La citita artiklo di kolego Hugon tre bone konocigas la konsiderinda cirkonstanci : tamen me advenas ad altra konkluzi, fondita sur la sequanta rimarki :
Unesme pri vart : 1) La mezinstruktita anglo, franco, germano, holandano, ne bone rekonocos en vart lia wait, waiter, wacht, wak, wake, awake, watch, gard, guet, guetter. Do omna ca vorti devas eskartesar de la konsidero. 2) Esas eroro ke vartar « ne esus rekonocebla da la Germani kun la propozata senco plu kam kun [ 211 ]la senco di zorgar ». Ca lasta en D. uzesas multege plu rare, tale ke a Germano, la vorto vart infalible memorigas la propozata senco. La E. ward povus efektigar ula dubi, sed ol suficante diferas per sa lasta litero. 3) Se pro l’ Angli qui ne povus pronuncar la vorto vartar ni devas abstenar de introducar ca vorto, lor anke oportas forjetar de nia linguo la vorti aparta, departar, eskartar, barto, charto, karto, marto, parto, quarto, martro. Konseque me ne povas vidar la neapteso di vartar por la vizata ideo.
Duesme pri atend : 1) La raporto tre juste atencigas, ke en nula altra linguo sa radiko havas la senco di « restar til » ; specale la angla attend, evidente identa, havas altra senco, do esas misduktanta por l’ Angli. Konseque atendar semblas min bona kam vartar. 2) Me rimarkigas ke anke la statistikala plumulteso postulas vartar (D. : 72 milioni) e ne atendar (F. : 46 milioni).
Triesme pri la propozita « restar por ». Me repulsus ico se me devus votar, pro ke : 1) To esus idiotismo, sole di Ido (Idismo), nam ol ne existas en altra lingui, e logikale on ne povus divinar ke restar por ulu devas signifikar : vartar ulu. 2) Ol posibligus mem miskompreni ; exemple : me restar por manjar povus tradukesar D. : « Ich bleibe um zu essen » od « ich warte darauf, zu essen. 3) Ol ne admisus uzar la verbo sen komplemento. Ex. : F. : « Que ferez-vous en ce cas ? J’attendrai ! » povus tradukesar nek per : me restos nek per : « Me restos por », nam la lasta expresmaniero (adminime til nun) ne esas admisita en nia linguo. 4) Ol ne povus turnesar ye pasivo, e F. : « l’homme attendu » devus tradukesar pezoze : la homo por qua on restas. 5) Ol anke ne admisus la derivaji vartenda, vartebla, e c.
Konkluze me agnoskas la meriti di la raporto, pro la pozitiva konoci quin ol adportis, sed me advenis a la konvinkeso, ke vartar esas prefere adoptenda.
Repliko. – 1. La uzo di prepoziciono por « restar (por) » esas plu internaciona kam sa ne-uzo, precipue pos radiko « vart » (D. warten auf, E. wait for).
2. La objekto kontre la pronunco di vart por Angli valoras pri altra radiki kontenanta la grupo ‑art‑, sed ne esas grava en la kazo di ti, qui havas tri silabi (aparta, departar, eskartar, martro). Ol esas ya tre grava, e motivizas konstanta erori en parolado, pri « karto, barto, marto ». La sola exkuzo por adopto di ta radiki esas lia skribal internacioneso. Ta exkuzo ne existas por adopto di radiko « vart », quan omna Angli pronuncos quale « vato ». Cetere la litero « r », esante pronuncata diferante en omna lingui, sempre esas maxime evitenda, e me tre admiras Volapük pri sa kurajoza exkluzo di ol : la litero « r » ne [ 212 ]riprezentas internaciona sono, sed quar o kin soni extreme nefacila por stranjeri, e do esas trompilo.
- ↑ Rimarki a Progr. III, 13.