[ 30 ]
— La prezidanto de germana grupo esperantista skribis al ni (20. I. 08) tekste :
« La projekto de Ido tre plaĉas al mi. Mi nun instruas Esperanton de du jaroj, kaj tial mi povas certigi vin, ke mi ĝojos kiam estos malaperintaj la vortoj ĉiu, ĉia, k. t. pl., la deviga akuzativo kaj la fleksitaj adjektivoj. Ĉio ĉi estis por la lernantoj la kaŭzo al la plej grandaj eraroj. Treege mi salutas la reguligon de la derivaĵoj kaj la enkondukon de novaj sufiksoj. »
— Prezidanto de franca grupo esperantista skribis al ni (29. II. 08), tradukite :
« La forigo de la vortetoj iu, kiu, k. t. p. estos por ĉiuj granda liberigo. Tio estis la malfacilaso, kiu senkuraĝigis la lernantojn de niaj kursoj. »
— La estro de angla grupo esperantista skribis al ni tekste en ES. (13. I. 08) :
« Me tute konsentas kun vu, ke partiani di futura linguo internaciona ne devas esar fanatika sed liberala e progresema. Me konocas nula Esperantisto, qua ne plene aprobas la enkonduko di nuva alfabeto sen supersignita literi, e konseque me argumentas, se un reformo esas necesa, ni anke samtempe korektigez la cetera difekti. Multa « primitiva » Esperantisti, qui parolas pri la absoluta [ 31 ]neceseso e granda utileso de la akuzativo, nultempe uzas ica gramatikajo, kande la senco absolute ol postulas, — personi qui studiis Esperanto de multa yari. »
— Membro de grupo esperantista, en german-lingua urbo, skribis al ni (7. I. 08) tekste :
« …Estante instruisto de L. I. en la kursoj de la ĉitiea « Grupo Socialista », t. e. havante ĉefe neinstruitajn laboristojn kiel lernantojn, mi tuj ekrimarkis la tre grandajn avantaĝojn[1] de la ŝanĝoj kaj aldonoj de vi proponitaj. Precipe la anstataŭigo de la « tabelo » (kiu, kio, kies, k. t. p.) ŝajnas por mi dezirindega ; mi rimarkis, ke ordinara cerbo pli facile lernas 500 radikajn vortojn ol la 14 erojn de tiu ĉi tabelo. Tiu fakto komence ŝajnis al mi nekomprenebla, sed ĝi estas fakto. Ankaŭ la akuzativon, almenaŭ en la simpla vortordo, mi tre volonte forĵetus, kiel same la akordon de la adjektivo kun la substantivo. Mi povus eĉ diri, ke instinkte mi sentis jam ĉiujn aluditajn de vi mankojn en Esperanto, sed ĝis nun timis tion malkaŝe elparoli. La ega neceso de la sufiksoj iz, oz, if, ankaŭ ŝajnas indisputebla al mi.....
« Fine mi deziras ankoraŭ diri ion pri manko aŭ neoportunaĵo en Esp., kiun vi en via broŝuro ne aludis[2], sed kiu estas tre malagrabla en la rapida parola uzo de la lingvo : pri la tro granda simileco de l’personaj pronomoj mi, vi, li, ŝi, ĝi, ni, vi. Tiuj pronomoj (kun ili ankaŭ la posedaj pron.) nepre devas pli rimarkeble diferenci, kaj tion oni jam atingus, se vi estus anstataŭata de vu ekz., kaj ĝi de lo. Tiu lasta ŝanĝo sufiĉe multe pligrandigus ankaŭ la belecon de L. I., kaj tio estas tute ne malĉefa, ĉar la belecon de lingvo oni aŭdas de la unua momento, dum la aliaj kvalitoj bonaj estas nur poste rimarkataj[3] ».
Ica letero respondas frapante ad iti, qui asertas, ke ni vizas nur la avantajo di la ciencisti e tute neglijas la « amaso », ke ni komplikas la linguo ed igas ol tro malfacila por la ordinara spiriti. Tute kontre, gramatikala simpligi vizas precipue igar la linguo plu facila ad la meze instruktita homi, dum ke la regulizo e kompletigo di la derivado igas ol plu komoda por la ciencisti.
— Ni ricevis de Usonana Esperantisto la sekvantan tre interesantan leteron (14. II. 08), tekste :
« … La lingvo internacia de Dro Zamenhof estas mirinda, sed en ĝia nuna formo la Amerikanoj trovas ĝin tre malfacilan, kaj mi vere kredas, ke la movado esperanta baldaŭ mortiĝos tie ĉi, esceptinte ke oni ŝanĝu la lingvon.
« Kiel pruvo mi prenas la liberecon prezenti al vi la historion de nia X.‑a Esperanta grupo : – Antaŭ du jaroj nia grupo havis cent [ 32 ]dudek anojn. Unue la entuziasmo estis granda. Ĉiu ano promesis lerni la karan lingvon kiel eble plej baldaŭ. Tiam la ĵurnaloj Esperantaj diris : « la X‑a grupo kreskas rapide ; la entuziasmo estas granda. »
« Sed nun ! El la cent dudek anoj, estas nur kvar, kiuj povas iomete paroli la lingvon, kaj la grupo malgrandiĝis kaj malgrandiĝis ĝis la nuna kondicio, kiu estas tre malfeliĉa. Ni havas nun eble dek aŭ dekkvin anojn, kiuj ne volas ĉeesti ĉe niaj kunvenoj.
« En Y…, Z… kaj aliaj urboj… » (en Usono) « la sama kondicio eksistas. Ĉie la simila indiferenteco.
« Estas nur unu klarigo por tiu ĉi malfeliĉa afero. Esperanto en ĝia nuna formo ne plaĉas la homojn Amerikanajn. Estas tro malfacila. La eterna kazo akuzativa, la adjektivo ŝanĝebla, la literoj ĉ, ĝ, h, ĵ kaj ŝ, la diftongoj, la chiuantes » (sic !) « k. t. p. estas maltoleremaj. Reformo devas veni. Vere diras M. Ido : Halto esas morto, progreso esas vivo.
«Mi certigas vin, ke estas Esperantistoj en X… kiuj kore ŝatas vian laboron pri l’Esperanto réformé, kaj ni esperas baldaŭ ricevi de vi la lumon, kiu estas bezonata. Prosperu via ĵurnalo ! Vivu la reformo ! »
Kompreneble, ni citas nur kelkajn ekzemplojn el multaj similaj leteroj ricevitaj de ĉiuj landoj. Ni aldonos nur tiun letereton de germana Esperantisto, tre fervora propagandisto, pri la Étude sur la dérivation en Esperanto de So Couturat (6. IX. 07) :
« Vi havis la kuraĝon diri, kion multaj, multaj pensis. Falas la diaĉo Fundamenta Krestomatio, disrompiĝas la diaĉo Fundamento. Esperanto fariĝas Esperanto, la vera, libera Esperanto. Mi komencis malami Esperanton, mi komencos ami Esperanton. La batalo komencas. Ke Esperanto venku, kaj ne la « Esperantistoj » ! Se ili venkos, Esperanto estas pereonta ».