,
Doch hung he oppe Per, as weer he dun,
Un Abends keem he wedder, gung to Bett,
Un leeg man wücke Dag', so weer he'n Lik,
Un liggt un slöppt hier'n beten æwer hin;
Herr Docter hett den Likensteen wul sehn,
Dar steit sin Nam, un ünner: Treue Liebe.
Herr Paster wisch en Thran ut beide Ogen;
De Docter segg: Mein Gott, wa is dat mæglich!
Ja, ja! segg do de Vullmach, ganz gewiss,
De Kunrad weer min egen Brodersæn.

De Docter seeg verlegen op na Lotte:
De pal un harr de Ogen inne Sett.
He keem tohöch un mak en depen Diener
Un hölp de ol Herr Vullmach vunne Back,
Un sä gunnacht, un fat em ünnern Arm,
Un trock de Ole langs de Strat hendal.
Herr Paster gung mit Lotte rin int Hus,
Doch segg he noch de Beiden na, un segg:
»Von allen Erdenwundern ist das größte
»Ein Menschenherz voll Liebe oder Schmerz.«