Progreso/Triesma Yaro/Numero 27/Kompleta numero

←

Progreso - Triesma Yaro (1911)
by Louis Couturat

→

272391Progreso - Triesma Yaro1911Louis Couturat

[ 129 ]

PROGRESO

N^o 27. Mayo 1910.

KONTENAJO

Pri la kemiala nomizado, da Prof. W. Ostwald.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

129

Linguala Questioni : Teknikala vorti propozita ; Pri la feminalo ; Patrino ; Gramatikala propozi ; La meo ; Il-qua ; Omna to ; Demonstrativi ; Adjektivo ed adverbo ; Adverba participo ; Konjugado ; Kad e questional signo ; Acentizo ; Mal e des, Fracioni ; Max, maxim ; Plue, pluse ; Emfazo, ya e akuzativo ; Quale, kom ; Si vice yes ; La deki ; Direciono di derivo ; Inklinar ; Saturar Martelar ; Regular ; Laborar ; Regnar ; Abonar su ; Divenar ; Legacar ; Gratuita ; Ocidar ; Satisfacar ; Efikar ; Incidento ; Sufixo ‑ol ; Prefixo ver‑ ; Rangifero ; Surkruto ; Grimpar ; Remburar ; Ripar ; Menajo ; Major, minor ; Rampo, pento ; Borilo, drilo, trepano ; Perforilo, puncilo ; Estribo, bugelo ; Fauco, guturo ; Gisar ; Forco, streno ; Lubrikar ; Fita, ajustata ; Slingo, loklo ; Inch ; Pivoto ; Rulilo ; Visilo ; Sturmo, tempesto ; Tangar ; Rando ; Zimo, fermentigilo ; Vintro, hivernar ; Krochar ; Botaniko, botanizar ; Lum-shirmilo ; Prefixo para‑ ; Voluntar, kemplezar, degnar ; Easto ; Eske ; Abolisar, supresar, abrogar ; Garnisar ; Timigar ; Rigretar, plendar ; Artiklo kun propra nomi ; Komparado ; « Esperantala dialekti » : Esperantulo

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

134

Kroniko : Grava propozo, da O. Jespersen ; Uniono sacerdotal idista ; Bayeux ; Genève ; Stassfurt ; Dessau ; Halle a. S. ; Dresden ; Orléans ; Pithiviers ; Magelang ; Clerf ; Louny ; Ceswig ; Kopenhago.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

179

Bibliografio : Libri : Grammatisches Lesebuch, da Peus ; Frigorizo-transporto, da Mac Pike

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

184

Jurnali : La Langue auxiliaire, La Belga Sonorilo, Progresido, Idano, Internaciona Socialisto, Internaciona Pioniro, Die Umschau, G. P’s Monthly, Nos meilleurs amis, L’Echo Loudunais, Philadelphia Press, I Diritti della Scuola, Reformatorn, Etudes, Annales franciscaines. Le Collaborateur, Le Succès, Le Jour, Templaren, Wäinämöinen

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

184

Korespondo : Sⁱ Ostwald, Khun, Jönsson. — Anunci

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

190

PRI LA KEMIALA NOMIZADO

I.

Laboreskante nia generala tasko, livrar linguala fundamenti por l’uzado e difuzo di l’internaciona help-linguo Ido, ta membri di l’Akademio e di la Komitato, qui esas ciencale ligata kun kemio, diskutis inter su la questiono di kemiala vortaro. Pro ke ca kazo semblas esar la max komplikata, ni progresis per gradi e diskutis unesme la plu simpla questioni. S^ro Ostwald komencis per skizar generala skemo, qua sendesis a siori Lorenz, Liesche ed Pfaundler. S^ro Couturat, quale generala sekretaryo, partoprenis en ca diskutado, por konservar l’uneso kun altra parti di nia omno-embracanta verko di ciencala vortari. Pos ampla exploro en nia cirklo, ni donos la rezultaji di nia komuna labori en formo di seryo de artikli

Diferanta de la nomizadi di altra cienci, la kemiala kontenas du [ 130 ]grupi de vorti vice unu che oli. Unesme en kemio existas ula nombro de nocioni, aparati, operaci e c. simile ad altra cienci, qui havas nomi parte identa kun korespondanta nomi en vicena cienci : fiziko, mineralogio e c. Sed exter ico l’enorma nombro di kemiala substanci posedas specala nomi, qui esas inventenda e aranjenda segun teoriala vidpunto di ca cienco. Nun ca vidpunti esas nek konstanta nek konsequanta inter su ; do omna nefacilaji di kemiala teorii reflektas su quale nefacilaji en nomizado di materyi o substanci.

Ni traktos la plu generala parto di ca problemo, nome la nocioni e expresuri generala, en altra specala artiklo ; hike ni restriktas ni a la duesma problemo, ta di la nomi di kemiala individui o substanci.

Nun existas ja internaciona linguo por ca parto di la cienco, sed nur skribala, ne parolata. To esas la sistemo di kemiala formuli, di qua la skopo esas kontenar e expresar max posible granda sumo de nia konocaji pri singla substanci. Specale la relato inter la nedeskompozebla elementi e la kompozuri esas expresata per formuli tamaniere, ke anke la formulo di kompozuro esas kompozata ek signi o formuli di elementi.

Rigretinde ca simpla moyeno ne suficas por expresar omno expresinda, pro ke la relato inter la kompozeso e la qualeso di la substanci ne esas unsencala. Existas substanci di egala kompozeso, qui montras diferanta qualesi ; oli nomizesas izomera. Do por expresar ca diferi, esas necesa enduktar korespondanta diferi en la formuli e nomi, e hike jacas omna nefacilaji di la kemiala nomizado.

Certe ne povas esar nia tasko, solvar ca nefacilaji ; ni nur devas uzar omna progresi, qui facesis en diferanta naturala lingui, por evitar max posible neoportuna ed arkaika formi, qui existas ankore en naturala lingui, ed aceptar sole tala formi, qui korespondas, ne ad malyuna e de longe desertita teoriala opinioni, sed ad modernai. Ca kriteryo helpos ni ofte selektar inter diferanta ja existanta formi e mem prevenar poke la venonta evoluco di nacionala nomenklaturi.

Dum ke la solvo di la generala problemo ek ica vidpunto ne esas tro nefacila en neorganika kemio, la nefacilaji esas preske nevenkebla en organika kemio. Do ni restriktos ni precipue a l’unesma parto, e donos nur kelka indiki pri la traktado di la duesma.

I. Nomi di l’elementi.

Dum ke la signi di l’elementi esas internaciona (kun nemulta ecepti, qui esperinde malaparos balde), la nomi esas nur parte internaciona. Nam ula nombro de elementi esas konocata de longe en komuna vivo, e ca substanci ricevis naturale diferanta [ 131 ]nomi en diversa lingui, pro ke oli esis obyekti di omnadia konverso ; sed nomi di altra plu rara elementi esas tute internaciona. Do ta nomi, qui esas ja internaciona, esas simple adoptenda en Ido e nur adaptenda a la generala reguli di ca linguo. L’unika nefacilajo, qua povas naskar hike, trovesas en ula kazi, ube l’internacionigita nomo di l’elemento koincidas kun ja existanta idala vorto di altra senco. Hike on serchos altra formo, od por l’elemento, od por la ja existanta vorto. Ni diskutos tala kazi pose.

Plu granda nefacilaji naskas pri ta « komuna » elementi, qui havas diferanta nomi en naturala lingui. Hike ni memorigas, ke la signi di l’elementi deduktesis da Berzelius ek latina nomo di ca substanci. Co esas motivo selektar anke en Ido nomi precipue ek latina radiki. Pro ke ca latina formo esas konocata da omna ciencisti, la questiono di max granda internacioneso ne aparas quale principala en ca selekto. Tale ni ganas avantajo, ke la literi di la signi di elementi trovesas anke en sa nomi, quo generale esas tute dezirinda.

Rigretinde la principo di konkordo inter la literi di nomo e di signo ne esas exekutebla komplete. Existas kelka nomi, qui komencas en latino per Ca, Co, Cu e c. e qui devas tradukesar en Ido per Ka, Ko, Ku, e c., tale lia internaciona signi komencas per C, dum ke l’idala nomi havas K. Hike on mustas admisar difero, esperante, ke esos posibla chanjar ca signi, pos ke Ido esos diveninta generala ciencala linguo.

Laste un vidpunto ne esas oblivyenda. Esas tute necesa, ke la nomi di max ofta elementi havez tre mallonga formi por evitar tro longa kompozuri. En naturala lingui, l’elementi O, H, N, C havas ofte longa nomi, e la neceseso di abrejo montras su en la mutiluri di ca nomi : tale L. oxygenium esas abrejita en ox‑, hydrogenium en hydr‑, e c. En Ido tala arbitriala formaco ne esas permisata ; do esas necesa, formacar ja komence mallonga nomi, por ke oli posibligez mallonga kompozuri.

Konsiderinte omna ca relati e motivi, ni propozas la sequanta tabelo de nomi di elementi :

Ag Argento.
Al Alumeno.
Ar Argono.
As Arseno.
Au Auro.
B Boro.
Ba Baryo (Bario).
Be Berilo.
Bi Bismuto.
Br Bromo.
C Karbo (K).
Ca Kalco (Kc).
Cd Kadmo (Kd).
Ce Cero.
Cl Kloro (Kl).
Co Kobalto (Ko).
Cr Kromo (Kr).
Cs Cesyo (Cesio).
Cu Kupro (Ku).
Dy Disprozo (Ds).
Er Erbo.
Eu Europo.
F Fluoro.
Fe Fero.
Ga Galyo (Galio).
Gd Gadolinyo (io).
Ge Germanyo (io).
H Hido.
He Helo.
Hg Merkuro (Mr).
In Indo.
I Iodo.
Ir Irido.
K Kalyo (io) (Ka).
Kr Kripto.
La Lantano.
Li Lityo (io)
Lu Luteto.
Mg Magnezyo (io).
Mn Mangano.
Mo Molibdo.
N Nitro.
Na Natro.
Nd Neodimo.
Ne Neono.
Ni Nikelo.
O Oxo.
Os Osmo.
P Fosfo (Fo).
Pb Plumbo.
Pd Palado.
Pl Plato.
Pr Praseodimo.
Ra Radiumo.
Rb Rubido.
Rh Rodyo (io).
Ru Ruteno.
S Sulfo.
Sa Samaro.
Sb Stibo.
Sc Skando (Sk).
Se Seleno.
Si Siliko.
Sn Stano.
Sr Stronco.
Ta Tantalo.
Tb Terbo.
Te Teluro.
Th Toryo (io) (To).
Ti Titano.
Ti Talyo (io).
Tu Tulyo (io).
U Urano.
V Vanado.
W Wolframo.
X Xenono.
Y Yitro.
Yb Yiterbo
Zn Zinko.
Zr Zirkono.
Ac Aktino (Ak).
Io Ionyo (Io).
Po Polono.

[ 132 ]

Rimarki^[1].

Ag. Argento. — Ca esas la latina formo ; Lo. e Pf. propozas arjento, pro ke nia vortolibro kontenas ja ca formo ; co donus difero inter nomo e signo. Semblas posibla konservar la du formi, rezervante Argento ad la pura kemiala uzado, e arjento ad komuna : « argento esas solvebla en nitratacido ; arjenta luno. » Komp. Au.

Al. Alumeno. — Unesme ni provis alumino, sed naskis questiono, kad la finalo ‑ino esas hike admisinda malgre sa tute diferanta uzado en generala gramatiko. Ni pensas, ke on certe devas evitar tala duopla uzi, se on povas facar ol sen ultra nefacilajo. Do ni propozas alumeno.

Au, Auro. — Auro esas latina formo e konkordas kun la signo, dum ke oro esas max internaciona. Ow. preferas auro, pro sama kauzi kam pri Argento ; Li, Lo. e Pf. preferas oro. On povus facar la sama distingo, kam pri Argento.

Bo, Boro. — Boro esas la substantivo di borar, sed tala vorto probable nultempe formacesos ed uzesos. Ni bezonas la formo Boro pro derivaji borato, borido e c.

Ba, Baryo. — Pro ke nia Akademio vicigos probable la finala yo per io, ni povos anke enduktar Bario vice Baryo, formo multe plu internaciona.

C, Karbo (K). — Hike existas ula kontredico, pro ke en multa derivata nomi aparas nur la radiko karb‑, dum ke karbonato kontenas karbon‑. Semblas a ni, ke la min longa formo karbo esas preferinda, e ke on povos expektar, ke min longa formo karbato enduktesos pokope. Dume la du formi, karbonato e karbato, [ 133 ]uzesos samtempe^[2]. La signo (K) indikas chanjo di nuna signo C, qua future eventos, pos ke Idala nomizado esos generale adoptita. Pri la sequanta kazi, ube signi inter ( ) esos indikata en tabelo, ca rimarko ne repetesos.

Gd, Gadolinyo (io). — Hike singulara nefacilajo eventas, pro ke Gadolinium esas derivata di l’ nomo di kemiisto Gadolin. Do konsequeso postulas certe konservar radiko Gadolin, sed Gadolino donas neoportuna formo en ‑ino. Ni do propozas Gadolinyo (io), qua esas poke plu longa ; tamen l’ elemento esas tante rara, ke co ne nocas multe.

H, Hido. — Pri ca vorto ni havis longa diskuto ; dum ke omni agnoskis, ke hido esos tre komoda, pluri opinionis, ke abrejo Hido ek Hydrogenium esas tro violentema, e propozis Hidro. Sed ni havas ja hidro (aquala serpento) en Idala vortlibro. Ow. adjuntas, ke ni bezonas du diferanta vorti por signizar kombinuri kun H, e kun H₂O. La du formacesas en naturala lingui egale kun hydr‑, quo donas intermixaji. Do ni propozas vorto hido por H e la kombinuri kun H, e hidro por la kombinuri kun H₂O, e ni ganas tre mallonga formo por l’ elemento.

Hg, Merkuro (Mk). — Ow. propozis unesme hidargo por konservar la literi di l’ signo. Li, Lo, Pf. rimarkigis, ke ca esas tute nuva formo, e propozis internaciona vorto merkuro, qua uzesas ja anke en D. F. Ca esas certe preferinda, ed igas nur necesa, admisar difero inter nomo e signo, kun espero, ke signo Mk enduktesos en ula distanta futuro.

K, Kalyo (io). — Hike la du posibla formi, Kalo e Kalyo, trovesas kun altra senco en la komuna vortlibro. Semblas posibla trovar altra vorto por nuna kalyo (D. Wachtel), qua certe nur rare bezonesas, e vicigar la senco di ca vorto per elemento K. On povus anke uzar Kalio por K. e konservar Kalyo por l’ucelo^[3]. Se on future chanjos la signi di elementi por akordigar oli kun lia nomi en Ido, on devos selektar K por karbo e adjuntar altra litero por kalio, ex. Ka.

Mg, Magnesyo. — Pf. propozas magnesyo qua esas plu uzata. En D. formo magnium uzesas okazionale, sed rare. Pro ke Mg esas sat frequa elemento, Ow. propozas adminime admisar plu mallonga formo magnio apud magnesio.

Pt, Plato. — Internaciona formo Platino kontenus neadmisebla ‑ino. Plateno havas altra senco, on devas do abrejar la nomo [ 134 ]til Plato. Pro ke en multa kompozita nomi mallonga formo plat‑ trovesas ja, esas simple reguloza aceptar anke plato quale nomo di elemento. Existanta nomo di granda filosofo Plato tute ne jenas^[4], pro ke existas ultre kelka altra element-nomi, qui havas formi identa kun propra nomi.

Y, yitro, e Yb, yiterbo. — Hike la formi yitro e yiterbo enduktesis por ganar identeso di literi en signo ed en nomo. Pro ke y esas konsonanto in Ido, on devas adjuntar vokalo, naturale i. Pf. trovas l’ alteruro di primitiva nomo tro granda. La questiono ne esas tro importanta, pro ke ca elementi esas sat rara ; sed litero y esas tante karakterizanta pro derivo di ca nomi ek suedana loko Ytterby, ke ula formo kontenanta litero Y semblas preferinda.

(Sequo venos).

W. Ostwald.

LINGUALA QUESTIONI

Teknikala vorti propozita.

Abatiso [F] $=$ D. Abfall (vom Geflügel) ; E. giblets ; F. abatis (de volaille) ; I. parti minute (dell’ uccellame) ; S. menudillos de las aves. — Termino di koqueyo.

Ajur-o, ‑izar [DEF] $=$ A jour, fassen ; E. a jour, to set ; F. jour, ajourer ; I. traforo, traforato (participo). — On ne povas uzar ula derivajo de truo. Esas granda difero inter : havar kalzi truizita, e : havar kalzi ajurizita !

Alonjo [DF] $=$ Ansatz^[5], Allonge ; E. longthening-piece, eking-piece ; F. allonge ; I. aggiunta ; S. alargadera. — Tubo quan on adjuntas ad altra por longigar ol o por igar ol komunikar kun altra tubo o vazo.

Alopecio [DEFIS] $=$ Ausfallen der Haare, Alopekie ; E. alopecia ; F. alopécie ; I. alopecia ; S. alopecia.

Alotrop-eso [DEFIRS] $=$ D. Allotropie ; E. allotropy ; F. allotropy ; I. allotropia ; R. allotropia ; S. alotropia. — Ni propozas la radiko alotrop, e ne alotropi, pro ke l’alotrop-eso esas nur la qualeso di la korpi alotropa (komp. analog-a, ‑eso ; simetr-a, ‑eso ; e c.)

Anabaptisto [DEFIRS] $=$ Wiedertaufer ; E. anabaptist ; F. anabaptiste ; I. anabattista ; R. anabaptist ; S. anabaptista. — Doktrino : anabaptismo.

Anakoreto [DEFIS] $=$ Einsiedler, Anachoret ; E. anachoret, ‑rit ; F. anachorète ; I. anacoreta ; S. anacoreta. — Kad ermito ne suficas ?

Anemometro [DEFIRS] $=$ Windmesser, Anemometer ; E. anemometer ; F. anémomètre ; I. anemometro ; R. anemometr ; S. anemómetro.

[ 135 ]

Api (‑pomo) [EFIS] $=$ D. Franzapfel, Borsdorfer Apfel ; E. rosy apple, api ; F. (pomme d’) api ; I. (mela) appiola ; S. manzana de арі.

Arbuto [EFI] $=$ D. Sandbeere ; E. arbute-berry ; F. arbouse ; I. corbezzola (arbuto) ; S. madrono ; L. arbutum.

Arbut-yero $=$ D. Sandbeerbaum ; E. arbute-berry-tree ; F. arbousier ; I. corbezzolo (arbuto, arbutello) ; S. madronero.

Arumo (planto) [DEFIRS] $=$ D. Aromstab, Pfaffenkind, Zehrwurz ; E. F. arum ; I. S. aro ; R. aronnik.

Asterismo [DEFIRS] $=$ D. Asterismus ; E. asterism ; F. astérisme ; I. S. asterismo ; R. asterism. — Optikal fenomeno ; reflekto radyifanta di la lumo sur ula lapidi.

Astragalo (anat., arkit.) [EFIS] $=$ D. Sprungbein ; Reif, Ring ; E. astragalus ; F. astragale ; I. astragalo ; R. tarannaya kost, astragal ; S. astragalo.

Ataraxio (filoz.) [DEFIRS] $=$ Leidenschaftlosigkeit, Gleichmut, Ataraxie ; E. ataraxy ; F. ataraxie ; I. atarassia ; R. ataraksia ; S. ataraxia.

Aselo [DL] $=$ D. Land, Mauer ‑Assel ; E. woodlouse ; F. cloporte ; I. centogambe, porcellino terrestre ; S. cochinilla, milpiés ; L. onixus asellus.

Badijono (tekn.) [EF] $=$ D. Mauergelb, Tünchfarbe ; E. badigeon ; F. badigeon ; I. intonaco ; S. estuco. — Badijon-izar (en propra senco). Sed F. badigeonner (en vulgara senco) esas simple pinselagar.

Baliso [FS] $=$ D. Bake ; E. beacon ; F. balise ; I. gavitello, gallegiante ; R. baken, bakan ; S. valiza ; Port. balisa. — N. B. : Ni ne povar prenar balizo, pro la derivajo necesa : balis-izar. On ne devas intermixar baliso, fixa, kun boyo, qua flotas.

Bastingo [FI] $=$ D. Schanzdecke ; E. waistcloth ; F. bastingue ; I. impagliettatura. — Derivajo : bastingizar.

Basting-ajo $=$ D. Schiffsverschanzung ; E. barricading ; F. bastingage ; I. bastingaggio ; S. empalletado.

Begino [DEFIR] $=$ D. Beguine, Betschwester ; E. beguine ; F. béguine ; I. beghina ; R. beginka ; S. beatona.

Begin-kofyo $=$ D. Nonnenhaube ; E. beguine ; F. béguin ; I. cuffia da beghina ; S. papalina, cofia.

Berenjeno [FS] $=$ D. Eierpflanze ; E. egg-plant ; F. aubergine ; I. melanzana ; S. berengena ; L. solanum melongena o esculenta. On propozis anke melonjeno. — N. B. : Existas altra D. Eier-pflanze, nome L. solanum ovigerum, quan on povus nomizar ovoplanto.

Bergamoto [DEFIRS] $=$ D. Bergamotte (Pomeranze) ; E. bergamot-pear ; F. bergamote ; I. bergamotta ; R. bergamot ; S. bergamota. — Nomo di frukto. La planto esos bergamotyero ; la extraktajo esos : bergamot-esenco.

[ 136 ]

Betelo (planto) [DEFIRS] $=$ D. E. I. R. S. betel ; F. bétel. — Betel-frukto.

$+$ Bi-lingua $=$ D. zweisprachig ; E. bilingu-al, ous ; F. I. bilingue ; S. bilengual. — Ico esus apliko di la prefixo bi propozita.

$+$ Bi-manua, ‑o [EFIS] $=$ D. zweihändig ; E. bimanous ; F. bimane (adj., sm.) ; I. bimane ; S. bimano.

Bineto [FS] $=$ D. Gärtenhaue ; E. hoe ; F. binette ; I. zappino ; S. bina, sallo. — Agrokultural utensilo.

Binokulara [DEFIRS] $=$ D. binokular ; E. binocular ; F. binoculaire ; I. binoculare ; R. binokulyarni ; S. binocular. — En la senco : por la du okuli (ex. mikroskopo, teleskopo), sed ne : qua havas du okuli (la homo esas du-okula, do lu uzas prefere binokulara instrumenti.)

$+$ Bi-ped-a, ‑o [EFIS] $=$ zweifüssig, Zweifüssler ; E. bipedal ; F. bipède (adj. sm.,) ; I. bipede ; S. bipede, bipedo.

Biso [DEFIRS] $=$ D. Byssus ; E. F. byssus ; I. bisso ; R. bisson ; S. biso, alga.

Blezar [FI] $=$ D. mit der Zunge anstossen ; E. to lisp ; F. bléser ; I. blesare (neol.) ; S. cecear. Blez-ado $=$ F. blésement. — Blezar esas pronuncar s quale th angla o c hispana (t. e. kun la langopinto inter la denti).

Bogio [DEF] $=$ D. Bogie-gestell ; E. boggie-frame ; F. boggie ; S. carretilla jiratoria. — Ensemblo di quar roti qui formacas vagoneto e suportas l’extremajo di vagono o di lokomotivo.

Breko [EFS] $=$ D. Break, englischer Halbwagen ; E. F. I. break ; S. brec. — Speco de veturo, kun du benki laterala.

Brokar [F] $=$ D. durchwirken, ‑sticken ; E. to figure ; F. brocher (une étoffe) ; I. intrecciare, ricamare ; S. recamar. — Semblas ne-posibla derivar de ca verbo la vorti brokato e brokatelo, qui esas tute internaciona, e qui tale prestas lia internacioneso a la radiko brok.

Brokato [DEFIRS] $=$ D. Brokat ; E. brocade ; F. brocart ; I. broccato ; S. brocado.

Brokatelo [DEFIRS] $=$ D. Brokatell ; E. F. brocatelle ; I. brocatello ; R. brokatel ; S. brocatel.

Bubono [EFIRS] $=$ Drüsengeschwulst, Pestbeule ; E. bubo ; F. bubon ; I. bubone ; R. bobon ; S. bubon. — Bubonala (pesto).

Buglo [EFS] $=$ D. Signal-Horn ; E. F. bugle ; I. tromba a chiave ; S. bugle. — Def. : trumpeto kun klavi.

Bukolika [DEFIS] $=$ D. bukolisch ; E. bucolic ; F. bucolique ; I. S. bucolico. — Subst. : bukoliko $=$ bukolika poemo.

Butar [EF] $=$ D. (zusammen) stossen ; E. to butt ; F. butter ; I. inciampare ; S. tropezar, topetar. — Ta vorto uzesas pri ula peco di mashino, qua venas reguloze (normale) shokar (dolce, nerapide) altra peco fixa, qua tale haltigas ol. Ica peco nomesas butilo. Vulgare, ta verbo signifikas shokar per la pedo ula saliajo di la voyo.

[ 137 ]

Butilo $=$ D. Knagge, Nase, Anschlag ; E. catch, tappet, peg, driver, stop ; F. butoir, butée ; I. tacchetto (gancio, uncino), arresto ; R. upor ; S. tope, cuchillo de zurrador.

Buzo [DEFIS] $=$ D. Bussard, Mäusefalk ; E. buzzard ; F. buse (oiseau) ; I. abuzzago, bozzago ; S. cernicalo.

Buzardo [EFS] $=$ D. Weihe ; E. buzzard ; F. busard ; I. falco, barletta ; S. bussardo.

Cedilyo [DEFIRS] $=$ D. Cedille ; E. cedilla ; F. cédille ; I. cediglia ; R. sedil ; S. cedilla.

Cedulo [EFIRS] $=$ Zettelchen ; E. cedule, schedule ; F. cédule ; I. cedola ; R. cedulka ; S. cédula. — Ta vorto esas anke D. Zettel segun l’etimologio, sed ne rekonocebla da la profani^[6].

Cenobito [DEFIS] $=$ D. Könobit, Klostermönch ; E. cenobite ; F. cénobite ; I. S. cenobita.

Cenotafyo [DEFIS] $=$ Kenotaphium ; E. cenotaph ; F. cénotaphe ; I. S. cenotafio.

Censo [DEFIRS] $=$ D. Zensus ; E. census ; F. cens ; I. S. censo ; R. cenz. — Def. : Ta vorto ne signifikus la kontado di la habitanti, nek l’imposto, sed nur la revenuo evaluata da la statal autoritati, sive por taxo, sive por ula yuro (elektiveso).

Censoro [DEFIRS] $=$ D. Zensor ; E. censor ; F. censeur ; I. censore ; R. cenzor ; S. censor. — Ica vorto indikas funcionisto, sive en antiqua Romo, sive en la moderna administrado, sed ne kritikanto, nek recensanto, nek censuristo.

Centauro [DEFIRS] $=$ D. Centaur, Kentaur ; E. centaur ; F. centaure ; I. S. centauro ; R. centavr. — Indikas mitologial ento (virkavalo), ed anke ula stelaro.

Centaureo [EFIS] $=$ D. Flockenblume ; E. centaury ; F. centaurée ; I. S. centaurea.

Centuriono (histor.) [DEFIS] $=$ D. Zenturio ; E. F. centurion ; I. centurione ; S. centurion.

Cesto [DEFI] $=$ D. Kampfhandschuh, Cestus ; E. cestus ; F. ceste ; I. cesto ; S. guantelete, manopla.

Cetaceo [DEFIS] $=$ D. Walfischart, Cetace-en ; E. cetace-an, ‑ous, ‑a ; F. cétacé ; I. S. cetaceo.

Cezuro [DEFIS] $=$ D. Cäsur ; E. caesura ; F. césure ; I. S. cesura.

Chimo (fiziol.) [DEFIS] $=$ D. Speisebrei, Chymus ; E. F. chyme ; I. chimo ; S. quimo.

Cilico [DFIS] $=$ D. Büsserhemd, Cilicium ; E. haircloth ; F. cilice ; I. S. cilicio.

Cirkoncizar [EFIS] $=$ beschneiden ; E. circumcise ; F. circoncire ; I. circoncidere ; S. circuncidar. — Cirkoncizo ; cirkoncizit-a, ‑o.

Dekapar [DFS] $=$ D. dekapieren ; E. glow, clean, scale ; F. [ 138 ]décaper ; I. pulire ; S. decapar, blanquecer. — On ne devas timar dusenceso en de-kapar, nam ol ne povas signifikar : senkapigar.

Dieto [DEFIS] $=$ D. Landtag, Diäten ; E. diet ; F. diète ; I. S. dieta. — Def. : kunveno tempala di riprezentanti o delegiti, en ula stati. Ta vorto esas internaciona en ta specala e teknikala senco, qua ne povas kolizionar kun l’altra senco.

Dipter-a, ‑o [EFIS] $=$ Zweiflügler ; E. dipter, ‑an ; F. diptère, bipenné ; I. dittero ; S. diptero.

$+$ Dorno-ginesto $=$ D. Stechginster ; E. furze, gorse, whin ; F. ajonc ; I. ginestrone (giunco) ; S. aliaga, aulaga, tojo ; L. ulex.

Ekimozo [EFIS] $=$ Bluterguss ; E. ecchymosis ; F. ecchymose ; I. ecchimosi ; S. equimosis.

Eufonio [DEFIS] $=$ Wohllaut, Euphonie ; E. euphony ; F. euphonie ; I. S. eufonia. $=$ Agrabla e facila kombinado di la soni en linguo.

$+$ Fer-skoryo $=$ D. (Eisen‑) Schlacke ; E. slag, scoria, dross ; F. mâchefer ; I. rosticci, scoria ; S. cagafierro, escoria del hierro.

$+$ Fumo-nigro $=$ D. Lampenschwärze ; E. lamp black ; F. noir de fumée ; I. nerofumo ; S. negro de humo.

Gabano [EFIS] $=$ D. Regenmantel ; E. F. caban ; I. gabbano ; S. gaban. — N. B. : kabano havante altra senco, la formo I. S. impozesas.

Gango [DEFIS] $=$ D. Gangmasse, Ganggestein ; E. gang, stuff ; F. gangue ; I. ganga ; S. ganga.

Holograf ‑a, ‑o [DEFIS] $=$ D. holographisch ; E. holograph ; F. olographe o holographe ; I. olografo ; R. S. olografo. — Ni devas konservar la h, pro l’etimologio e l’analogeso.

Jaro [EFIS] $=$ D. grosser irdener Krug ; E. jar ; F. jarre ; I. giarro, giarra ; S. jarro, jarra.

Kaduceo [DEFIRS] $=$ D. geflügelter Schlangenstab, Kaduzeus ; E. caduceus ; F. caducée ; I. S. caduceo ; R. kaducey.

Kakofonio [DEFIS] $=$ Kakophonie ; E. cacophony ; F. cacophonie ; I. S. cacofonia. — Malagrabla kunligo di soni, sive en parolo, sive en musiko.

Kalefakto [DEFIS] $=$ Erhitzung ; E. calefaction ; F. caléfaction ; I. calefazione ; S. calefaccion. — Fizikal fenomeno.

Kampanulo [EFS] $=$ D. Glockenblume ; E. campanula ; F. campanule ; I. bascaro ; S. campanula.

Kanikulo [FIS] $=$ D. Hundstagszeit ; E. the dog-days ; F. canicule ; I. canicola ; S. canicula.

Kanulo [FIS] $=$ D. Spritzröhrchen ; E. pipe, nozzle ; F. canule ; I. cannello ; S. canula.

Karakol-ar, ‑o [DEFIS] $=$ D. karakolieren, Karakole ; E. caracole (to) ; F. caracole, ‑r ; I. caracoll-are, ‑o ; S. caracol-ear.

Karavanserayo [DEFIRS] $=$ D. Karawanserei ; E. caravansary ; F. caravansérail ; I. caravanserraglio ; R. karavansaray ; S. caravanserrallo.

[ 139 ]

Karavelo (hist.) [DEFIRS] $=$ D. Karavelle ; E. caravel ; F. caravelle ; I. caravella ; R. karavella ; S. carabela.

Kario [EFIS] $=$ D. Knochenfrass, Hohlwerden ; E. caries ; F. carie ; I. carie ; S. caries. — Kariar $=$ F. se carier.

Karotid-o (‑a arteryo) [EFIS] $=$ D. Kopfpulsader ; E. carotid ; F. carotide ; I. carotide ; S. carotida.

Karunkulo [DEFIS] $=$ D. Fleischwärzchen, Karunkel ; E. caruncle ; F. caroncule ; I. caruncole ; S. carúncula.

Katalepsio [DEFIRS] $=$ D. Starrsucht, Katalepsie ; E. catalepsy ; F. catalepsie ; I. catalessia ; R. katalepsiya ; S. catalepsia. — Derivaji : katalepsi-ulo, ‑ula ; ‑emo, ‑ema ; ‑ala. .

Katisar (stofo) [F] $=$ D. die Glanzpresse geben ; E. lustre, gloss ; F. catir ; I. dare il lustro ; S. lustrar. — Katis-o, ‑ado, ‑uro, katis-ita, mal-katis-ita. — Ta operaco ne esas la sama kam briligar (F. lustrer).

Kavatino (muz.) [DEFIRS] $=$ D. Kavatine ; E. cavatina ; F. cavatine ; I. S. cavatina ; R. kavatina.

Kazuaro [DEFIRS] $=$ D. Kasuar ; E. cassowary ; F. casoar ; I. casuario ; R. kazuar ; S. casoar ; L. casuarius.

Kazuistiko [DEFIRS] $=$ D. Kasuistik ; E. casuistry ; F. casuistique ; I. casistica ; R. kazuistika ; S. casuistica. — Ni havas ja kazuisto : kp. linguisto, linguistiko.

Kilsono [DER] $=$ D. Kielschwinn(e), Kielschwein ; E. keelson ; F. carlingue ; I. carlinga ; R. kilson ; S. carlinga.

Kinkino [FI] $=$ D. Chinabaum ; E. cinchona, bark ; F. quinquina ; I. chinachina ; R. khina, khinnaya korka ; S. quina.

Klavikulo (anat.) [EFIS] $=$ D. Schlüsselbein ; E. clavicle, collarbone ; F. clavicule ; I. clavicola ; S. clavicula.

Klepsidro (arkeol.) [DEFIS] $=$ D. Klepsydra ; E. clepsydra ; F. clepsydre ; I. clessidra ; S. clepsidra.

$+$ Kliko $=$ D. (Sperr)klinke ; E. click, catch ; F. taquet ; I. tacchetto ; S. taco, tarugo. — On propozis anke taketo.

Kloroformo [DEFIRS] $=$ D. Chloroform ; E. chloroform ; F. chloroforme ; I. cloroformio ; R. khloroform ; S. cloroformo.

Kohorto (arkeol.) [DEFIRS] $=$ D. Kohorte ; E. cohort ; F. cohorte ; I. coorte ; R. kogorta ; S. cohorte.

Kontraforto [EFIRS] $=$ D. Strebepfeiler ; E. counterfort, buttress ; F. contrefort ; I. contrafforto ; R. kontrafors ; S. contrafuerte, machon.

Konvekto [DEFIRS] $=$ D. Konvektion ; E. convection ; F. convection ; I. convezione ; R. konvekciya ; S. conveccion. — Modo di transporto di la kaloro, di l’elektro.

$+$ Kosto $=$ D. Spant, Rippen ; E. frame, ribs, timbers ; F. membrure (de navire) ; I. costola ; S. costillaje. — Teknikal senco atribuita a vorto existanta, per natural metaforo, qua existas en D.E.I.S.

[ 140 ]

Krismo (relig.) [DEFIS] $=$ D. Chrisam, Chrisman ; E. chrism ; F. chrême (le saint) ; I. cresima ; S. crisma.

Krizokalko [DFIS] $=$ D. Chrysochalk ; E. pinch-beck ; F. chrysocale, ‑chalque ; I. crisocalco ; R. princmetall ; S. crisócalo.

Kromatika (muz.) [DEFIS] $=$ D. chromatisch ; E. chromatic ; F. chromatique ; I.S. cromatico.

Kroso (di pistonstango) [DEFIRS] $=$ D. Kreuzkopf, Querhaupt ; E. crosshead ; F. crosse ; I. testa a croce ; R. kreickopf ; S. taco, cruceta (cabeza del vástago). — Kad on povas uzar la sama vorto por F. crosse de fusil, de pistolet ? crosse d’évêque ?

Krugo [D] $=$ D. Krug ; E. jug, pitcher ; F. broc ; I. brocca ; S. colodra. — Kad on povas identigar F. broc kun krucho ?

Lataniero [FI] $=$ D. Fächerpalme ; E. macaw tree ; F. latanier ; I. latania ; S. palmera abanico.

Lignito [EFIRS] $=$ D. Braunkohle ; E. lignite ; F. lignite ; I. lignite ; R. lignit ; S. lignito.

Likopodyo [DEFIS] $=$ D. Lykopodium, Bärlapp, Kolbenmoos ; E. lycopodium ; F. lycopode ; I. licopodo ; S. licopódio.

Logo [DEFIR] $=$ D. log ; E. log ; F. loch ; I. loche ; R. lag ; S. corredera. — Def. : Instrumento por mezurar la rapideso di navo. Ni havas ja log-libro. Ta radiko semblas impozata da l’internacioneso, sed lor oportus supresar la nuna logar, qua semblas suficante supleata da seducar, atraktar, e c.

Lukano [FL] $=$ D. Hirschkäfer ; E. stag-beetle ; F. cerf-volant (insecte), lucane ; I. cervo volante ; S. escarabajo ; L. lucanus cervus.

Madreporo [DEFIS] $=$ D. Sternkoralle, Madrepore ; E. madrepore ; F. madrépore ; I. madrepora ; S. madrepora.

Magnol-o, ‑yero [EFIRS] $=$ D. Biberbaum ; E. magnolia ; F. magnolia, ‑lier ; I. magnolia ; R. magnolia ; S. magnolia. — On propozas anke magnolyo por l’arboro.

Mang-o, ‑yero [DEFIS] $=$ D. Mangobaum ; E. mango-tree ; F. manguier ; I. mangifera ; S. mango ; L. mangifera indica.

Manglio [FIS] $=$ D. Wurzelbaum ; E. mangrove ; F. manglier ; I. manglio ; S. mangle (frukto e arboro). — O forsan : mangl-o, ‑yero ?

Mangusto (zool.) [DEFIS] $=$ D. Manguste ; E. mangosteen ; F. mangouste ; I. S. mangusta ; L. herpestes ichneumon.

Manioko [DEFIS] $=$ D. Maniok ; E. manioc ; F. manioc ; I. manioca ; S. mandioca.

Manzanilo [DEFIS] $=$ D. Manzanillenbaum ; E. manchineel tree ; F. mancenillier ; I. S. manzanillo.

Matraso (kem.) [EFIS] $=$ D. Kolben ; E. matras ; F. matras ; I. matraccio ; R. kolba ; S. matraz. — L’intermixo kun matraco ne esas timenda, pro ke matraso esas nur teknikal termino.

Navicelo [FIS] $=$ D. Nachen ; E. car, skiff ; F. nacelle ; I. [ 141 ]navicella ; S. navecilla. — Def. : Parto di aernavo, en qua esas la aernavisti.

Nekropolo [EFIS] $=$ D. Todtenstadt ; E. necropolis ; F. nécropole ; I. necropoli ; S. necropolo. — Necesa adminime en arkeologio.

Nocho [E] $=$ D. Einschnitt, Kerbe, Rast ; E. notch ; F. coche, encoche, entaille, cran ; I. tacca, intaglio ; S. cortadura, incision. — Ica vorto povus indikar l’intervalo o lakuno inter du denti di ingranajo (D. Zahnlücke), nam nocho esas exakte l’inverso di dento ; to esas quaze konkava dento.

Nomenklaturo [DEFIRS] $=$ D. Nomenklatur ; E.F. nomenclature ; I.S. nomenclatura ; R. nomenklatura. — Semblas sinonima di nomizado ; sed esas tute internaciona.

Nopalo [DEFIRS] $=$ D.E.F. nopal ; I. nopale ; R. nopalskiy kak tus ; S. nopal.

Obeza [EFIS] $=$ D. beleibt ; E. stout (obesity) ; F. obèse ; I.S. obeso. — Utila en teknikal senco (en medicino). — Obez-eso.

Ofikleido [DEFIS] $=$ D. Ophikleide ; E. ophicleid ; F. ophicléide ; I.S. oficleide.

Oftalmio [DEFIS] $=$ D. Augenentzündung, Ophthalmie ; E. ophtalmia ; F. ophtalmie ; I.S. oftalmia.

Onomatopeo [DEFIS] $=$ D. Onomatopöie ; E. onomatopy, onomatopœia ; F. onomatopée ; I.S. onomatopea.

Orjato [DEFIS] $=$ D. Mandelmilch, Orgeade ; E.F. orgeat ; I. orzata ; S. orchata.

Pagayo [DFIS] $=$ D. Pagaje ; E. paddle ; F. pagaie ; I. pagaia ; S. pagaya. — Def. : Duopla remilo quan on uzas en pirogo. — Pagay-agar.

Pakidermo [DEFIS] $=$ D. Dickhäuter, Pachyderm ; E. pachyderm ; F. pachyderme ; I. pachidermo ; S. paquidermo.

Pakotilyo [DFIS] $=$ D. Beilast, Pacotille ; E. venture, parcel ; F. pacotille ; I. paccotiglia ; S. pacotilla. — Def. : Diversa vari ye malgranda quanto quan, la maristi povas embarkar sen pagar freto.

Panyo [F] $=$ D. Negerschürze ; E. cotton wait piece ; F. pagne ; I. perizoma ; R. S. taparabo.

Papiro [DEFIRS] $=$ D. Papierstaude, Papyrus ; E. papyrus ; F. papyrus ; I. S. papiro ; R. papirus. — Def. : Egiptana arbusto, sur la kortico di qua skribis la antiqui, e ta kortico ipsa. Vorto absolute necesa en arkeologio, ne intermixenda kun papero.

Parietaryo [DEFIS] $=$ D. Mauer‑, Glas‑ Kraut, Parietaria ; E. parietary ; F. pariétaire ; I.S. parietaria.

Peripetio [DEFIRS] $=$ D. Peripetie ; E. change of fortune, peripetia ; F. péripétie ; I. peripezia ; R. peripetiya ; S. peripecia.

Perkalo [DFIRS] $=$ Perkal ; E. cotton cambric ; F. percale ; I. percallo ; R. perkal ; S. percal.

Permeabla [DEFIS] $=$ D. durchdringlich, permeabel ; E. [ 142 ]permeable ; F. perméable ; I. permeabile ; S. permeable. — Def. : Qua povas esar trairata da fluido : Parieto permeabla, mi-permeabla. — Permeabl-eso.

Pikeo [DFIS] $=$ D. Piqué ; E. quilting ; F. piqué (étoffe) ; I. piqué, basino trapunto ; S. piqué.

Pilono (arkeol.) [DEFIRS] $=$ D. Pylon ; E. pylon ; F. pylône ; I. pilone ; R. pilono ; S. pilono, pilon. — N. B. : On ne povas inter mixar kun F. pilon (ne internaciona), qua dicesas pistilo.

Pitono [DEFIS] $=$ D. Python, Riesenschlange ; E. python ; F. python ; I. pitone ; S. pitón. — Animalo (serpento) reala e mitologiala.

Plebicito [DEFIRS] $=$ D. Volksabstimmung, Plebiszit ; E. plebiscitum ; F. plébiscite, referendum ; I.S. plebiscito ; R. plebiscit. — Def. : voto di ula lego o rezolvo da omna civitani di un stato (ex. en Suiso).

Pleyado [EFIS] $=$ D. Dichterschule ? E. pleiad ; F. pléiade ; I. pleiade ; S. pléyada. — Propra senco : ula stelaro ; metafora senco : grupo o skolo de autori, aparte poeti (ex. la franca Pleyado en la 16^a yarcento).

Pomelo [EFIS] $=$ D. Sattelknopf ; E. pommel ; F. pommeau ; I. pomo, pomolo ; R. S. pomo. — Def. : Malgranda bulo ye l’extremajo di espado, di pistolo od avan selo.

Popo [EFIS] $=$ D. Schiffshinterteil ; E. poop ; F. poupe ; I. poppa ; S. popa. — Kad on ne bezonos popo por « rusa sacerdoto » ? Altra latere, la Germani judikas ta vorto shokanta, e preferas pupo, certe plu internaciona. Lor oportus chanjar la nuna pupo ad pupeo exemple.

Poplino [DEFIRS] $=$ D. Halbsеidenzeug, Poplins ; E. poplin ; F. popeline ; I. poplina ; R. paplin, poplin ; S. popelina. — Stofo ek silko e lano.

Prepondero [DEFIS] $=$ D. Uebergewicht, Präponderanz ; E. preponderance ; F. prépondérance ; I. preponderanza ; S. preponderancia. — Prepondero, por havar la verbo preponderar. Vorto teknikala en politiko e diplomaco. La senco pre-ponderar ne semblas timenda.

Prevarikar [DEFIS] $=$ D. übertreten, prävarizieren ; E. prevaricate ; F. prévariquer ; I. prevaricare ; S. prevaricar. — Vorto teknikala di yurocienco e teologio.

Promulgar [DEFIS] $=$ D. verkündigen, promulgieren ; E. promulgate ; F. promulguer ; I. promulgare ; S. promulgar. — Vorto mi-teknikal di yurocienco, uzata anke en la komuna linguo.

Pruo [EFIS] $=$ D. Bug, Schiffsvorderteil ; E. prow ; F. proue ; I. prua, prora ; S. proa.

Quadruman-a, ‑o [DEFIS] $=$ D. vierhändig, Vierhändler, Quadrumanen ; E. quadruman-ous, ‑e ; F. quadrumane (adj., sm.) ; I. quadrumano ; S. cuadrumano.

[ 143 ]

Quadruped-a, ‑o [DEFIS] $=$ D. vierfüssig, Vierfüssler, Quadrupeden ; E. quadruped-al ; F. quadrupède (adj., sm.) ; I. quadrupede ; S. cuadrúpedo.

Quartermastro [DEFIRS] $=$ D. Quartiermeister, Unterbootsmann ; E. quarter-master ; F. quartier-maitre ; I. quartiermastro ; R. kvartirmeister ; S. cuartel maestre. — Def. : 1^e Oficero kontadisto en l’armeo ; 2^e Sub-oficero en la navaro.

Quatreno [DEFIS] $=$ D. Quatrain ; E.F. quatrain ; I. quartina ; S. cuarteta. — Poemeto de quar versi.

Quasio [DEFIS] $=$ D. Quassia, Quassie, Bitterholz ; E.F.I. quassia ; R. S. cuasia. — La quasio esas la kortico di la quasiyero, amerikan arbusto.

Ratafio [DEFIS] $=$ D. Ratafia ; E. ratafia ; F. ratafia ; I. ratafià , amarasco ; R. S. ratafia. — Speco de liquoro.

Rekuper-ar [DFIS] $=$ D. wiedererhalten, eintreiben, rekuperieren ; E. recover, retrieve ; F. recouvrer, récupérer ; I. ricuperare ; S. recuperar, recobrar. — Ta vorto esos utila precipue en ula teknikal apliki (récupération, récupérateur di kaloro).

Repso [DEFIRS] $=$ D. Rips ; E. rep ; F.I.R.S. reps. — Stofo ek silko o lano tre forta.

Rotango [DEFRS] $=$ D. Rotang, spanisches Rohr ; E. rattan ; F. rotin, rotang ; I. canna d’India ; R. rotang ; S. rotén, cana de Indias ; L. calamus rotang.

Shagrino [DEFI] $=$ D. narbiges Leder, Chagrin ; E. shagreen ; F. chagrin (cuir) ; I. zigrino ; S. cuero graneado.

Sivo [DE] $=$ D. Sieb ; E. sieve ; F. tamis, sas ; I. crivello, staccio ; R. sito ; S. criba, cedaza. — Instrumento analoga a kriblo, sed multe plu subtila (generale ek metal-tolo).

Sternumo [DEFIS] $=$ D. Brustbein, Sternum ; E. sternum ; F. sternum, bréchet ; I. sterno ; S. esternón.

Sublimar (kem.) [DEFIS] $=$ D. sublimieren ; E. sublimate ; F. sublimer ; I. sublimare ; S. sublimar. — N. B. : On havas l’adjektivo sublima, sed nula koliziono di senco semblas timenda. Nia sublimato venus de sublimar.

Surmenar [F] $=$ D. überanstrengen ; E. to overwork ; F. surmener ; I. strapazzare ; S. uzas surmenage en ciencala verki.

Surmuleto [EF] $=$ D. Meerbarbe ; E. red surmullet ; F. rouget, surmulet ; I. triglia ; R. sultanka ; S. salmonete ; L. mullus barbatus.

Tartano [DEFIS] $=$ D. Tartan ; E. tartan ; F. tartan ; I. tartano ; S. tartan. — Def. : stofo ek lano ; speco de shalo.

Tek-ligno [DEFIRS] $=$ D. Thekaholz ; E. teak wood ; F. bois de teck ; I. ligno di teak ; R. tikovoye derevo ; S. madera de teca.

Terapi-o, ‑ala [DEFIRS] $=$ D. Heilkunde, Therapeutik ; E. therapeutics ; F. thérapeutique ; I. terapeutica ; R. terapiyo, terapevtika ; S. terapéutica. — Ni preferas terapio a terapeutiko, qua [ 144 ]esas egale internaciona, pro ke ol esas min longa por la derivaji, e ke ol trovesas en multa kompozaji tre konocata (hidro‑, sero‑, elektro-terapio).

Tribo [D] $=$ D. Trieb, Schössling, Spross ; E. shoot, sprout ; F. pousse (d’arbre) ; I. messa, gettata, rampollo ; S. brote, retono, renuevo. — Radiko-tribo $=$ D. Wurzelschössling ; E. sucker ; F. drageon ; I. rimessiticcio, pollone ; S. retoño, follon.

Trombo [FIS] $=$ D. Wettersäule ; E. water-spout ; F. trombe ; I. tromba ; S. trompa.

Tubulo [FS] $=$ D. Rohransatz ; E. flanged socket ; F. tubulure ; I. bocchetta ; S. tubuladura.

Vakuometro [DFIRS] $=$ D. Vakuummeter ; E. vacuum gauge ; F. vacuomètre ; I. vuotometro, vacuometro ; R. vakuummetr ; S. vacuometro, indicador de vacio.

Vanto [DR] $=$ D. Wandtau, Haltseil ; E. shroud ; F. hauban ; I. sarte, sartie, sarchie ; R. vanta ; S. obenque ; Ned. : want^[7].

Varango [DFS] $=$ D. Bodenwrange ; E. floor ; F. varangue ; I. madiere ; R. flortimbers ; S. varenga. — Varango esas plu facile pronuncebla por multa populi kam vrango.

Vulkanizar [DEFIRS] $=$ D. vulkanisieren ; E. vulcanize ; F. vulcaniser ; I. vulcanizzare ; R. vulkanizirovaty ; S. vulcanizar. — Ni adoptis la radiko volkan specale por ne kolizionar kun vulkanizar, tute internaciona.

Pri la feminalo.

Me ne povas aprobar la feminala vorti : virino, patrino, fratino. Por ica vorti, segun me, esas vere necesa altra nuva radiki. Ta tri radiki ja existas en DEFIRS.

Me certe admisas volunte la vorti feminala derivata quale : Avino, onklino, kuzino, nevino ; bovino, hundino, kaprino, sed la vorti : virino, patrino, fratino, tro malkonvenas e maldecas a la nobleso di la koncepto ed anke a l’internacioneso di ca vorti.

Pro quo lor ni ne dicas anke maslino de maslo e celibino de celibo, sed vice, e tre juste, ni dicas maslo e femino, celibo e damzelo ?

Me propozas do a l’Akademio la nuva vorti : damo, matro, soro vice : virino, patrino, fratino.

F. Vignola.

Rimarko. — La korelativo di maslo esas femino. Celibino existas ; damzelo esas nur titolo di politeso analoga a sioro, siorino. La propozita damo (qua havas ja altra senco en Ido) semblas equivalar siorino plu juste kam virino. Cetere, se on admisus specala [ 145 ]vorto vice fratino, pro quo on ne admisus tala vice onklino e lor ; ube on haltus ?

Patro, patrino.

Komto Franz Calice, ecelanta konocanto di orientala (ed anke di ocidentala) lingui, rimarkigis, ke mem ta lingui, qui ne havas diversa radiki por fratino, filyino, virino, edc. sed ulamaniere expresas ta idei per la radiki frato, filyo, viro edc, tamen omni havas specala vorto por patrino, tale ke patrino nultempe esas expresata quale femina patro. To semblas a me tre atencinda.

P. de Janko.

Gramatikala propozi.

Pronomi. — ile, le $=$ il ; ela, la $=$ el ; ilu, lu $=$ lu ; ilo, lo $=$ ol ; ili, li $=$ ili, li, eli, oli ; eli $=$ eli ; oli $=$ oli. Le, la, lu, lo, esas plu naturala kam el, ol.

Verbo. — amu $=$ amas ; amis $=$ amis ; amaru $=$ amos ; por facar plu distingebla la soni en la lasta silabi : plue u esas la fino di la verbo prezentala en Sud-Italio, en Ruslando, etc. Ol multe similesas la o en amo (me amas) It. ed Hispana.

Artiklo. — el $=$ la. — La tro multe sugestas la femina genro. El esas plu neutra : ol esas ne nur romanala, sed anke araba. Multa personi konocas el-Islam, el-Koran, etc.

Efektive l esas la plu bona formo ; sed on povas uzar anke el, kande esas necesa.

Fini gramatikal. — E esas la plu bona fino por la substantivo : ol esas plu neutra kam o. Slon volo on povas omisar la fino. Do o esus la adverbal fino : I. subito ; S. pronto, alto.

Soni ed Literi. — c ante a, o, u $=$ k ; c ante e, i $=$ c. — ci $=$ c sono ante a, o, u. — cu $=$ k sono ante i, e.

Formi preferenda. — Somero, vintero, letero, exkluzar, exkavar, esceno, mundo, folio, desutila, experienco.

J. F. Twombly.

Rimarko. — Ni insertas ica artiklo nur quale specimeno di la propozi, quin ni ricevas, e pro ke l’autoro esas eminenta Esperantisto, qua havas granda meriti pri nia ideo. Il explikas e justigas ta propozi per ica frazo : « Ni devas serchar la plu granda naturaleso konforma a praktikal regulozeso. » Ni lasas la lektanto judikar, kad existas suficanta regulozeso en ilo, pluralo oli ; en el, qua esas samtempe pronomo feminala ed artiklo sengenra ; precipue en la du soni atribuata a c, quo tute kontredicas la principo di fonetikal ortografio ; e pri la naturaleso, kad ‑o esas plu naturala kam ‑e quale adverbal finalo ; kad ‑u esas plu naturala kam ‑as quale finalo di l’prezento. La naturaleso quan on vizas esas kimero, od ol esas simpla identigo di la LI. ad ula aparta linguo, quan on nekoncie preferas ed arbitrie selektas quale [ 146 ]idealo. — Ni povos ya emendar la formi di kelka vorti (ni ja vicigis eskluzar per exkluzar) : sed ni exkluzis sisteme la kombinuro sc (sts !) mem interne la vorti, e konseque ni ne admisus esceno plu kam sceno. — Vintero, letero esas kontrala a la generala opiniono, e semblas « regresema » propozi.

Mi, me ; tu, te.

Me propozas a l’Akademio du pronomi por la unesma persono singulara, to esas : mi e me, ed ankore du altra pronomi por la duesma persono singulara : tu e te. La pronomi mi e tu sempre uzesos por la kazo-subyekto, me e te por l’akuzativo e cetera kazi. Me judikas to tre utila, ne sole por exkluzar omna dubo pri la dicerno di la subyekto e di l’obyekto, sed anke por augmentar la belsoneso di nia linguo e por similigar ol ad altra lingui. En la frazo : Me tu amas, Tu me amas, on ne savas kad la subyekto esas me o tu. Me do preferas dicar : Mi te amas o Te mi amas ; ed en altra kazo : Tu me amas, o Me tu amas.

Laste me rimarkigas, ke ca duopla formo bonege adaptesas por verbi reflektiva : Mi lavas me, Tu lavas te ; o plu belsone : Mi me lavas, Tu te lavas.

Francesco Vignola

(Sarmato, Piacenza, Italia.)

Rimarko. — Segun la reguli di nia gramatiko, la frazi : me tu amas, tu me amas esas nule dusenca ; sed esas ankore plu klara dicar : me amas tu, tu amas me. — On vidas nula motivo por donar akuzativo specala (ne reguloza) a me e tu, prefere kam a la cetera personal pronomi.

La meo ?

S^o E. Ferrand questionas : Kad on ne povas dicar : la meo, la tuo, e c. ? — Yes, on povas dicar to en tre generala kazo, e se nula dusenceso esas timenda. Sed esas sempre plu klara e plu sekura dicar : la meajo, la tuajo (t. e. la kozo mea, tua) ; dum ke la meo, tuo povas (e semblas prefere) indikar persono : l’amiko mea, la spozo mea, e c.

On questionos forsan, kad la meo ne signifikas : F. le moi, D. das Ich ; e lor la mei signifikus : F. les moi. Sed por ta teknikala uzo (filozofiala), on adoptos probable ego, radiko di ego-ismo, ‑isto, ed on dicos : la ego, plur. : la egoi. E to esas logikala, nam on povas parolar pri la ego di me, di tu, e c. Forsan on povus dicar anke : la ipso, segun E. the self ; plur. : la ipsi.

Il-qua, el-qua.

En Progreso N^o 24, p. 715, dicesas, ke esas facila supresar omna ambigueso en frazi quale : La mère de mon ami, auquel j’ai parlé, e : la mère de mon ami, à laquelle j’ai parlé ; tradukante : [ 147 ]La patrino di mea amiko, ad il-qua me parolis, o …ad el-qua… Sed quale on tradukas sen ambigueso : Le père de mon ami auquel j’ai parlé, se on volas referar a l’patro od a l’amiko ?

C.‑T. Strauss.

Respondo. — Certe on ne povas uzar la remedyo il-qua, el-qua ; sed on povas uzar la remedyo (ja sugestita) : qua-ca, qua-ta. Tamen to esas poke komplikita ed artificala, ed esus plu bona, konstruktar la frazo altre. Rimarkez ke tala ambiguesi esas neevitebla en omna lingui.

Repliko. — Me savas ke omna nia lingui havas tala ambiguesi ; ma precize por to me opinionas ke linguo internaciona devus evitar oli. Ol devas esar perfekte klara.

Omno to o omna to ?

S^o Martin kritikas l’expresuro omno to : « La du vorti, omno e to, esas single pronomo, ne adjektivo : singla havas do senco kompleta e nedependanta : omno tedas me ; to tedas me. — Me timas to ; me timas omno. On ne povas do juntar li (ne plu kam du substantivi) e dicar : omno to tedas me, me timas omno to. Unu de li devas necese divenar adjektivo qualifikanta l’altra ; ed olta esas evidente omno. On devas do dicar nur : omna to.

Ta kritiko semblas a ni justa. Komparez ol kun l’artiklo pri Omna ti qui (Progr. II, 721).

Genri di demonstrativi.

Semblas a me, ke la formi ilca, elca, olca tro similesas ilsa, elsa, olsa. Kad ne esus posibla sexuizar la demonstrivi ica, ita, adoptante la formi : ica (ilca), eca (elca), oca (olca), uca ; anke ita, eta, ota, uta ?^[8]. Kelkafoye recente S^o de Beaufront uzis ilqua, olqua e c. Kad on ne povus adoptar avantajoze iqua, equa, oqua, uqua ?

W. J. Phoebus.

Adjektivo ed adverbo.

Semblas a me existar nejusta uzo di adjektiva formi vice adverba. Ex., on uzas ofte ipsa dop tranzitiva verbo, kande olta (ota) relatas la subyekto : « Me facos ipsa ta laboro ». Por me « ipsa ta laboro », esas « ta laboro ipsa ». En la komparenda texto de Renan esas la frazo : « Ipsa la joyo esas poke malgaya ». Semblas a me ke on bezonas ul regulo, ke adjektivi qui sequas tranzitiva verbi, sed relatas la subyekto, divenas adverbi. On do devas skribar : « Me facos ipse (per me ipsa) ta laboro ». Quon signifikas la frazo : « Ili adportis duope la stuli » ? Me ne savas irga regulo qua explikas, kad duope relatas ili o la stuli. Segun logiko ol [ 148 ]relatas ili, e se on referas la stuli, oportas dicar : « Ili adportis duopa la stuli ». Sed por evitar misuzi, ta punto bezonas klarigo. Ni devas evitar omna dusencaji.

W. J. Phoebus.

Pri l’adverba participo.

S^o H. White rimarkas, ke la regulo, segun qua l’adverba participo devas, o koncernar la subyekto di la propoziciono, o konstitucar aparta propoziciono, ne esas obedyata en la frazo ofte uzata : « Inkluzite vu trovos letro… » Komparez a la frazo : « Enkarcerigite il trovis sua amiko… » Segun la regulo, « il » (subyekto) esas enkarcerigita ; sed segun l’analogeso di l’unesma frazo, l’amiko esus enkarcerigita : « il trovis sua amiko enkarcerigita ». Semblas do ke, por sequar la regulo, on devas dicar : « Inkluzita vu trovos letro » (t. e. : vu trovos letro inkluzita).

Pri la konjugado.

S^o H. Myers (Glasgow) aprobas l’opinioni di S^o Küppers ed altri, qui deziras plu granda diverseso di la verbala finali ; anke altra helpanta verbo kam esar. Il alegas la erori di kompostado, e la miskompreni eventanta dum telefonado meze bruiso, en oficeyo, e c. — On povus respondar, ke mult altra erori di kompostado domajas la senco e kelkafoye alteras ol tute ; e ke en telefonado eventas tre ofte miskompreni, irga linguon on uzas.

Pri la konjugado.

S^o A. Willant (Oostacker lez Gand) skribas a ni : « On perdas sua tempo e peno, serchante sempre nuva (plu o min « naturala ») finali por la verbi, pro ke nula sistemo esas internaciona. On sucesas nur igar la vorti nerekonocebla, quale montris tre juste S^o Kovacic (familiarigesirolas : N^o 26, p. 69). Cetere, multa lingui konjugas per simpla chanjo di vokalo : D. empfehle, empfahl, empfohlen ; bind, band, gebunden ; E. write, wrote, written ; begin, began, begun ; (je) meus, mus, ai mû ; (je) lis, lus, ai lu ; L. edo, edi ; lego, legi ; bibo, bibi ; e c. Ni povas do konservar en Ido la finali ‑as, ‑is, ‑os, qui diferas nur per la vokalo. Se li ne esas internaciona, li anke ne kopias la konjugado di un aparta linguo, e konseque povas shokar nulu ».

« Segun la rimarko (N^o 26, p. 96), ke plura populi pronuncas plu facile ‑ab kam ‑av, on neplu devas hezitar por adoptar la sufixo ‑ab por la kompozita tempi, quo esus granda simpligo, quale esas ja la formo pasiva amesas, abrejuro di esas am(ata) ».

Pri kad, la questional signo, e c.

En Progreso n^o 25, pag. 39 e 46, on parolas pri to, e me profitas l’okaziono por adjuntar ulo. Me judikas la partiklo kad tre komoda e vere praktikal, e me kredas ke multa personi same opinionas.

[ 149 ]

L’inversa questional signo, same kam l’inversa signo di klamo ye la komenco di la rispektiva frazi, esas konocata nur da la hispan-linguani, sed tre stranja ad omn’ altra populi.

Me tute ne volas examinar, kad ta signi esus komoda o ne, sed me insiste pregas omni, qui volas helpar l’atingo di nia skopo, evitar omno quo povus shokar o repulsar nia adheranti ; ni ne volas revolucionar la kustumi, nek di la lingui, nek altrai. Ne esas nia tasko enduktar, nek la decimala horlojeto, nek nuva monetsistemo, nek mem la 24 hori (1-24 vice 12 matene e 12 vespere) en la prezenta horlojo, quankam precipue ta lasta havas grand’ avantajo, kompare la nun uzata ; sed ta kozi ne esas la nia, ed on apene kredas quante importanta tala konsideri esas che la konservemi ; or la plumulto de la homi esas konservema, tre ofte nekoncie.

Ni sempre skribas e parolas kontre la supersigni e la ofte repetata oj, aj en Esperanto, e juste ; me tre bone memoras quale malagrable me esis tuchata, kande me vidis unesmafoye Esperantal texto kun la multa j ye la fino, e nur pro manko di plu bona kozo me aceptis Esp. quale helpanta linguo. Sed sammaniere me esas sempre itere shokata vidante la idista nuvajo « l’ » avan konsonanto. Se laiko vidas : « di l’ granda » ne savante, ke ni pronuncas dil granda, il tute ne povas imaginar quale on povus pronuncar « l’ granda », sen dicar forsan « el granda ». Od on admisez la formo « dil », od on renuncez tala absurdaji ed on skribez « di la ».

Egale shokanta esas certe por multa profani, tute omisar l’apostrofo e skribar od imprimar nur la « l ». On ganas nulo, nek per la skribmashino, nek en la komposturo, nam on devas tamen zorgar pri l’intervalo ; sed l’okulo di la lektanto esas ofensata e pluse la « l » sive imprimata, sive tiposkribata, tro similesas la cifro 1.

A. Waltisbühl.

Rimarko. — L’opiniono di S^o A. W. tute konkordas kun la saja konsili, quin D^ro Zamenhof donis olim a sa adepti, kande il esis simpla mortivo, e ne la rejo di nuva populo : « Ni devas evitar omna superflua luktado kontre la kustumi di la populi, por ne malfaciligar senbezone la luktado por nia linguo » (Pri reformoj en Esperanto, p. 17).

Pri l’acentizo.

Me deziras rimarkigar, ke se on adoptus la propozo di S^o Jespersen (n^o 22), vorti quale le sequanta povus forsan intermixesar aude, precipue en la pluralo : astrolôgo, astrolôgio ; astronômo, astronômio ; galêro, galêrio ; geogrâfo, geogrâfio ; geomêtro, geomêtrio ; psikolôgo, psikolôgio, e c. ^[9]

Émile Ferrand.

[ 150 ]

Pri mal e des^[10].

Por helpar la solvo di ca questiono, ni facis kompleta enumero di la vorti F. en qui la prefixo dé‑ o des‑ havas la senco di kontrajo. Ni trovis tale plu kam 250 vorti, ne kontante la vorti rara e neuzata. La max multa vorti esas verbi ; ni imprimas sube nur ti qui ne esas verbi :

Défaveur, déloyal, déplaisir, déraison, désaccord, désagréable, désagrément, désavantage, désaveu, déshonnête, déshonneur, désillusion, désunion, déveine^[11].

Uli asertis, ke la prefixo des‑ (en la nacionala lingui) signifikas esence e generale cesar. Nia inquesto refutas ta aserto. Désinfecter ne esas cesar infektar ; décoller, cesar gluagar, e c. Same, la prefixo des‑ ne signifikas sen‑. Ol semblas acidentale signifikar sen‑, kande ol aplikesas a verbi qui signifikas « provizar per — » (e quin ni tradukas per — izar) : désarmer $=$ mal-armizar $=$ sen arm-igar. Reale, désarmer esas la kontrajo di armizar, ed esus absurda tradukar ol per sen-armizar, qua signifikus nulo. Do la prefixo des‑ equivalas nia mal‑, e tute ne sen‑.

Yen, altraparte, la listo di omna F. vorti, en qui la prefixo mal‑ havas la senco di kontrajo (e ne di malbona) :

Maladroit, malaise, malcontent (mécontent), malhabile, (malheureux), malhonnête, malplaisant, malsain.

Ni inkluzis malheureux en parentezi, nam on povas dubar, kad ol esas la kontrajo di heureux, o kad ol ne derivas, plu juste, de mal-heur (L. malum augurium) ; or en ica kazo mal‑ havus la senco di malbona. Omnakaze, on vidas ke la prefixo mal‑ (evidente pruntita de la F.) havas en F. nur 7 o 8 specimeni, dum ke la prefixo des‑ havas en la sama linguo plu kam 250 specimeni, inter qui 14 esas nomi (substantivi od adjektivi). Do, mem por la nomi sole, ol esus plu justigata kam mal‑. On rimarkos, ke malhonnête korespondas a déshonnête, e malplaisant a déplaisant, tale ke ta du pari de vorti nuligas su reciproke en la statistiko.

Konkluzo : mem por la nomi, des‑ esas plu « naturala » kam mal‑, ed ol ne esus reale plu stranja o plu arbitriala kam mal‑ en la kazi, en qui nek l’unu nek l’altru uzesas en la nacionala lingui. Tute kontre, l’apliko di des‑ a la nomi justigesus da sa uzo tre frequa en la verbi, dum ke l’apliko di mal‑ a la verbi (en Esp. e Ido) ne justigesas suficante da la tre malmulta kazi, en qui ol uzesas por la nomi.

Pri l’enunco di la fracioni.

Kad on ne devos introducar altra expresuro vice sur en divi[ 151 ]ziono ? 3—4 povas ankore eventuale nomizesar sur [e mem ico apene, nam la 3 ne esas sur la 4, — to esus 34 ] sed pronuncar 3 : 4 sur semblos shokanta mallogikajo ad omni qui ne kustumis ica expreso de lia patrinala linguo.

On voluntez explorar da, simpla elipso por « dividata da », quale per esas elipso por multiplikata per.

Do 3 : 4 $=$ tri da quar.
3 ✕ 4 $=$ tri per quar.

P. de Janko.

Respondo. — La distingo inter 3/4 e 3 : 4 esas, o pure teoriala e subtila, o pure skribala ; do, omnakaze, neglijebla. La propozo di da esus bona, se on dicus dividar da ; sed on devas dicar : dividar per, same kam : multiplikar per ; do l’adopto di da por la divido (apud per por la multipliko) esus arbitriala. Rimarkez ke, por expresar rezultajo di divido, e ne fraciono, on povas sempre uzar la kompleta formulo : « quociento di X (dividita) per Y ».

Max, maxim.

Se on vicigus max per maxim, quale propozita en Progreso N^o 23, p. 668, on povus, por havar kompleta regulozeso, vicigar plu per max. On havus lor :

max, maxim ;
min, minim ;

E la malfacileso kun plu e plus malaparus.

C. T. Strauss.

Respondo. — Max sugestos sempre l’ideo di superlativo, ne di komparativo. Ol devus divenar mas (S.) ; sed lor ol konfliktus malagrable kun la verbala finali : me amas mas… o : me mas amas…

Repliko. — Me pensis specale a S. mas, kande me facis la supra rimarko. Ni ofte modifikas vorti en nia linguo plue kam la difero inter mas e max, sen shokar la sento linguala ; e ni havus la regulozeso quale supre citata,

Plue e pluse.

S^o Martin protestas kontre l’aserto, ke plue esas neutila apud plu. Ne suficas alegar, ke ta du vorti havas la sama radiko : to ne impedas, ke singlu havas aparta senco. Unesme, plue nultempe pozesas avan adjektivo o verbo quan ol modifikas, sed sempre pose, quale nedependanta vorto : ol esas tute analoga di mine, troe : Un glaso plue (mine, troe). Plua ne esas sinonima di plu granda, plu [ 152 ]multa, nam se on dicas : un glaso plue, on povas anke dicar, en la sama senco : un plua gaso (F. : un verre de plus o en plus). To ne signifikas ke pluse esas neutila, tute kontre ; ol signifikas F. en outre, au surplus, e povas pozesar en komenco o mezo di frazo, nultempe en fino. Ex. : Pluse, me mendis du libri plue (o : Me mendis pluse…) Sed lor, on havas nula motivo por vicigar neplu per neplus : Me ne kantos pluse $=$ F. je ne chanterai pas de plus, en plus ; sed : me neplu kantos $=$ F. je ne chanterai plus.

Pri l’emfazo, la vorto ya e l’akuzativo.

L’artiklo Progr. II, p. 675, propozas tre injenioza e (kun certa restrikti) ecelante uzebla moyeno di emfazo per la vorto ya. Tamen me insistas, ke ol tute ne superfluigos l’akuzativo. Videz exempli en Progr. II, p. 477. Existas pluse altri, ube on ne povas facar sen l’akuzativo.

Me postulas l’inversigo, ne tam por l’emfazo kam precipue por la faciligo di redakto. Sen ol nia linguo perdus sa nesuperesebla flexebleso.

Ni konsiderez ica frazo : « Mea fraton sincere honorizas la granda ciencisto qua plurfoye pasis tra nia urbeto dum la lasta dek yari, periodo di sa zorgoza peno plubeligar omna publika placi e gardeni ». Dicez to sen inversigo, e vu vidos ke me esas justa.

La posibleso inversigar esas do valoroza qualeso di nia linguo e juste tam faciligas la redakto, kam la permiso pozar l’adjektivo avan o dop sa substantivo.

Fine me atencigas ke nia gramatiko institucis l’akuzativo por salvar de embaraso ; ma se ulu povas facar sen ol, lu esas libera agar tale, e lor quan ol povas jenar, dum ke sa manko jenus uli ?

Konseque, abolisar l’akuzativo, quale uli propozis, esus segun mea opiniono nepardonebla kulpo kontre nia linguo.

Sed on devas agnoskar ke en ica senco (redaktala faciligo) l’inversigo cesas esar moyeno di emfazo, nam la samo ne povas servar samtempe du diferanta skopi.

Ke pozar ula vorto ye la komenco di frazo ne devas e rezonoze ne mem povas indikar l’emfazo, esas facile demonstrebla, nam se me pozas la subyekto ante la rekta komplemento, nulu povas savar, kad to signifikas emfazo di la subyekto o simple la naturala vortordino ! Do se ni volas vere esar klara e komprenigar nia idei, ni devas uzar altra moyeno di emfazo. Nu esas fortunoza ideo di Couturat uzar hike la vorteto ya pruntita de la D.

Tamen me devas facar pri to kelka rimarki. La D. ya (Idala skribformo) havas du diversa senci :

Unesme, kande ol esas emfazita, ol signifikas vera emfazigo di la vorto sequanta ol. Ex. : A. Ich habe heute den König gesehen. B. Das war sicher nicht der König. A. Es war ja der König ! — [ 153 ]Bleibe ja zu Hause ! gehe ja nicht fort ! Ni povas do bone sancionar la traduki : Lu esis ya la rejo. Restez ya heme ! ya ne departez !

Sen emfazo la D. ya havas altra senco. Ex. : D. Das ist ja nicht der König ! $=$ F. : Mais ce n’est donc pas le roi ! En multa kazi ica D. ya povas tradukesar F. : donc, tamen ne sempre. Ex. : D. : Du kannst nicht fortgehen…, ich habe ja die Tür zugesperrt. F. : Vous ne pouvez pas sortir… c’est que j’ai fermé la porte à clef.

Or ni ne darfas intermixar la du senci di la ya ; konseque ni devas vicigar per ulo altra nia ya, til nun uzata en la duesma senco. Me propozas do reducar la vokalo (mallautigar ol) ad ula min sonanta, t. e. enduktar por la lasta senco yo. De S^o Jönsson me audis, ke olca esas samtempe Dana formo ed expresas la samo. Tante plu bona !

Tale nia linguo itere facos pazo a ^[12] la perfekta klareso.

P. de Janko.

Quale e kom ^[13].

Exameninte la questiono, me aprobas la propozo di Janotta e me alegas quale helpilo por determinar kad on uzez kom o quale, ke ica povas kompletigesar per l’interpozo di « tale » e la repeto di la verbo. Ex. : « Il vivas quale ermito $=$ tale quale ermito vivas ». Ica vidpunto ne konkordas ta di Haugg (II, 709) postulanta ke on dicez : « Il esis proklamita quale rejo » (segun Janotta : kom rejo). Me opinionas ke quaze, en l’internaciona uzo, signifikas « en ula grado simila, sed ne tute tala ». Do : « Il esis ricevata quaze rejo » on komprenos : « kompareble a tale, preske tute tale quale on ricevas rejo ».

Pluse me atencigas, ke la posibla kazi ne esas tute exhaustita en la citita artiklo. Se ni dicas segun la nuna uzo : « Me amas il quale frato », to povas havar 4 senci : 1) Me amas il tale quale frato amas ; 2) Me amas il kom frato $=$ me amas il, pro ke me esas sa frato ; 3) Me amas il quale fraton $=$ tale quale me amas frato ; 4) Me amas il kom fraton $=$ me amas il, qua esas frato di me (un de mea frati).

On vidas ke la kazi 3 e 4 postulas l’akuzativo por la klareso ; li devos do adjuntesar a la kazi alegita Progr. II, 477.

P. de Janko.

Si vice yes.

Segun la statistikala kalkulo (Progr. I, 295) si havas plumulteso kontre yes, nome I $+$ F $+$ S $=$ 34 $+$ 46 $+$ 50 $=$ 130 milioni [ 154 ]kontre E $=$ 120 milioni. Do se per adopto di lua, lui vice sa, si, on liberigos si, ica devos vicar yes, qua ultre, finanta per konsonanto, ne povas bone servar por lauta afirmo.

P. de Janko.

Pri la Deki ^[14].

Pos lektar « Pri la Deki » en Progreso N^o 18, p. 352, me penseskis ke posible me ne tute klare explikis la uzado pri la deki en la chinana e malaya lingui. Me do hastas dicar, ke ta lingui sempre uzas la un ante sola deko, cento, milo e. c. Yen la chinana : 10 $=$ jit ship $=$ undek ; 11 $=$ jit ship jit $=$ undek un ; 100 $=$ jit pak $=$ uncent ; 110 $=$ jit pak jit ship $=$ uncent undek ; 111 $=$ jit pak jit ship jit $=$ uncent undek un. Plue, kande esas uni e ne deki sequanta la centi o mili, on dicas por 101 : jit pak « lañg » jit $=$ uncent plus un, e tale kun mili e c. « Lañg » $=$ plu o plus.

Same en malaya linguo : 10 $=$ sa-puloh $=$ undek ; 100 $=$ sa-ratus $=$ uncent ; 1000 $=$ sa-ribu $=$ unmil : ed la sa (abrejuro di satu, suatu o sawatu $=$ un) esas sempre uzata da li same kam la du e tri en dudek, tridek. 101 esas sa-ratus « dan » satu $=$ uncent ed un. La nombri 11, 12 til 19 esas expresata altre kam en Ido ; on dicas : sa-blas $=$ 11, dua-blas $=$ 12, et tale til sambilan-blas $=$ 19 ; lor dua-puloh $=$ 20, dua-puloh satu $=$ 21, e c. La uzado di la chinana jit $=$ un, e di la malaya sa $=$ un, ante sola deko, cento o milo, esas to quo priventas irga ambigueso. Lektez la nombri 3, 10, 24, 108,14 quale en chinana e malaya : « tri, undek, dudek quar, uncent plus ok, undek quar », ed on ne miskomprenos.

Plue, se on devas dicar dudek, tridek e c. pro quo ne undek ? Tal uzado esas tute reguloza ^[15].

T. L. Stevens

Pri la direciono di derivo.

La max importanta skopo, quan nia linguo vizas, esas ta quan S^o Jespersen montris a ni : « Maxima facileso por la max multi ». Por atingar ta grandega skopo, l’inicatanti sequis plura reguli, quale ta pri l’exkluzo di la soni malfacila por kelki (ü, kn, hh, e c.) o ta di S^o Ostwald pri unasenceso di la radiki en omna derivi. Altra principi esas trovebla en la vortari o la gramatiko per atencema lektado, quankam li ne esas enuncita specale. Unu de li semblas tante klara ed esas ja sequita tante precize preske omnaloke, ke on opinionis nenecesa enuncar ol vorte : La direciono di derivo devas esar tam naturala kam posibla.

Me enuncas hike ta regulo pro du kauzi : 1^e ol servis me tre [ 155 ]bone en la selekto di la propozita teknikal vorti (videz pagino…) ; 2^e me trovis kelka (quankam tre malmulta) kazi, ube ol ne esis sequata ed ube on sendube ne trovis la max bona formi. Me rimarkas de l’ komenco, ke ta regulo, quale ti pri malfacila soni o pri konstanta formo od altra, esas subordinita a ta pri la maxima facileso.

La derivdireciono dependas de la speco di la vorto, quan on selektas quale origino di la derivo. Tale la sequanta (horizontala) seryi esas omna justa logike :

1. klara	2. klareso	3. klarigar	4. klarijar.
2. klaro	3. klarizar	1. klaroza	4. klarozijar.
3. klarar	1. klarita	2. klariteso	4. klaritijar.
4. klarar	1. klarinta	2. klarinteso	3. klarigar.

(La vorti kun la sama cifri signifikas la samo en ta seryi).

Nulu dubos, ke l’unesma seryo nun adoptita esas la max bona e la max naturala. (Rimarkez ke ol esas anke la max mallonga !)

1. En ta kazo quale en mult altri, la naturaleso di la derivdireciono esas facile konstatebla per l’internacione adoptita direciono :

D.	klar,	Klarheit,	erklären,	klar werden.
	hell,	Helligkeit,	erhellen,	hell werden.
E.	clear,	clearness,	to clear	to become clear.
F.	clair,	clarté,	éclaircir,	s’éclaircir.
I.	chiaro,	chiarezza,	chiarire,	schiarirsi.
S.	claro,	claridad,	clarificar,	clarear.
R.	yasnüi,	yasnost,	proyasnity,	proyasnitsa.

2. En altra kazi la derivdireciono esas preske internaciona, adminime en la vorti di la sama radiko :

diferar, difero, diferanta esas la seryo di E.F.I.S., dum ke D. formacas la seryo : verschieden, Verschiedenheit, verschieden sein, qua korespondus a : difera, difereso, diferesar. Omnu konsentos, ke l’adoptita seryo esas plu naturala pro sa plua internacioneso.

3. La derivdireciono povas mem esar tute ne internaciona e tamen tre naturala : sancionar, sanciono esas tre bona e naturala, pro ke ta seryo livras la max internaciona e konseque max facila formi, quankam sanciono, sancionizar esus la direciono plu internaciona :

D.	Sanktion, sanktionnieren.
F.	sanction, sanctionner.
I.	sanzione, sanzionnare.
S.	sanción, sancionar.

4. Ultre la naturaleso di la rezultanta formi, anke la logikaleso povas « justifikar » derivdireciono mem tute ne internaciona : expertizar, expertizo, expertizisto.

[ 156 ]

Derivo de experto : D. Experte, E. expert, F. expert, esus tute neposibla per nia afixi ; sed en tala kazi me dubas, kad la rezultanta vorti ne esas tro nenaturala e kad du radiki ne esus preferinda : experta, experto, ed expertizar, expertizo.

Memorez ke en multa kazi, specale en la nomizo di fakisti, on adoptis ja du radiki : filologo, filologio ; filozofo, filozofio, anke demokrata, ‑o, demokratio. Me opinionas, ke on hike iris mem tro fore en la naturaleso, e ke on admisez filozofisto, filologisto, quale on ja adoptis fiziologisto, botanikisto e mult altri. Nam nun existas stranja neanalogesi. Rimarkez ex. :

demokrata, ‑o — demokratio, du radiki !
aristokrato, ‑o, ‑aro, ‑eso, ‑ismo, un radiko ! ^[16]

5. En kelka kazi on ne povas konstatar qua esas l’original vortospeco en la natural lingui, pro ke li formacas la derivuri nemediate. Ex. qua esas justa : segar, segilo, o sego, segagar ?

D.	Säge, sägen,	I.	sega, segare.
E.	saw, to saw,	S.	sierra, serrar.
F.	scie, scier,	R.	pila, pility.

En tala kazi on devos decidar segun analogesi, sonoreso, mallongeso, e c. Tale l’adoptita segar, segilo semblas preferinda a sego kun la malbela segagar.

Nun esez permisata a me montrar kelka kazi, en qui ta regulo pri derivdireciono semblas a me esar violacita.

hardar venas de D.E. ; or en ta du lingui on havas la seryi D. hart, härten ; E. hard, to harden, do Ido harda, hardigar. (Me sentas hardar sempre quale Esperantismo.) (1^a kazo).

La du seryi cizelar, cizelilo e limar, limilo semblas a me ne tre bone selektita, quankam li apartenas a la 5^a kazo, ed on do ne esas forcata vicigar li per cizelo, cizelagar e limo, limagar. Sed ta formi esus analoga a ta di la cetera simpla utensili : martelo, martelagar ; cizo, cizagar, e c. Ultre on evitus la malbela formo cizelilo. Cetere on mallongigus la multega kompozaji quale ston-cizelilo, manucizelilo e c. polisolimilo, segilolimilo e c. Cizelagar e limagar restas tamen sat mallonga ed on obtenas tale bona mezvaloro di longeso.

Inklina, inklineso, inklinigar esas tute kontre l’internaciona derivdireciono :

D.	neigen, Neigung, geneigt,
E.	incline, inclination, inclined,
F.	incliner, inclination, incliné,
I.	inclinare, inclinazione, inclinato,
S.	inclinar, inclinación, inclinado, [ 157 ]
R.	naklonity, nakloneniye, naklonnüi,

do Ido : inklinar, inklineso (pasivo), inklinita (1^a kazo). ^[17]

Riglar, riglilo esas nur D. En ta linguo la seryo esas Riegel, verriegeln. Do en Ido esus plu justa dicar riglo, riglagar o riglo-klozar. On tale evitus anke la malbela formo riglilo (1^a kazo).

Shirmar, shirmilo. En la vortaro me trovas nur D. Tamen ta vorto esas anke I. La seryi esas en la du lingui :

D.	Schirm, beschirmen.
I.	schermo, schermire.

Justa esus do Ido : shirmo, shirmizar (1^a kazo).

A. Wormser.

Inklina od inklinar ?

Ni adoptis quale primitiva vorto l’adjektivo inklina, pro ke existas kozi, qui esas inklina (naturale) sen esar inklinigita. Sed on rimarkigis da ni ke la verbi inklinesar, inklinigar, kontrastas kun la verbo deklinar, qua esas analoga, e mem simetra en ula cienci (magnetismo). Forsan do esus plu bona, e plu konforma anke a nia lingui, departar de la verbo inklinar (qua esus probable mixita, t. e. tranzitiva e netranzitiva), e derivar de ol l’adjektivo inklinita (D. geneigt, E. inclined, F. incliné, penché, I. inclinato, S. inclinado). On vidas, ke ta adjektivo korespondas a participi en nia lingui, t. e. ke la radiko e ideo inklin esas naturale verbala. La substantivo esus inklino ; inklineso povus komprenesar ed aceptesar nur quale pasiva substantivo, signifikanta : la fakto esar inklinata ^[18].

Satura o saturar ?

S^o Prof. Donnan, de Liverpool, devota amiko di nia linguo komunikas a ni la yena questiono : « Kad ne esas nekorekta havar nedependanta (t. e. primitiva) adjektivo por expresar stando efektigita od ago finita ? Ex. : on havas en la vortolibri : satura $=$ saturated ; de qua venas : saturesar $=$ to be saturated ; saturigar $=$ to saturate, do : saturigita $=$ satura. Me opinionas, ke esus plu bona departar de saturar $=$ to saturate, de qua : saturita $=$ saturated (vice nuna satura). — Simile, me preferus : devotar $=$ to devote, devotita $=$ devoted ».

— La propozo pri saturar semblas a ni justa, pro ke, efektive, semblas ke nula kozo povas dicesar satura sen esar saturigita (mem en la vulgara senco, en qua homo dicesas satura, kande lu manjis e drinkis sate por supresar la hungro e dursto). Cetere, la [ 158 ]parolo apartenas a la kemiisti, quale S^o Donnan. — Pri devotar, ni havas dubi, nam on ne povas devotar altru kam su ipsa, ecepte kande on uzas la verbo F. dévouer en altra (etimologiala) senco ; sed lor ol devas tradukesar per vovar o sakrifikar (vovar ulu a l’infernala dei). Do se dévouer ne esas vere reflektiva verbo, e signifikas nulo plu kam devotesar (esar devota). La verbo devotar havus nula signifiko, od omnakaze, on ne devotus su same kam on devotus altru. Rimarkez ke devotita havus pasiva formo (on povus questionar : devotita da qua ?) por expresar sentimento vere aktiva e spontana. Do nia lingui semblas esar hike nejusta, prizentante dévoué, devoted quale participo di dévouer, devote. — Yen exemplo di la kazi, en qui la LI. ne devas sequar blinde, sklave, nia lingui, sed emendar oli.

Martelar ?

S^o Al. Simon preferas, ke on dicez martelar, martelilo, kam martelo, martelagar, pro analogeso kun mult altra instrumenti derivita per ‑ilo : brosilo, balayilo, piochilo, mem cizelilo. Esus plu komoda dicar martelar e cizelar, martelilo e cizelilo. — Irge quon on opinionas pri ca vorto aparte, on devas memorar, ke esas neposibla derivar omna nomi di instrumenti per ‑ilo, ne plu kam omna nomi di profesionani per ‑isto, omna qualesi per ‑eso, e c. On devos do sempre dicernar la nomi derivita per ‑ilo e la nomi primitiva ; e la questiono esas nur, en qua klaso on pozos martelo … o martelilo.

Regular ?

S^o A. Wormser propozas simpligar la familyo regul, departante de la verbo regular, de qua derivus regulo kun la nuna senco, e pose regulanta, reguliva ; regulata, regulebla ; reguloza, regulozeso, mem regulozigar, se on bezonus tala nuanco ultre regular ^[19]. On derivus anke regulilo. — On povas certe alegar, por tala derivado, l’exemplo analoga di ordinar. Sed la questiono esas : kad on povas sempre, omnakaze, konsiderar regulo quale ago di « regular » ?

Laborar.

Segun principo di nia linguo, omna verbo, qua povas ricevar aktiva senco (t. e. havar rekta obyekto), povas uzesar aktive. To valoras aparte por laborar : on povas do laborar materyo, irga verko materyala od intelektala ; e la verko esos laborata o laborita (« zorge, paciente, fervoroze », e c) Komp. D. bearbeiten, F. élaborer, travailler, ouvrager. On do nule bezonas irga afixo por transformar laborar od altra verbo en aktiva verbo (quale facas [ 159 ]Esperantulo en prilabori e simila vorti : pripensi, priparoli, e. c) To ne impedas, kompreneble, uzar la verbo laborar kun la prepoziciono pri, kun altra senco : « laborar pri la L.I. » ne esas necese « laborar la L.I. »

Regnar.

Kad la verbo regnar povas esar tranzitiva ? To esus konforma a generala principo di la linguo, e nulo semblas impedar, uzar ol tranzitive ; nam ol esas analoga a guvernar, qua esas tranzitiva. On povus do dicar la rejo regnas la lando ; e, quale sempre, on havos l’avantajo uzar la verbo pasive : la lando regnata da la rejo. To furnisos anke la max bona traduko di D. Unterthan, E. subject, F. sujet, I. suddito, S. subdito, nome : regnato. On povus lor bone distingar regnati e civitani. Quanta difero de Esperanto, qua, donante a regno la maljusta senco di stato, uzis regnano vice civitano, kande ol expresas ideo tute diversa e preske kontrala ! ^[20]

Abonar su.

Me opinionas ke ca verbo ne esas reflektiva, pro ke l’ago ne facesas da la subyekto sur su ipsa. Me abonas a jurnalo esas tam klara kam : me abonas me a jurnalo, e plu logikala.

C.‑T. Strauss.

Respondo. — Ca rimarko furnisas okaziono por explikar, pro quo ni preferis abonar su ad abonar : precize pro to, ke on povas facar ta ago sur altru kam su ipsa : on povas abonar altru a jurnalo, t. e. suskriptar l’abono por ta « altru ». Kontrale, se on uzus abonar vice abonar su, quale esas propozita, on ne povus expresar ta ideo : abonigar ulu ne esas la samo : to signifikus : instigar, persuadar ulu, ke lu « abonez » ipsa, sed ne : suskriptar (pagar) l’abono por lu. Rimarkez, cetere, ke se abonar expresus ago, quan on facas nur por su ipsa, on ne mem povus logikale dicar : « me suskriptas abono por altru ». Omno to pruvas, ke ta ago esas vere reflektiva, e konseque devas tradukesar per la reflektiva verbo : abonar su. — Kompreneble, on devas konseque parolar pri abonati od aboniti, e ne pri abonanti.

Repliko. — Abonar ne semblas a me reflektiva en la sama senco kam exemple batar, e c. En la kazi en qui on abonas altru, on povus dicar : me abonas altru o por altru. En E. on dicas simple : I subscribe, ne I subscribe myself ; e se on abonas por altru, on dicas : I subscribe for another.

Divenar^[21].

Se fakte praktike esas utila e komoda konsiderar ica verbo quale [ 160 ]tranzitiva, on devas anke admisar la konsequantaji di tala konsidero, do dicar : « La puero qua divenis viro » e : « La viro quan divenas puero ». To esas interesanta posibleso, sed poke malfacile kustumebla.

Pasante me rimarkigas, ke mea patrinala linguo, la hungara, uzas hike sufixo (korespondanta a la indogermana prepozicioni), quan on povus expresar per ye. Exemplo : La puero divenis ye viro (Hungare : A fiu férfivà lett). Konseque pri l’ inversigo on ne renkontras malfacilajo : La viro ye qua divenis la puero.

Pri la citita kustumo di la Germani, uzar divenar en la senco di D. : entstehen, me opinionas ke li facas to pro ke nia linguo indijas vorto por ica ideo. On povas uzar naskar quale metaforo, en certa kazi, precipue pri abstraktata substantivi, exemple ke ideo, o questiono o dubo naskas, sed ne en altra kazi. Exemple pri quadrupedi (F. : quadrupèdes) on certe ne povas uzar ica vorto, nam li facas « entstehen » multe ante ke li naskas, e la uceli detute ^[22] ne naskas ^[23].

On anke ne povas uzar en omna kazi la vorto venar. Exemple me povas dicar : « De quo venas la tuberklozo ? » sed ne : « Kande venas (D. : entsteht) la tuberklozo ? » (E se vu respondas, ke hike on povas uzar : naskas, vu forcas me pozar la shokanta korespondanta questiono pri la quadrupedi). Unavorte ni bezonas specala vorto por expresar l’ideo D. : entstehen.

On povas formacar : existeskar, e la questiono esas, kad on povas admisar, ke to esas la sola expresuro por ica ideo. Oportas explorar to, o kad on devas fixigar specala radiko.

Paul de Janko.

P. S. — Semblas ke por perfekta klareso on fakte bezonas pri divenar sive ula prepoziciono sive l’akuzativo (kompreneble forlasebla en la max multa kazi). Altre on havas duopla nominativo, simile neklara kam me pruvis to pri la duopla akuzativo (Prog. II, 395). Se ni konservas la nuna stando, ni ne precize komprenas la frazo : Quo divenas lor la marko di adjektivo ? qua povas tradukesar : F. « Que devient alors la marque de l’adjectif ? » od : « Qu’est-ce qui devient alors… » e c., anke en D. tre bone distingebla per : Was wird dann aus dem Zeichen… ? e : Was wird dann zum Zeichen… ?

Legacar, testamentar.

Legacar (propozita N^o 25, p. 9) diferas de testamentar, per ke ol koncernas specale la kozi, havaji donata per testamento, e konseque havas sempre ta kozi quale rekta komplemento. On povas testamentar sen legacar ulo.

[ 161 ]

Gratuita.

Ante ke la Akademio votas pri gratis-a, ‑e, me deziras facar altra propozo, nome : gratuit-a, ‑e (F. gratuit, gratuitement ; E. gratuitous, gratuitously). To esas plu reguloza e plu normala kam la unesma propozo, qua fondesis sole sur la adverbal formo « gratis ».

P. D. Hugon.

Ocidar.

Me tre aprobas la radiko propozita da S^o de Beaufront ^[24] : ocidar, kun sa derivaji : patr-ocido, rej-ocido, su-ocido, e patr-ocidinto, e c.

P. D. Hugon.

Satisfacar.

Me propozas satisfac-ar, ‑o, ‑anta, ‑ebla, ‑iva, kun la senco EF. Ex. : me ricevis satisfacanta respondo (kontentiganta) ; il havas satisfaciva referenci ; il donis satisfacanta expliko ; la malyuno ne esas satisfacebla ; la informo donis ad omni granda satisfaco, pro longa expekto di ol, e timo ke ol ne eventos.

P. D. Hugon.

Efikar.

Me formale reprenas la propozo da S^o Jespersen pri efikar vice ‑ig ^[25]. Ex. : bonefikar, grandefikar $=$ efikar bona, granda ; manjefikar, facilefikar. To semblas a me la tute « satisfacanta » solvo dil problemo.

P. D. Hugon.

Incidento^[26].

Unesme me rimarkigas, ke « Incident-punkt » ne esas D. ; anke ne Incident-fall, sed Incidenz-fall. Duesme on devas decidar samtempe pri l’adjektivo aludita en Progr. qua havas gramatikala ed optikala senco. Se on adoptas incidento $=$ D. Zwischenfall, lor l’adjektivo « incidenta » en la sama senco esas neevitebla ; do on devas decidar, kad esos admisata ke ca adjektivo havos du diversa senci.

P. de Janko.

Sufixo ‑ol.

Ula sufixo en la senco propozita da Hugues (Progr. 11, 736) semblas vere necesa. Forsan on povas trovar plu bona formo kam [ 162 ]ica, malagrabla pro ke ol esas ja okupita per pronomo. (Plezez dicar, kad la lasta ol esas la sufixo o pronomo !)

P. de Janko.

Prefixo ver‑.

Me plene adheras la propozo di Hugues, enduktar afixo en la senco propozita en Progr. II, 736. Sed anke la redaktistaro esas justa, ke on ne povas admisar por ica skopo ver‑ o fer‑, ja okupita. Forsan on povas adoptar par‑ segun la F. : parachever, parfaire, parfait (ago tute finita). Qua trovas ulo plu bona propozez ol.

P. de Janko.

Rimarko. — On savas, ke Esp. uzas nelogike la prepoziciono el‑ (ek) en ta senco : ellerni, ellabori.

Rangifero^[27].

La statistikala kalkulo (videz Progr, I, 295) rezultigas por ica vorto : S 50 milioni, dum ke rentiro korespondas D $+$ E $=$ 192 milioni. Do oportas adoptar ica.

P. de Janko.

Surkruto^[28].

Ton nula populo rekonocos. Se on judikas ye tro malfacile pronuncebla saurkrauto, qua korespondas la D ed E, on adoptez shukruto o chukruto, rekonocebla adminime da la Franci.

P. de Janko.

Pri grimpar.

Grimpar esas nur F. Tamen sat internaciona vorto existas : D. klimmen, E. to climb (b muta). Me propozas do vicigar grimpar [F] per klimar [DE] (46 kontre 192 milioni).

A. Wormser.

Pri remburar.

Remburar esas nur F. Me trovis ke on povos vicigar ol per la tre internaciona vorto polstero D.E.R., qua korespondus a la nuna remburajo e de qua on derivus polsterizar, la nuna remburar. D. Polster, polstern, E. bolster, to bolster ; R. polst, polst, polstity (kun poke plu specala senco). Quankam ta vorto apartenas a la 5^a kazo (videz Pri la direciono di derivo, pag. 154), me ne propozas la sama ordino kam ta adoptita por remburar, pro ke remburajo esus plu exakte : la kozo remburata o remburita, ne D. Polster, E. bolster, F. coussin, ed exakta traduko ne esas trovebla en ta derivdireciono.

A. Wormser.

[ 163 ]

Pri ripar.

Ripar F. esas nejuste tradukita en la vortolibro Ido-D. Ol signifikas la destrukto e la forpreno di partikli o di malpuraji de la surfaco di ula korpo per friciono : D. abscheuern, abschaben. Me trovis tre internaciona vorto por ta senco : D. scheuern, E. to scour, F. écurer, S. escoriar [se]. Me propozas skurar [DEFS].

A. Wormser.

Rimarko. — Ni intencis donar a ripar la senco teknologiala di F. gripper ; sed ol esis nejuste tradukata en la altralingua vortolibri. Ol povus do konservar la dicita senco apud la propozita skurar, qua semblas bona.

Menajo ?

On questionas, kad on ne bezonas specala radiko por F. ménage, E. household, e la derivata expresuri : F. se mettre en ménage ; F. ménagère $=$ E. house-wife ; F. femme de ménage $=$ E. day-servant (F. femme de journée $=$ E. charwoman) ; F. emménager, déménager. La radiko menaj trovesas anke en E. to manage, manager, por qua ni bezonas nuva radiko (F. gérer, gérant).

Ni devas dicar, ke ni adoptis por la senco F. ménage la vorto ekonomio, segun sa etimologiala senco (F. économie domestique), qua nule esas sparemeso ^[29]. Se ta vorto ne semblas konvenanta, on povos adoptar menajo. Sed ol ne povos ricevar omna senci di F. ménage, nek furnisar omna derivaji, nam ica vorto esas multasenca. Ex. : F. ménage signifikas anke gespozi, spozoparo (un jeune ménage) ; se mettre en ménage signifikas ofte mariajar su. Ol signifikas ankore moblaro (un ménage de poupée $=$ moblaro di pupo) e konseque se mettre en ménage $=$ se mettre dans ses meubles (lojeskar kun propra mobli). Emménager, déménager venas de ca senco : t. e. adportar, forportar sua mobli, e, per extenso, translojar (chanjar lojeyo). Pri la angla senco, semblas ke on povas uzar la radiko administro (F. gérant esas fakte administranto). Se on bezonas altra radiko, ol ne povos esar menaj. Restas do la senco : F. faire le ménage, e femme de ménage ; to esas : domal servado, purigo ed aranjo di la domo (specale : exter la koqueyo e la koquado) ^[30]. Por ta senco, e por ol sola, specala vorto semblas necesa, se la jus dicita perifrazi ne suficas. Sed forsan femme de ménage povus dicesar, quale en E : jornal servistino. Ultre, F. ménagère esus dommastrino, o forsan : hem-estrino ; ed en ica senco ménage ipsa esus : hem‑ o dom-estreso, dom-administro (se on ne aceptas nia vorto ekonomio, qua havas exakte ta senco.)

[ 164 ]

Major, minor.

Ta du radiki semblas necesa por tradukar la vorti : D. volljährig, mündig, majorenn ; E. major ; F. majeur (d’âge) ; I. maggiore ; S, mayor ; — e : D. minderjährig, unmündig, minorenn ; E. minor ; F. mineur (d’âge) ; I. minore ; S. menor. — On vidas, ke ta du radiki esas DEFIS. Esas vera, ke li esas egale internaciona por indikar la plumulteso e minmulteso en votanta korporaciono ; sed ica vorti ipsa semblas suficar por ta ideo, dum ke on ne vidas quale on expresus la majoreso o minoreso di persono (aparte di rejo, princo, e c.), se ne per longa e tedanta perifrazi. — Esas vera anke, ke major e minor esos probable necesa por indikar la du muzikala modi ; sed, mem en ta kazo, nula dusenceso povos eventar. — Fine, ni havas majoro por indikar militistal grado ; sed forsan esos plu bona chanjar ol ad mayoro, quo esas la pronunco D. R. S. — Restos ankore tradukenda la vorto D.E.F. Majorat, I. maggiorasco, R. mayorat, S. mayorazgo. Sed on povos adoptar majorato o mayorato, sen timar ula dusenceso, pro ke la finalo participal ‑at havus nula senco kun la radiki major e mayor. — La vorti majoro, minoro esas anke necesa, en logiko, por indikar la du premisi di silogismo ; e minoro en matematiko, por indikar ula « determinanti » ; sed ta teknikala senci nule povos konfliktar kun l’ordinara senco, quan ni jus konsideris.

Rampo, pento.

S^o Tournaire, « konduktoro » ^[31] di ponti e voyi, facas la sequanta rimarko :

En teknikala linguo, F. déclivité indikas egale rampe o pente, t. e. omno quo ne esas horizontala ; ol semblas do korespondar ad inklineso. Ultre, on distingas en l’inklinesi, segun la « sinso», la rampe, qua acensas, e la pente, qua decensas. Se on admisas rampo (II, 645) por tradukar rampe (en teknikala stilo), on devas admisar anke specala vorto por pente, forsan pento. — Por palier en teknikal senco (horizontala parto di voyo) on povas adoptar fluro, same kam por palier di eskalero : nam to esas metaforo tute naturala.

Fakte, la vorto pento semblas max internaciona : D. Hang, E. slope, F. pente, I. pendio, S. pendiente (on rimarkos en D. la sama metaforo kam en F. I. S., l’ideo di pendar). Nulo impedas adoptar ta vorto, nam repentar, repento ne povus esas dusenca. (Esp. havis pento en la senco di repento ; nuva exemplo di arbitrial e volapükatra kripligo di la vorti. E pro ke ta vorto esas en [ 165 ]la Fundamento, on ne povus uzar ol en sa justa senco ! Tala esas la stupida konsequi di la netuchebleso !)

Borilo, drilo, trepano.

Me propozas altra defino di ta du vorti, kam S^o Wormser (N^o 26, p. 80). Quo esas borilo ? Esence, l’utensilo qua boras, qua facas truo per pinto, aristi, quaza kultelo (F. mèche, foret). On ne povas objektar, ke borilo povas signifikar irga bor-mashino : nam ni devos necese distinkar borilo e bor-mashino, same kam segilo e seg-mashino, frezilo e frez-mashino, e c. Nun, la borilo esas portata e movata da diversa instrumenti, quin me propozas nomizar drilo (segun F. drille, D. Drillbohrer, E. drill-borer). Exemple : arketo-drilo, spiral (Arkimedal) drilo, manivel-drilo (D. Brustbohrer, E. breast-dril, F. vilebrequin). Rimarkez, quante ta distingo esas necesa : spiral borilo esas tute altra kozo kam spiral drilo : l’unesma sekas la materyo (ligno, metalo) per helicoidal aristo ; la duesma havas formo di skrubo kun tre longa « pazo », e turnesas per skrubino, quan on movas rekte ed alterne segun la longeso. — Fine, me propozas nomizar trepani (segun l’I. uzo) omna instrumenti por borar o perforar, qui nomesas F. tarière.

L. C.

Perforilo, puncilo.

S^o de Guesnet propozas perforilo por F. emporte-pièce, qua ne esas la samo kam puncilo (F. poinçon), pro ke puncar ne esas necese perforar (ex. on puncas la obyekti ek oro ed arjento). Do perforar esus truifar sen rotaco, e borar esus truifar kun (per) rotaco.

Estribo, bugelo.

S^o K. Feder propozas estribo por D. Steigbügel, E. stirrup, F. étrier, I. staffa, S. estriba ; e bugelo por la teknikal vorto D. Bügel, E. bow, F. étrier, I. cerniera, manico, S. manija. — On povas questionar, kad ne esas plu simpla, plu sparema, adoptar la sama vorto por la du senci, nam la duesma esas nur metaforal extenso od apliko di l’unesma. Tala metafori esas tre frequa en la tekniko (kapo, kolo, pedo, gambo, shultro, e c.). — Ni memorigas, ke S^o Wormser propozis bogelo (N^o 26, p. 71) ; altru propozis stapo.

Fauco, guturo.

Importas distingar ta du vorti, qui du apartenas a la vulgara linguo, e ne povas havar la sama senco ^[32]. Guturo indikas l’interna kavajo supre en la kolo (ciencale : la faringo, la laringo e la supra ezofago) : ex. on parolas pri soni guturala (ciencale, li esas velala od uvulala). Fauco indikas l’extera ed antala parto di la [ 166 ]kolo (do anke la laringo, sed extere vidata) ; e, pro ke ta parto formacas kava profilo (inter la mandibulo o mentono e la pektoro), la vorto fauco uzesas per metaforo internaciona por expresar multa formi kava, en tekniko, en geografio (montala fauco), e c. En F. ta distingo esas proxime ta di gosier e gorge. Sed ni ne volas indikar nacionala equivalanti, qui riskus esar nejusta, e ni preferas definar la vorti en Ido, lasante a singlu la tasko tradukar oli en sua linguo, segun la kazi.

Gisar.

S^o St. Liljedahl (Stockholm) opinionas, ke gizar esas preferinda a gisar, por konservar la longa vokalo i (D. ie), e la sono di g ; gisar (kun i mallonga) divenus preske kisar.

Forco, streno.

D^ro O. Liesche (okazione N^o 26, p. 100) opinionas, ke on bezonas aparta substantivo diversa de l’adjektival radiko fort‑, por indikar la mekanikal fortajo (D. Kraft), dum ke fort sugestas sempre l’ideo di qualeso di ula ento (D. stark ; forteso $=$ Stärke). Or la radiko forc esas max internaciona por ta ciencala ideo. Ol esas nun okupata per la senco D. zwingen, E. to force, compel ; F. forcer, contraindre. Sed on povus forsan substitucar ad ol, en ta vulgara senco, la radiko stren, propozita da S^o Wormser en teknikal senco tre proxima od analoga (N^o 26, p. 86). Ta radiko (venanta de L. stringere) trovesas en E. to strain, constrain, F. contraindre, e konvenas do por ta ideo. On povus lor, sive en vulgara linguo, sive en teknikala, dicar ke ulu od ulo esas strenata da forco, quo nun esus expresata per : forcata da forteso. Ta du koncepti esas tre importanta por omna naturala cienci, e lia expresuro devas do selektesar max juste e zorgoze. — La parolo apartenas a la ciencisti pri ca questiono.

Lubrikar.

S^o de Guesnet ne prizas ica vorto (N^o 26, p. 85), qua memorigas F. lubrique, e ne konvenas a la derivaji. Il propozas lubrifikar. — Ni rimarkas, ke on sequis l’exemplo di E. lubricate, e ke omna derivaji esus simila en la du kazi, nur kun un silabo pluse (‑fi‑). Ne semblas, ke on bezonos l’adjektivo lubrika en la senco F. lubrique ; se on adoptos luxuryo (N^o 25, p. 9), luxuryema suficus. Or la neceseso di lubrika esus la sola motivo por ne aceptar lubrikar.

Fita, ajustata.

S^o L. de Guesnet opinionas, ke fita esas neutila, e povas vicesar da ajustata (ajustita) ; nam il judikas la verbo ajustar necesa apud adjustigar, kun altra senco, precize definenda da la teknikisti.

Slingo, loklo.

Vice adoptar nuva vorto slingo (N^o 26, p. 86), S^o de Guesnet [ 167 ]questionas, kad on ne povus admisar loklo kun ta senco. Ni havis la sama penso.

Inch.

Pro ke inch (N^o 26, p. 82) esas nacionala vorto e indikas nacionala mezurilo, S^o de Guesnet propozas konservar ol sub sa formo nacionala, quale stranjera vorto ; tamen, ol povus divenar inchi en pluralo. — Okazione ni rimarkas, ke la nomi di muzurili od unaji ne bezonas formacar pluralo : nam li generale sequas nombro, qua ja indikas sufice la pluralo. To esas la regulo tre logikala di D., qua dicas 3 mark, 40 pfennig, e mem 100 Mann (viri). Rimarkez, ke ca regulo supresas dubo od hezito en la kazo di fracioni : kad « 1,90 » esas metro o metri ? Omnakaze ol esus tre komoda por omna nacionala mezurili, qui devas, segun nia regulo, restar exter la linguo.

Pivoto.

Ni adoptis ja ica vorto kun la senco di D. Spur, Zapfen ; E. vertical journal, pivot-journal ; F. pivot ; I. cardine, perno di base ; S. gorron de grapaldina. Sed ol povas anke servar por la nociono di D. Zapfen, E. journal, F. tourillon, I. perno, S. gorron, qua esas tute analoga, sed nur plu generala : nam existas nula esencal difero inter vertikal pivoto e horizontala pivoto od irg altra pivoto ; se on bezonas precizigar, on devas nur uzar ica expresuri ; sed max ofte to esas neutila.

Nun, quale tradukar D. Achsschenkel, Achshals ; E. axle journal, axle-neck ; F. fusée (d’un axe) ; I. perno dell’asse ; S. gorron del eje ? Ye unesma vido (precipue por Franco) existas granda difero inter pivot, tourillon e fusée. Sed reale, kande on reflektas, existas nula ; to esas sempre la parto di axo, qua turnas relate axuyo (lagero) ; or, de la mekanikal vidpunto (pro la relativeso di l’movo) esas tute indiferenta, kad l’axo turnas e l’axuyo esas fixa, o kad l’axo esas fixa e l’axuyo turnas (ex. kande ol esas parto di roto). E plura lingui koncias ja ta esencal identeso (E. journal, I. perno, S. gorron). Esas do konforma a la cienco, e mem a la spirito di nia lingui, identigar la du idei, ed adoptar pivoto anke en ica senco.

On devas rimarkar, ke en la teknikala vorti nia lingui facas ofte neutila e pure semblanta distingi : tre ofte la sama obyekto havas diversa nomi en diversa faki (mestieri) ; to esas rimarkinda aparte en la maristal terminaro ; semblas, ke la maristi afektacas donar a la kozi tute altra nomi kam la « terani », por mistifikar ici : to esas aparte perceptebla en lia malkomoda maniero indikar la dextro e la sinistro (E reale en multa mestieri, on perceptas tendenco a kompozar sekreta terminaro qua esas quaze privilejo di l’iniciiti, e misteryo por la profani : to relatas kredeble la [ 168 ]antiqua kustumi di la korporacioni, qui havis lia propra sekretaji ed iniciala misteryi ^[33]). Ni ne devas imitar olia « richeso » tante jenanta ; ni devas simpligar ed unigar la teknikala vortaro, ed uzar una nomo por singla ideo kande ica esas reale una sub diversa formi od aspekti.

Rulilo.

Pri ca vorto (Progr. N^o 26, p. 77) S^o de Guesnet opinionas, ke ol esas tro nepreciza, e propozas prefere rulero o rotolo. Fakte, on povas kritikar ta vorto same kam levilo, a qua ni substitucis levero. La radiko rol esas la max internaciona ; rigretinde ol esas okupata da altra senco (F. rôle, qua esas etimologie identa a rouleau). Ni propozus do rolero prefere kam rulero.

Visilo.

S^o de Guesnet ne aprobas visilo ajustebla (N^o 26, p. 78), pro ke existas « skruboturnili ajustebla », t. e. kun seryo (asorturo) de lameni. Il rimarkigas, ke ta obyekto ne esas skrub turnilo, sed skrubin-turnilo. — Precize pro to ni kredis, ke on povas adoptar visilo, nam ni havas skrub-turnilo por F. tournevis, e konseque on povas aplikar visilo ad altra utensilo (ol servas anke por turnar skrubi, se ici havas kapo poligona, hexagona ex.) — S^o de Guesnet propozas spanero (E. spanner), qua esas malmulte internaciona.

Sturmo, tempesto.

S^o Casares aprobas la permuto di la senci di sturmo e tempesto (propozita en N^o 25, p. 33) : sturmo havus la senco di forta vento, e tempesto, atmosferala perturbo kun pluvo, fulmino, tondro e ventego (S. tempestad).

Tangar.

S^o D^ro Casares ne aprobas la propozo di ocilar kun la specala senco di F. tangage (v. N^o 25, p. 34), pro ke ol havas plu generala senco, qua embracas tam bone roulis kam tangage. Il propozas do por ta specala senco la verbo tangar.

Rando.

D^ro Liesche propozas adoptar ta vorto kun altra senco kam bordo. Bordo esas, exakte e propre, lineo, aristo ; rando esus laterala mallarja edro di korpo larja e plata. Ex. monetpeco havas du bordi (aristi), qui esas cirkli ; ed inter ta du bordi, ol havas « rando », qua esas cilindra surfaco, sive « riflizita », sive glata e portanta surskriburo.

Ta vorto esus utila por tradukar F. tranche (di libro ex.), ed ankore chant en la teknikal expresuro F. posé de chant (ex. briko, libro pozata de chant, t. e. sur un de sa min larja edri).

[ 169 ]

Zimo e fermentigilo.

On astonesas, ke ni admisis la vorto zimo apud fermentigilo. Mem se li esus sinonimi, zimo esus necesa en teknikala linguo pro la longeso di fermentigilo, qua ne permisas formacar per ol altra derivaji. Sed la senco ne esas exakte la sama : fermentigilo esas omno, quo igas fermentar, e ne necese zimo.

Vintro e hivernar.

On questionas, pro quo ni havas du radiki por l’ideo vintro. Sed reale on havas du radiki, pro ke on havas du idei. Esas neposibla (o nefacila) derivar hivernar de vintro : certe, to esus nula malfacilajo por Esperantisto, qua dicus vintri $=$ pasar la vintro, same kam nokti $=$ pasar la nokto (sed noktijas $=$ nokteskas Ido !) Cetere, l’ago hivernar havas nula esencal relato kun la vintro : kad on ne rimarkis, ke l’exploranti di la sudal polo hivernas dum la somero ?

Krochar.

S^o Martin opinionas, ke ca verbo ne povas signifikar samtempe F. accrocher e faire du crochet (travailler au crochet). To esas justa, sed quale on devas distingar la du senci ? Forsan per akrochar e krochar ?

Botaniko, botanizar.

On astonesis, ke la verbo botanizar ne derivas de la substantivo botaniko. Sed botanizar nule signifikas : praktikar o studyar la botaniko, sed : kolektar planti por la botanikal studyi. Do ta verbo ne devas derivar de botaniko : botanizisto povas ne esar botanikisto. Pluse, ta verbo nule kontenas la sufixo ‑iz ; sa formo esas impozata da l’internacioneso ; ed on savas, ke en ta kazo ni ne timas adoptar radiki, qui finas per semblanta sufixi.

Lum-shirmilo, e c.

S^o Martin kritikas lum-shirmilo, fairoshirmilo, ventoshirmilo, ec. pro ke on ne savas, ka ta kompozaji signifikar ulo qua shirmas la lumo, fairo, vento,… od ulo qua shirmas kontre la lumo, fairo, vento,… To esas justa, e precize pro to ni propozis la prefixo para‑ (Progr. II, 710) qua signifikus precize : « quo shirmas kontre — ».

Prefixo para‑.

On questionas, kad ica prefixo propozita ne intermixesus kun la prefixo greka para‑, uzata en kemio. Tala intermixo ne semblas timenda, nam ta prefixo esus uzata nur en vulgara nomi, dum ke l’altra trovesus nur en teknikala vorti. Ni oblivyis rimarkigar, ke ol esas ja (latente) en parapluvo, parasolo (forsan ica vorto devus lor divenar para-suno).

[ 170 ]

On questionas, kad ne esus preferinda havar radiko por la verbo F. parer. Certe, e ni propozis tala radiko (N^o 25, p. 10). Sed ol ne semblas suficar, nam ol genitus tro longa substantivo (pareilo), ankore min komoda kam shirmilo.

Voluntar, komplezar, degnar^[34].

Nekontesteble, « komplezez sendar ulo » e « voluntez sendar ulo » diferas nure malgrande se detute ^[35]. Do ni havas adminime preska sam-sencaji. (On povus ciencale dividar la sinonimi en sam-sencaji e simil-sencaji). Altraparte la radiko volunt uzesas en tute altra senco, nome volunte $=$ D. gern, F. volontiers. F. « veuillez faire » esas tute altro kam « faites volontiers » ! Esas do rekomendinda restriktar la radiko volunt‑ a la lasta senco, tante plue ke por F. : veuillez, veuillez bien, ni havas tuta seryo di gradizita traduki : plezez, komplezez, afablesez, jentilesez, degnez, e c.

P. de Janko.

Easto vice Esto^[36].

Ca vicigo, propozita da S^o Czarnowsky, quankam ol semblas barbaratra, tamen esas salvo de embarasanta malfacilajo. Esto e Westo, l’una apud l’altra, esas neadmisebla quale teknikala termini di la maristaro pro lia danjeroza simileso en pronunco. Se on volas konservar l’internaciona literi N. S. E. W., lor Easto esas adminime un solvuro, la max bona, tam longe kam on ne trovos ula plu bona.

P. de Janko.

Eske vice kad^[37].

Ca vicigo ne esas admisebla, nam eske ne expresas omno quon on postulas de kad, e pro to misduktus la Franci, precize ti por la facileso di qui on volus introducar eske. Fakte on uzas kad anke en nerekta questiono, kande la F. dicas : si. Ex. : Me ne savas kad mea amiko advenis, F. : Je ne sais pas si mon ami est arrivé.

P. de Janko.

Abolisar, supresar, abrogar^[38].

Me komprenas la difero inter supresar ed abolisar poke altre. Me dicus « il abolisas » pri ulu qua havas irga yuro dekretar l’aboliso edc., kontre me komprenus ye supresar ula arbitriala, forca ago, per qua ulu kreas fakto.

[ 171 ]

Abrogar esas segun mea opiniono superflua. Se ol relatas nure ^[39] l’ abrogo di lego, lor to esas « klisho » (F. : cliché) simila a ti di la vivanta lingui. Quale ni ne admisas, ke on uzas altra vorti segun ke homo, leono od asno mortas, manjas edc., me anke ne povas aprobar, ke la vicigo di lego per altra lego (quo esas sole posibla per la voyo di legifado) havas la specala expreso di abrogar. To similesus l’idiotismi di nia vivanta lingui e ton ni ne sequez en Ido.

P. de Janko.

Garnisar.

Pro korektigo ne exekutita, nia franca vortolibri kontenas la verbo garnar, dum ke la vortolibri angla e germana kontenas garnisar. Ica vorto esas plu konforma a la analoga verbi : brandisar, demolisar, establisar, furnisar, perisar, petrisar, polisar, punisar, ravisar. Ni do propozos a l’Akademio emendar ta eroro e adoptar garnisar vice garnar. On povos questionar, kad garnituro devas konservesar (pro sa internacioneso), o vicesar da garnisuro.

Timigar.

S^o Emile Ferrand rimarkigas ke, pro ke la verbo timar esas tranzitiva (on dicas ex. : timinda), timigar ne povas signifikar igar timanta, sed nur igar timata. Por tradukar F. intimider on povas uzar timemigar o timantigar (o simple : igar ulu timar, inspirar timo ad ulu).

Rigretar, plendar.

Kelka samideani (germana o slava) uzas la verbo rigretar vice kompatar, en expresuri simila a : kompatinda homo. To esas eroro ed idiotismo. Nam on rigretas generale to quon on perdis : same kam on rigretas tempo o mono perdita, on rigretas persono absenta o mortinta ; to esas tute altra ideo kam kompatar lu, t. e. simpatiar kun sa malfeliceso.

La Franci povus facar simila kulpo, se li uzus la verbo plendar en ta senco : li ne oblivyez, ke plendar signifikas, ne plaindre, sed se plaindre, qua esas falsa reflektiva verbo, nam se plaindre ne esas plaindre su ipsa : se plaindre $=$ émettre une plainte, porter plainte (plendo), sed plaindre $=$ kompatar (ulu), od expresar sa kompato (a lu).

Pri l’artiklo kun propra nomi.

L’adjektivo apud propra nomo povas havar tri diferenta senci :

[ 172 ]

1^o Epiteto apud propra nomo, qua lasta ^[40] referas singla individuo. Ex. : genioza Napoléon. Nia gramatiko konsilas, ke en ta kazo on ne uzez l’artiklo (Gramm. compl., p. 10, noto infre) e to esas tute logikala ; vera esas, ke la exempli ibe alegita koncernas kazo, quan me traktas infre. Me adjuntas ke segun la principi di nia linguo on devas povar ^[41] pozar l’ adjektivo anke pos la nomo, quo esos aparte komoda se plura adjektivi sequas la nomo. Ex. : Napoléon tre genioza ed energioza.

2^o Adjektivo qua servas por distingar singla persono de altri havanta la sama nomo. Ex. : La malyuna Smith serchis vu, ne la yuna. Semblas a me, ke hike on devas uzar l’artiklo, nam ol servas, segun la principo alegata da nia gramatiko (Gramm. compl. § 5, 2) por indikar singla individuo di sa klaso.

3^o Esence la sama kozo eventas, se tala distingiva adjektivo divenis oficiala por signizar ^[42] historyala personi. Do l’uzo di l’artiklo esas hike anke postulata da la spirito di nia linguo kontrale a to quon montras la exempli di la gramatiko (p. 10 noto infre). Tamen on sentas bezono (forsan nur konseque l’uzo) expresar to ule altre kam en l’omnadia kazi di « la malyuna Smith » e « la malgranda Kohn ». On povas do adoptar ula konvenciono, e hike la principo di Jespersen semblas aplikebla, nome adoptar la max internaciona uzo, t. e. pozar l’adjektivo kun l’artiklo pos la nomo. Do : Alexandro la granda, same quale on dicas en D. E. F. I. S. ed anke en nuva greka ed altra lingui. Pro ca distingo, en kazi di omnadia uzo, on pozos prefere avan la nomo l’adjektivo simpla, t. e. qua konsistas nur ek un vorto e ne postulas pro komodeso la loko pos la nomo.

P. de Janko.

Samideano demandis traduko di la famoza sequanta sentenco di Schiller. Yen la traduko :

Immer strebe zum Ganzen. Doch kannst du selber kein Ganzes werden, als dienendes Glied schliess an ein Ganzes dich an.

Sempre tendencez a la tuto. Sed se tu ne povas ipsa divenar tuto, asociez tu a tuto quale servanta membro.

L. C.

Komparado.

Germana Esperantisto (marto) aranjis konkurso di tradukado, publikigante germana artiklo da Prof. W. Förster, ed invitante sa lektanti sendar ad ol la traduki. Ni volis partoprenar ta [ 173 ]konkurso, e sendis quik nia traduko en Ido, la 6 marto, a S^o W. Förster ipsa. En la n^o di aprilo Germana Esperantisto publikigis la traduko, quan ol judikis la max bona ; ni reproduktas ol hike apud la nia ; nia lektanti povos komparar. La nia sequas la texto multe plu proxime ed exakte ; to explikas, ke ol esas plu longa en kelka frazi, qui videble embarasis la Esperantala tradukanto. S^o C. Bourlet publikigis altra traduko en La Revuo di aprilo ; ni ne povas insertar ol, sed ni citos en noto la precipua loki en qui ol divergas de la texto di Germ. Esp., kun la signo « C. B. ».

ESPERANTO Evoluciaj gradoj de la helplingva komuneco^[43].	IDO La gradi di devlopo di la komuneso di la helpanta linguo.
En la lastaj tempoj la malutiloj^[44] de la diverslingveco farighis evidente chiam pli premantaj kaj konfuzigaj^[45]. La entuziasmo por naciaj lingvoj, sekve de politikaj influoj^[46], kreskis pli ol ghi malgrandighis. Kaj la kontraua entuziasmo por progresigo^[47] kaj disvastigo de lingvo komuna por la tuta homaro faris en ne malmultaj lokoj la impreson de vanta malshatinda unuformigo, dum la diverseco de naciaj lingvoj kaj literaturoj devus esti rigardata kvazau esenca kaj konstanta elemento de la komuna kulturo.	La detrimenti di la diverseso di lingui divenis evidente sempre plujenanta e trublanta en la lasta tempi. La politikal eventi plu augmentis kam diminutis l’entuziasmo por la nacionala lingui. E l’opozita entuziasmo por la devlopo e difuzo di linguo komuna a la tuta homaro produktis unesme en multa loki l’impreso, ke on vizas sterila egaligo, dum ke la diverseso di la nacionala lingui e literaturi devas esar konsiderata quale durante esencala elemento di la komuna civilizeso.
Alia senkreditigo^[48] de la ideo pri lingvo internacia estas la batalo inter la diversaj sistemoj, kies nombro shajne emas^[49] farighi egala al tiu de la naciaj lingvoj. Kion oni devas fari por kontentigi iom post iom la nedubeblan, konstante kreskantan bezonon pri^[50] unuformigoj kaj^[50] komunaj kompreniloj sur la kampo de parolo kaj skribo, ne limigante^[51] la sanan, kreantan^[52] individuecon kaj liberecon de la diversaj popolanimoj ?	Nun advenas, por senkreditigar l’ideo di universala linguo, la rivaleso inter sa diversa sistemi, di qui la nombro semblas volar egalesar la nombro di la nacionala lingui. Quon on devas facar, por kontentigar gradoze la nedubebla e certe kreskanta bezono di ula uniformigo e di ula komuna komprenili di la homaro en la domeno di la parolo e skribo, sen restriktar irge per to la sana e fekunda partikulareso e libereso di la diversa nacional anmi ? [ 174 ]
Kompreneble, oni devus komenci per la plej simplaj, facilaj kaj por chiuj evidentaj komunajhoj de laboro kaj de interrilatoj, nome per la kalkulado kaj la nombroformoj^[53], poste per la divido kaj kalkulo de l’tempo. Elirante de tio, oni transiros^[54] al la terminaro de la plej ordinara tekniko kaj iom post iom al tiuj fakoj de la industrio, tekniko kaj scienco, en kiuj la nacieco^[55] de lingvoj ludas nenian rolon, sed por kiuj unueca komprenigo^[56] havas grandan socian kaj ekonomian gravecon. Samtempe estos forigitaj plej evidente kaj efike la malperfektajhoj de la ghisnunaj per historia influo enkondukitaj nomoj^[57] kaj esprimoj en parolo kaj skribo.	Videble on devas komencar per la laboral e komunikal moyeni max simpla e facila, e pluse konocata da omni, nome per la nombro-sistemo e la formi di nombrifado, pose per la divido e kalkulo di la tempo, e de ibe pasar a la terminaro di la max ordinara tekniko e gradoze en la branchi di la mestieri, di la tekniko e di la cienco, qui nule koncernas la nacionala partikulareso di la linguo, sed en qui l’unesala interkompreno havas granda sociala ed ekonomiala importo. Per to on supresos samtempe la neperfektesi di la tilnuna (parolala e skribala) termini ed expresuri, kun lia historiale naskinta diverseso, per la max evidenta ed utila maniero.
Mi jam antaue raportis en tiu chi jhurnalo pri la unueca plibonigo de la kalkulado^[58] per komunaj, raciaj esprimoj por anstataui la malperfektajhojn, kiuj nun ekzistas en preskau chiuj naciaj lingvoj kaj precipe^[59] en la germana, kies mankoj ekstreme malutilas che la tutmonda komerco^[60].	Me ja explikis me hike pri l’unesala plubonigo di la nombrosistemo per komuna linguala expres-formi max racionala, vice la neperfektesi existanta en preske omna nacionala lingui, e preske max grave en la germana (e qui nocas aparte ca linguo sur la mondo-merkato). [ 175 ]
Hodiau mi deziras diri nur kelkajn vortojn pri movado, kiu celas enkondukon de plibonigita, unueca kalendara formo, de mondkalendaro kiel eble plej simila al la ghis nun plej bona, t. e. la Gregoria sunkalendaro, — almenau simila pri ghia super-taga^[61] arangho, sed kun iom shanghita divido de la semajnoj kaj monatoj. Tiu chi movado ne devas esti konfuzigita^[62] kun tiu, kiu celas la malgrandigon de la datdiferencoj^[63] de la Paska festo en la kristanaro, sed kiu, por pli rapida atingo de tiu celo, ne okupas sin pri la problemo de la tutmonda kalendaro.	Cadie me volus ankore dicar kelka vorti pri la movado, qua vizas la kreo di uniforma plubonigita kalendaryo, t. e. di mondala kalendaryo max proxima posible a la max bona nun existanta, nome la gregoriala sunal kalendaryo (adminime en sa metodo di interpolo, sed kun poke altra divido di semani e monati). Ca movado devas esar distingata de ta qua vizas la diminuto di l’ocili di la dato di Pasko en la kristana mondo, e qua restas ankore separita de la problemo di la mondala kalendaryo, por atingar plu balde sua skopo.
La enkonduko^[64] de la universala kalendaro chefe progresos kaj estos ankau profitiga por la movado pri unueca lingvo, se okazos interkonsento rilate al internacia komuna nomigado^[65] por la nova divido de l’semajnoj kaj monatoj^[66] de la projektita kalendaro. Nur per tio la estonta universala kalendaro^[67] distingighos de la diversaj aliaj kalendaroj, kiuj dauros ekzisti paralele^[68], ghis iom post iom la plej praktika enpenetros en la vere komunajn aferojn de la vivo kaj laboro^[69]. Ion similan ni ja nun spertas en la kampo de la temp-difino^[70] (loka kaj tutmonda) kiel ankau rilate al mezuro kaj pezo^[71].	L’instituco di mondala kalendaryo esos esencale avancata, ed anke ol favoros la movado por komuna linguo, nur kande on esos realiginta en olca interkonsento pri universala termini por la nuva divido di semani e monati di la proyekto di mondala kalendaryo. Nur per to la futura universale valoranta kalendaryal indiki distingesos perfekte klare de l’altra diversa formi di kalendaryi, ed ici povos sen detrimento permanar, til altra aranjo, apud molandala kalendaryo, til ke la sistemo sole oportuna en la vere komuna aferi impozos su pos tempo en la koncernata domeni di la vivo e di la laboro. Ni ya speriencas ja ulo simila en la domeno di l’indiki di l’tempo (lokal tempi e mondal tempi), anke en la sistemo di mezurili e ponderili. [ 176 ]
Komencante de la kalkulado^[72] kaj de la kalendara nomigado^[73] kaj iom post iom penetrante chiam pli efike en la teknikon kaj sciencon, la uzado de universalaj lingvaj kompreniloj pli certe enradikighos ol per ia entuziasma revo de absoluta unuformeco. (Germana Esperantisto, aprilo 1910).	Departante de la nombrifado e de la kalendaryo e penetrante sempre plu efikive gradoze en la tekniko e la cienco, l’uzado di universala linguala komprenilo kreskos plu sekure kam per irga komunesal revo di absoluta uniformeso. Trad. L. Couturat.

Ni pregis S^o W. Förster, ke il komparez la du traduki, e konseque la du lingui, e ke il igez insertar nia traduko en Germ. Esp., por ke l’ Esperantisti povez judikar pri la supereso di Esperanto sur nia « linguacho ». Ni ne dubas ke, per sa alta influo en « Esperantuyo », il obtenos facile ta inserto de Germ. Esp. ; plu facile kam ni obtenis de ta jurnalo l’inserto di respondo a la tro famoza letro subskribita da S^o Förster.

[ 177 ]

« Esperantala dialekti. »

Ne ni, sed la max fidela e fanatika Esperantal revuo anuncas, ke Esp. disfalas en dialekti ; existas ja « franca » o plu juste « parisana dialekto », qua vicigas parolado per konferenco, almiliti per konkeri o konkvesti, kunsido per seanco, respondeco per responseco, superakvego per inundo, elparoli per pronunci, … e kompreneble ta nuvaji esas abomininda segun la pontifiki di la « natural evoluco » ! On rekonocas en oli kelka Idaji, quin on penas furteme enduktar en la primitiva Esperanto por trompar la naivi. La fanatiko predicas, ke existos balde altra dialekti angla, germana, rusa, hungara… kun tute diversa vorti^[74]. Yes, se, quale li konstante predikas, l’uzado esas la sola normo di la linguo ; no, se ta normo konsistas en ciencala principi, konstante aplikata da vigilema e laborema Akademio, e volunte aceptata, kun libera reflekto, da inteligenta (do ne fanatika) adepti. La Fundamentisti esas tute blinda : se li komprenus la principi di la LI., li savus, ke inundar, konquestar, pronuncar ne apartenas ad ula « dialekto », sed a la vera, sola linguo internaciona. Li ne vidas, ke tala dialekti formacesas nur pro ke la Fundamento kontenas absurda e ridinda idiotismi ; pro manko di principi e di ciencala autoritato, singlu vicigas oli per expresuri private inventita plu o min fortunoze. Sed en Ido ta idiotismi esis vicigata per la max internaciona e logikal expresuri (ne konferenco, sed diskurso ; ne responseco, sed responsiveso, e c.) e konseque on ne povas timar, ke singlu en singla lando vicigos oli per diversa vorti. Konkluzo di la « komuna sajeso » : se vi volas linguo, qua ne riskas koruptesar da la blinda uzado e da l’idiotismi, e disfalar en dialekti, adoptez Ido^[75].

Esperantulo.

Ni explikis plu kam un foyo, quale Esperanto misuzas la sufixo ec (Progreso, N^o 23, p. 681 ; N^o 26, p. 105). Ni renkontras sempre plu multa pruvi di la senreguleso, qua regnas en Esperanto pri l’uzado di l’afixi. Exemple, ni gratulis ol, ke ol uzis elektro, e ne elektreco, qua esus absurda (N^o 23, p. 682, noto) ; nu ! ni devas retraktar ica komplimento, nam on dicas nun elektreco (Germ. Esp., aprilo, p. 88). On dicas anke kariteco (ibid., p. 90) vice karitato : absurda formo, nam quo esas karita o karito ? Videble, multa Esperantisti tute oblivyas (o ne savas), ke la afixi esas des[ 178 ]tinata por derivar ula vorti de altri, ed uzas oli instinte e kapricoze : pro to on vidas ‑ec aplikata ad irga nomo di qualeso (kuragheco vice kuragho), ‑ig aplikata ad irga verbo aktiva (determinigi vice determini), ‑igh aplikata ad irga verbo neutra (mortighi vice morti). To esas la sistemo di Volapük, qua uzis la sufixi por karakterizar ula speci de idei, e por to kripligis la korespondanta vorti (‑in ex. por omna kemiala elementi, ‑ip por la malsanesi, ‑it por la uceli, e la famoza ‑op por la kin parti di l’ mondo !)

En la sama jurnalo, on dicas sin surakvumi por aquizar su ; tale on preferas uzar sensenca sufixo kam la abominata « nuva sufixo » ‑iz ! On uzas (segun la Fundamento) planko en la senco di planko-sulo, e du linei sube, on esas obligata enduktar la neologismo breto vice planko : tala esas la konsequo di malbona selekto di la radiki, di l’altero di lia justa senco ! To esas kazo simila a ta di imagi (vice imaginar), qua obligis adoptar bildo vice imajo. Or bildo, breto esas tute ne internaciona. Tale Esperanto realigas (segun la fanfarona riklami) la maxima internacioneso : ol turnas ad ol la dorso !

Fine, en du sucedanta linei, on parolas pri sangrondiro e pri sang-cirkulado. L’unesma vorto sola apartenas ad Esperanto primitiva ; la duesma esas Idala. Yen la duopla linguo, quan genitas la « natural evoluco » ! Kad ne esus multe preferinda (de la max praktikal vidpunto) adoptar quik loyale la plu bona linguo, kam mixar ol konstante kun la malbona, pretextante la « libera evoluco » ?

Altraloke, D^ro Zamenhof, komencante la traduko di la Biblio (vane entraprezita, ante plura yari, da ula Biblia Komitato, qua semblas dormir e « mallaborir », kredeble por sequar l’autoritatoza exemplo di la Lingva Komitato !), konfesas, ke la vorto Sinjoro (nia Sioro), aplikata a Deo, esas ridinda e nedecanta, e pretendas tute abstenar olu, pro ke to esas maljusta kustumo fondita sur miskompreno. Irge quo esas, esas fakto, ke nun la Franci dicas Seigneur, la Angli Lord, e c. parolante ad o pri Deo. « Sinjoro » esas ya « triviala e profanacanta », nur pro ke Esperanto ne savas distingar Sioro de Sinioro ! Do, segun la propra konfeso di D^ro Zamenhof, ol esas maljusta e nesuficanta pri ca punto. Certe, to esas difekto o manko facile emendebla ; sed por emendar ol, on devus « tuchar » la sakro-santa Fundamento ; o se malgre ol on volas emendar omna simila difekti, on transformos Esperanto en… Ido ! Kruela alternativo !

En ica traduko di la Biblio, on trovas multa exempli di Esperantulo : nuva verbo frukti, qua signifikas fruktifar (ed on asertas obstine, ke la « nuva sufixi » esas tute « malnecesa ! » ) ; on preferas akvoprovizi kam aquizar : qua do longigas la vorto hike ? La homo endormighis (francatra idiotismo ; ni dicus : [ 179 ]dormeskis). Lor on « kashas sin », lor on « kashighas », segun la kaprico di l’autoro. « Al via viro vi vin tiros » ; quon pensas pri ca frazo la spritozachi, qui jokis pri viviva ? Vice maslo e femino, kad on savas qua vortin uzas D^ro Zamenhof ? Virbesto e ino !

On rimarkas anke kelka traci di Esperantido : unesme, on uzas diluvo, vice superakvego^[76], e force, nam on bezonas dicar akva diluvo ! (Diluvyo esas plu etimologiala). On uzas abismo vice profundegajho ; giganto vice grandegulo ; aperturo vice malfermo o malfermajho ; nam la sufixo ajh servas ad omno ; estajho, ekzistajho, rampajho, flugajho apud flugilhavanto (quan ni tradukus per alozo ; tamen ni sempre longigas la vorti !) ; majstrajho, zonajho, e fine : movighantajho ! Pro quo ne simple movajho, analoge ad estajho, e c. ?

Konkluze, la stilo di la Maestro esas senforma mixuro di Esperantal idiotismi e di neologismi uzata sen regulo, sen metodo, sen ula videbla motivo. Tala esas la nekuracebla kaoso, quan on propozas quale modelo imitinda, quale superega normo !

KRONIKO

Grava propozo.

Por evitar vera inundo de linguala propozi facita ofte da ne-kompetenti pos ne-suficanta konsidero di omno konsiderinda, me opinionas ke esas nun absolute necesa havar certa reguli qui, sen chanjar la principo di liberaleso qua esas nia forto e pri qua ni esas juste fiera, povas poke restriktar ol e per to faciligar la tasko di la Akademio e duktar ni max balde posible a suficanta stabileso. En omna angla ed amerikana kunveni esas strikta regulo, ke nula propozo povas votesar, se ne ultre la inicatanto trovesas altra persono quale sekondanto. To esas tre efikiva garantio kontre ne-matura propozi, e me kredas ke ni povas imitar ol kun avantajo.

E pro ke nia afero esas esencale internaciona, ni devas mem postular, ke propozo por konsideresar devas ja aceptesir ne nur da du personi havanta la sama linguo, ma da du havanta diferanta lingui ; nam tre ofte eventas ke on povas obtenar aprobo di sam-linguani por ula chanjo qua apogas su ad ula idiomismo di ta linguo, ma quan altralinguani judikas ne-necesa o mem nociva. Pluse me opinionas ke on povas demandar plu granda garantio pri gramatikala propozi kam pri tala chanji qui afektas nur un [ 180 ]vorto. — Se on opinionas ke mea reguli esas tro rigoroza, me dicas ke irgu qua ne povas obtenar tala ne-granda privata suporto por sua idei, ne povas expektar, ke li adoptesos publike en omna landi. Me do propozas :

1. Nula propozo di chanjo en nia linguo devas imprimesar en Progreso, se ol ne esas subskribita da adminime du membri di la Uniono di l’Amiki di la Linguo internaciona havanta diferanta patriala lingui.

2. Se tala propozo koncernas gramatikala formo o regulo afektanta plura vorti, ol devas subskribesar da adminime quar membri di la Uniono riprezentanta plu kam un patriala linguo.

3. Kande linguala propozo ja aparis en Progreso, singla persono povas diskutar ol sen sekondesar da altru.

4. En la futura numeri di Progreso indikesos, qua questioni propozesos a la voto di l’Akademio du monati plu tarde. To donos a nia amiki du numeri por expozar lia kritiki ed idei pri ta questioni, ma en la duesma numero pos tala anunco la diskuto pri oli deklaresos klozita.

La regulo 4, pri qua me referas a § 15 di nia Provizora statuti, ja diskutesis da l’Akademio, en qua on aprobis generale simila regulo e judikis ke ol esas tute necesa. Me adjuntas ke la regulo kompreneble ne obligas nia redaktisto imprimar omna, mem la max longa diskuti pri la koncernata questioni ; suficas ke la akademiani konocas omna propozi, kritiki e motivi alegata dum ta tempo.

Cetere me referas a venonta artiklo da me pri la tasko e la principi di nia Akademio.

Otto Jespersen.

Rimarko. — Me ne permisas a me expresar opiniono pri ta propozo, ante ke l’Akademio diskutos ol. Me devas nur dicar, ke ula tala regulo esas absolute necesa, por evitar l’ « inundo » e la senfina diskutado di la sama questioni. Me ja plurfoye avertis la korespondanti pri ta danjero. Altra detrimento tre grava esas la longeso senmezura di kelka manuskripti, qui okupus plura pagini por diskutar un vorto. On devas komprenar, ke ni tute ne povas insertar tala obstruktiva artikli, nek anke rezumar oli. Pro to anke ni bezonas regularo, qua malkargez la redaktisto de la responsiveso di la selekto di l’artikli insertenda od insertebla.

L. C.

Uniono sacerdotal idista.

L’Uniono elektis quale sekretaryo-kasisto S^o abato Dudouy. Ica ricevis de Sinioro l’episkopo di Bayeux la sequanta letro :

12 marto 1910.

« Kara Sioro Paroko,

« Vu konocigas da me vua deziro propagadar la linguo [ 181 ]internaciona Ido ; per to vu intencas faciligar kambyado di idei inter katoliki de diversa nacioni.

Me aprobas ta ideo, me bendikas vua peni, e me deziras a vu la suceso, quan vu vizas.

Aceptez, kara Sioro Paroko, l’expreso di mea devota sentimenti en nia Sinioro.

† Thomas, Episkopo di Bayeux e Lisieux ».

Ica precoza aprobo adjuntesas a ta di Sinioro l’Episkopo di Luxemburg. On rimarkos, ke ol koncernas explicite Ido.

S^o abato Creux, paroko en Sorens (Fribourg, Suiso) aceptis centraligar la labori pri la kompozado di l’eklezyal vortaro.

Bayeux (Francio).

Ye la 6 aprilo, S^o abato Dudouy, sekretaryo di l’Uniono Sacerdotal Idista, diskursis pri Ido en la teologial lerneyo en Bayeux, avan la studenti e la docanti.

Pos explikir la principi di la LI. relate : 1^e vortaro, 2^e gramatiko, 3^e ortografio e fonetiko, 4^e stilo, il refutis l’objekto, ke la LI. nocas la latina. Kontrale, Ido familiarigos la ne-Europani kun la latina alfabeto e radikaro ; en la Europana seminaryi Ido povos avantajoze vicigar la vivanta lingui e tale sparar tempo por la latinal studyi ; fine, Ido, igante min necesa por la ciencisti, komercisti, e c., la lingui vivanta, faciligos ke la guvernantari konservos la latina en sa oficiala docala programi, e per to faciligos la latinal studyi por l’Eklezyo ipsa.

Pos ta diskurso, S^o Dudouy ricevis plura adheri a l’Uniono Sacerdotal Idista, aparte de S^o kanoniko Le Monnier, vikaryo generala.

Genève.

La 20 marto, en l’Institut genevois, D^ro M. Boubier facis diskurso pri e por Ido, sub la prezido di Prof. Wuarin. Il expozis tre bone la avantaji di Ido, aparte la selekto di sa radiki segun la principo di maxima internacioneso, e montris la neceseso di ta progreso.

En la diskutado ulu rigretis, ke on ne lasis Esperanto establisar su ante reformar ol ! Tute kontre, la amiki di la LI. opinionas, ke on devis plubonigar ol ante ke ol esos « establisita » e radikizita ; nam lor la reformo esas vere tro tarda, e lezus ankore plu multa interesti kam nun. — La Journal de Genève (21 marto) raportis pri ta diskurso.

Stassfurt.

La Weltsprache-Verein Stassfurt-Leopoldshall adoptis Ido, docas e propagas ol. La sekretaryo esas : Wilhelm Einecke, [ 182 ]Ammoniaksodafabrik, Stassfurt. — Ica adhero esas rimarkinda, nam ol venas de malnuva Volapükista klubo : Volapükaklub zenodik plo Saxän-Nahat. Tala fakti esas simbolo di l’ uniono, quan la Delegitaro sola povas realigar inter omna amiki di nio ideo, e quan Esperanto ne povis realigar, tam pro sa tro videbla difekti kam pro la fanatikeso di sa adepti.

Dessau.

La 8 aprilo, la Komercala Chambro di la duklando Anhalt rifuzis facar (« segun demando di l’Esperantisti ») decido kontre la direktisto di la teknikala lerneyo di Dessau, qua enduktis en la docado (fakultatala) Ido vice Esperanto, « pro ke reputita ciencisti, ex. Prof. W. Ostwald, deklaras Ido supera ad Esperanto ».

Halle a. Saale.

La 13 marto, la Weltspracheverein Progreso facis publika kunveno por la LI. kun diskursi e kanti, en la restoreyo « Reichshof ». La 15 marto ol komencis nuva kurso pri Ido, en la sama loko.

Dresden.

Pos la departo di nia agema samideano S^o R. Auerbach, nia propagado poke stagnis en Dresden. La grupi, quin il esis fondinta en l’unesma horo, judikis utila unionar su por koncentrar sua fortesi, e formacis la quar sequanta societi :

1. Reform-Esperanto Societo Dresden, prez. Georg Müller ; kontoro : librovendeyo Nestler, Johann Georgen-allee 18.

2. Reform-Esperanto Societo Löbtau, sekr. S^o Rahke, Bunan-strasse 49.

3. Weltsprachgruppe Dresden-Neustadt, sekr. Walther Ekert, Konkordienstrasse 15 ^III.

4. Weltsprachgruppe di la gimnastikal societo Pieschen, sekr. Edm. Berthold, Wurzenerstrasse 43 part.

Publika diskurso facita la 5 marto en Dresden da S^o Peus kontributis varmigar la fervoro di nia samideani e vekigar l’intereso di la publiko. Por kombatar ta agado, l’Esperantisti trovis nula plu bona moyeno kam kalumniar S^o Peus. Sempre la sama politikacho !

Orléans.

La 3^a Kongreso nacionala di la laboristi di la konstruktado (27-31 marto) decidis principe adoptar linguo internaciona, Ido od Esperanto, nome ta de ca lingui qua aparos max konvenanta e komoda. To esas bonega rezolvo por ni, nam ni ne dubas pri la rezulto di senpartia exameno : nia linguo esas kune plu facila e plu ciencala, plu apta a la teknikala same kam a la vulgara uzado. — La Bulletin officiel de la Bourse du travail d’Orléans insertis artiklo pri e por Ido, quan reproduktis Le Travailleur du Bâtiment.

[ 183 ]

Pithiviers (Loiret).

En ica urbo nia devota samideano P^o Odon de Ribemont fondis Noel-idista grupo de yuna lernanti e lernantini, di qua la prezidantino esas D^lo Thérèse Ménard. — Il facis anke precoza individuala konquesti, pri qui ni ne parolos hike, sed di qui on perceptos ultempe la graveso.

Magelang (Java).

Nia devota pioniro, Kapitano A. den Hengst, qua habitas nun en Java, facas ibe propagado por nia linguo. En februaro il facis diskursi pri Ido en la framasonaro, avan la publiko, ed avan la oficeri di la garnizono. La lokala jurnali raportis detaloze e favoroze pri ta diskursi e konseque pri Ido. Nia linguo balde cirkumos la tera globo !

Clerf (Luxemburg).

S^o H. Meier, kun S^o Keup, fondis Ardenal idista societo, ed apertis kurso pri Ido en Clerf e Helflingen (Ek Idano).

Louny (Bohemio).

La 24 januaro fondesis Libera Grupo di Idisti en Louny, di qua la prezidanto esas Adolf Roubal, membro di la Delegitaro quale delegito di la Sportala Klubo Chekhil en Louny (Prazska 107, Louny), e la sekretaryo Milan Volny, en Chlumcany proxim Louny.

Ceswig i. S.

En la mezo di februaro grupo esis fondata en Ceswig en Saxonio sub la nomo Weltsprachegruppe. Prezidanto : Fr. Frost ; sekretaryo : Otto Schuhmann, Moltkestrasse 2 part.

Kopenhago.

La 9^a aprilo la du Idista societi di ca urbo (Internaciona Linguo Klubo, e Virinal Uniono por la Linguo internaciona helpanta) aranjis kunveno publika. Prof. O. Jespersen parolis unesma, expozis la historyo di la problemo, l’avantaji e difekti di Volapük e di Esperanto, fine la strukturo e qualesi di Ido ; il dicis, ke ldo facis plu multa progresi en 12 monati kam Esperanto en 12 yari. Pose, Prof. Kock, de l’Universitato di Lund (Suedo) diskursis kun entuziasmo pri Ido, qua konvertis ilu a l’ideo di LI., pri qua il esis ante skeptika ; ed il montris, ke l’adopto di LI. esus granda progreso di la civilizeso. Parolis anke S^o chef-medicinisto Ottosen e D^o Forchhammer, prezidanto di l’Internaciona Linguo Klubo. Kelka objektanti sucesis nur konfirmar la favoro di la publiko por nia eloquenta advokati. Asistis a ta kunveno, inter altra eminenti, S^o Fr. Bajer, Nobel-premyizito di la paco, e S^o Hagemann, direktisto di la politeknikala lernego.

L’impreso produktita da ta kunveno semblas esir granda e [ 184 ]bonega. Multa jurnali raportis pri ol : Politiken, National-Tidende, Dagens-Nyheder, Köbenhavns Kommunskole, Agitatoren, Dannebrog ; ta artikli sive esas simpatioza, sive agnoskas adminime, ke problemo protektata da tala e tanta autoritati meritas serioza exameno. En Ekstrabladet (11 aprilo) aparis artiklo malfavoroza a la LI., cetere vulgara ed insultema, en qua on questionis, kad la linguisti ne refutos S^o Jespersen. To genitis polemiko, quan partoprenis Sⁱ Gjerulff e Birkedahl. Li citis la stranjera linguisti, qui anke favoras la LI. ; li refutis la fanfaronadi di l’Esperantisti, qui asertas havar 1 1/2 milion adheranti e 137 revui (!), e montris ke Esperanto vere vivas, progresas e florifas, nam ol parturis… Ido. — Rezume, granda suceso por nia entraprezo ; quale konkluzas Dannebrog, « Ido agitas la menti ».

BIBLIOGRAFIO

LIBRI

Grammatisches Lesebuch, da H. Peus, 1 Heft (Dessau, preco : 15 pfennig). — Ica lernolibro, destinata a la propra instrukto (sen docanto), kontenas la reguli di la gramatiko, tre simple e klare formulizita, e single akompanata da mult exempli od exercala frazeti, kun lia germana traduko. To semblas esar tre bona e praktikala lernilo. Ni rimarkas ke l’autoro rezumis la gramatiko en 12 reguli, qui esas tam kompleta e tam suficanta, kam la famoza 16 reguli di Zamenhof. Do, kande l’Esperantisti fanfaronos, segun lia kustumo, pri la gramatiko en 16 reguli, nia amiki povos replikar per sua 12 reguli : to esos nur legitima defenso.

Pri la prezenta stando di la frigorizo-transporto en Ameriko, original artiklo en Ido, da E. F. Mac Pike, Chicago. — Ca broshuro esas aparta imprimuro di artiklo publikigita en Internaciona Pioniro. Multe dissemita, ol pruvos la klareso e komodeso di nia linguo e sa perfekta apteso (mem ante l’aparo di irga teknikala lexiko !) a la ciencala aplikado.

JURNALI

La Langue auxiliaire, organo propaganta di Ido (ex-Espérantiste ; 13^a yaro, n^o 1 : januaro 10). — La kovrilo okpagina portas nun, ultre la generala indiki pri la linguo, la texti komparenda e la listo di la grupi, lernolibri e jurnali ; Specimeno komprenebla sen preparo, quan ni rekomendas a nia franca samideani. — Diversa Dokumenti : Esperantala sucesi, da L. de Guesnet. — Ido en la Komerco. — Kroniko generala : Suedo, Italio, Suiso, Anglio. On citas texti da la Maestro ipsa, qui kontenas tam multa e shokanta aj, oj, ajn, ojn, kam la specimena texti, quin on riprochis a ni « fabrikar ». — Diversaji : A l’infanti, da Lamennais ; La [ 185 ]Simyo, da Fénelon, trad. Chapron. — S^o de Beaufront propozas la verbo ocidar por expresar la mortigo krimina ; de qua on derivus hom-ocido, patr-ocido, infant-ocido, su-ocido.

La Belga Sonorilo (n^o 125, 18 marto). — Internaciona Matematikal Lexiko, da L. Couturat. On anuncas l’aparo di ca verko, e reproduktas l’Averto. — Kelka signifikiva fakti, da A. Giminne, pri la asertita sucesi di Esperanto e sa reala regreso. « Mentiez, mentiez, sempre restos ulo », tala esas, segun l’autoro, la devizo di l’Esperantisti. — En Belgio : Sⁱ Mourlon e Solvay demisis quale honoral membri di la Esp. Belga Ligo ; ica tacis ta demisi e zorgis ne publikigar la letri di ta eminenti. — La pseudo-cienco, da Grimard, trad. Ch. Lemaire. — La naturo, trad. Mozano. — Grava konstato : La jurnalo Le Jour, en Verviers, publikigas omnasemane leciono pri Ido, e sa imprimo-nombro augmentas en ta dio ! — Humuraji extraktita de Ad-avan (Idano di marto). — Evoluco di la Ll., montrata per la traduki di sama texto en Volapük, Esp. e Ido. — Uniono di l’Amiki. — Esperantala korespondo. — Bibliografio.

La Belga Sonorilo (N^o 126, 8 aprilo). — La pseudo-cienco, da Kom. Lemaire, expozanta l’ opinioni di Prof. Ostwald pri l’instruktado. — Voko a nia samideani. — Nuva propagadili. — Adjuvilo (malprizema noto pri la lasta ruzo di la konservemi). — L’internaciona vortaro. — La Sesa ; satiro di la futura kongreso esperantista. — Edukado di la struchi, da D’astarac, trad. da Mozano. Ni informesas, ke la struchi ne praktikas la stupida taktiko, quan on atribuas a li tradicione ; ni do neplu insultos lia inteligenteso, parolante pri la struchala politiko di la fanatiki, qui kredas supresar la reformo e la reformemeso per la silenco ; e ni dicos simple « taktiko di Esperantisti ». — La Jurnali ; Diskursi.

Progresido (aprilo). — La Procesisti, da J. Racine, tradukita (proze) da J. B. Pinth. — Paulo e Virginia, 9^a parto, trad S^o Lelong. — Misteryo, da Ne-Poeto. — Suplementala Parto ; diversa informi ed avizi. Pri l’eliziono : tre bona e justa rimarki pri ula propozo supresar omna vokal finali : quo tute malbeligus e kripligus nia linguo. — Nuva adresaro dokumentizita : nⁱ 197-260. Ni multe joyas pri la rapida kresko di ca entraprezo, e gratulas varme S^o Populus pri la suceso di sa bonega inicato. Omna fervoroz ed agema Idisto devas enskribar su, indikante la speco di sua kompetenteso od intereso, por kunlaborar segun sa moyeni e povo a la devlopo di la LI.^[77]

[ 186 ]

Idano (marto). — A la tutmonda Komercistaro : cirkulero da A. Waltisbühl, en Ido e D. (La sama existas en D. E. F. I. S., ed on povas demandar ol segunvole en irga de ta lingui). — Decidi di l’Akademio. — Premyal konkurso por l’aboniti di Idano ; J. Kœrperich. La ricevo di la respondi esis cesonta la 15^a aprilo. — La internaciona oficeyi en Bern, da F. Schneeberger. — Nia movado. — Literaturala parto : La blinda « Muezzin », da D^ro Hermann (tradukita ek Volapük : ico pruvas, ke Esperanto ne esis la sola ed unesma linguo « vivokapabla » ed apta a literaturo, quale fanfaronas la fanatiki ! Do, se ta qualesi ne protektis Volapük kontre dekado e morto, li anke ne salvos Esperanto). — La leporo en Afriko, da Th. Etzel, trad. R. Gunert. — La ruzoza puerino, da H. Knecht. — Malbona virino, da Janotta. — Infantala rimarki e questioni, da R. Gunert. — Bibliografio. — Letrobuxo.

Internaciona Socialisto (marto). — La socialista movado inter l’angla laboristini, da M. Macdonald, trad. R. Chapron. — Pri nia metodo, da L. Couturat (ek Progreso N^o 22). — Prof. Staudinger pri la mondolinguo-movado : S^o Staudinger esas favoroz a nia ideo, sed il riprochas ad Esp. e Ido kune, admisar multa vorti, qui prizentas dusenceso o plu juste posibleso di vortoludi : mem monarko, facila, ne ricevas indulgo ! On respondas ad il per multa exempli di tala vortoludi, qui reale esas nule dusenca. Tala vortoludi esas absolute neevitebla en linguo à posteriori, irge quale on selektus la afixi ; on povus evitar oli nur en linguo a priori, en qua on povus ya konstruktar arbitrie la radiki, rezervante ex. kelka literi o kelka silabi a l’afixi ! To esas do pure teoriala objekto, qua ne rezistas a la sperienco. On devas evitar nur la reala, serioza dusencesi. Kad nia linguo esas dusenca praktike ? Yen la tuta questiono. On povas adminime asertar, ke ol esas min dusenca kam irga nacionala linguo. — Elektal manifesto di la nedependanta laboristal partio (angla), en Ido e D. — Konfero di la meza-germana Ligo de Idani (en Halle, 13 marto). — Ek la movado di Ido. — Filozofala pensi : « On devas agar, ne nur parolar ». — La germana social-demokrati en Paris.

Internaciona Pioniro (aprilo). — Nia Literaturo (Internaciona Matematikal Lexiko, e c.). — Nia artikli. — Universala Metodo (uzado di l’infinitivo ; derivo di adverbo^[78], pasivo, prepozicioni e konjuncioni). — Nia nevidebla malamiki, populara higienal babilajo, da D^ro Hermann. Ni rimarkas l’uzo di la radiko optim en : temperatur-optimo (kp. N^o 26, p. 99). — Movado por la legal interdikto di l’alkoholoza drinkaji, trad. R. Chapron (ek la Documents du Progrès). — Ulo pri senfila telegrafeyo, trad. [ 187 ]Jouberton. — Nur un sunradyo, trad. Kalemfiat. — Diversajo. Ni rimarkas l’uzo di plago en l’expresuro : rato-plago (cetere ne klara ; nam on povus kredar, ke parolesas pri plago por la rati, dum ke on volas dicar, ke la rati esas plago. To pruvas ke on ne devas trouzar la kompozado, e preferar l’analizala expresuri, sempre plu klara).

Die Umschau (Frankfurt a. M., 19 marto) insertis en komenco di numero granda artiklo : Volapük, Esperanto od Ido ? da Prof. Lorenz. Ol rezumas l’evoluco di l’ideo di LI., quan on devas zorgoze distingar de sa sucedanta enkorpigi : Volapük pruvis, ke LI. artificala esas praktikebla ; Esp. montris specimeno di linguo plu facila e plu internaciona, sed pretendis, quale Volapük, impozar su per la nombro, sen atencar la kritiki nek remedyar sua difekti. Pro to aparas triesma fazo en la historyo di la LI., la fazo di Ido, en qua la LI. traktesas quale ciencala-praktikal problemo ; la solvo neplu dependas de la genio o fantazio di ula singla homo, sed de la kunlaborado di la kompetenti. La LI. fondesas sur principi tute obyektala : l’existo di gramatiko e di vortaro internaciona en nia lingui. La LI. relatas l’europana lingui same kam l’alta-germana relatas la germana dialekti : ol esas quaze alta europana. A la cienco devas adjuntesar la sperienco, la konstanta praktiko, por perfektigar sencese l’instrumento : pro to la propagado esas necesa ; e la plusa plubonigi di la linguo ne plu nocos la propagado, kam la perfektigo gradoza di la lokomotivo nocis la devlopo di la feryoyi : la du progresi devas marchar paralele, di la du esas egale necesa. L’artiklo finas per la sequanta komparo-texti :

ESPERANTO	IDO
Chiuj tiuj kiuj uzas la multajn hodiau ekzistantajn eltrovajhojn sciighas haj scias, ke tiuj chiam plibonighas kaj perfektighas. La diversaj sistemoj alcelas komunan celon : la perfektecon.	Omni ti qui uzas la multa cadie existanta inventi speriencas e savas, ke oli sempre korektijas e perfektijas. La diversa sistemi tendencas a komuna skopo : la perfekteso.

G. P.’s Monthly (marto). — Ido for Beginners, da P.‑D. Hugon : tre bona konsili pri la uzado di la prepozicioni, quin on devas tradukar segun lia konstanta senco, e ne segun la kapricoza kustumi di nia lingui, qui tradukas la sama ideo per plura vorti, o plura idei per la sama vorto (ex. che, en). Exerco : La reda Kapucheto. — English Idioms rendered into Ido (sequo).

Nos meilleurs amis (februaro, marto ; Bruxelles). — Ica jurnalo (por la protekto di l’animali) publikigos de nun kurso pri ido, inaugurata per bona prefaco da S^o A. Giminne. Ol expozas unesme l’utileso di la LI. por la entraprezi internaciona (quale esas omna humana verki) : pose, l’origino di nia linguo ; fine, la elementi di [ 188 ]nia linguo. — En marto, on insertis rezumo di la gramatiko Idala, e letreto en Ido, montranta la facileso e quika komprenebleso di nia linguo.

L’Écho Loudunais (20, 27 marto ; 3, 10 aprilo) publikigas omna-semane exerci pri Ido ; ne nur texti tradukenda de Ido ad franca, sed nun anke texti tradukenda de franca ad Ido. Li esis, sive amuzanta anekdoti (La hundo, qua neplus volis parolar, La falsa monet-peco, Fisho di aprilo), sive informi utila por la propagado (Uniono sacerdotal idista).

The Philadelphia Press publikigis (24 februaro) editistal artiklo pri la LI., agnoskanta ke la Angla ne povas divenar LI. pro nacionala prejudiki, sed ke linguo qua esus konforma a la generala strukturo di l’Europana lingui havus granda chanci. Ol rezumas la historyo di l’ideo en tri alinei konsakrita a Volapük, Esperanto ed Ido, e konkluzas favoroze ad ica. — D^ro Kandt (germana) respondis, ke Esp. ne esas « plena de difekti », ke Ido ne esas « Esp. simpligita », e konsilis (malofta, preske unika fenomeno en Esperantuyo !) studyar kompare Esp. ed Ido. — S^o Louis Orsatti (de Philadelphia) replikis, ke se omni sequus ta konsilo, li divenus Idisti ; e refutis ta fanfaronema aserto, ke « Ido preske neplus existas ». Per tala malveraji on trompas e dormigas la Esperantisti ! Li devos ya ultempe vekar ed apertar l’okuli ; e quante plu tarde, tante plu malbone por li !

I Diritti della scuola (Romo, 20 marto) insertis sur sa kovrilo longa artiklo da Angelo Giorchino Por la LI. helpanta, qua expozas e laudas la sucesi di Esperanto, sed mencionas anke la labori di la Delegitaro, e konkluzas en favoro di Ido, quale Esperanto simpligita.

Reformatorn (17 marto), jurnalo di la Suedana Bontemplani, komencis publikigar lecioni pri Ido da G. Larsson, kun tradukenda texti.

Études (di la Patri di la Societo di Jesu), 20 marto. — L’Ido, da Aug. Poulain. Ica recenso di la broshuro La Langue internacionale et la Science esas tre exakta analizo (exter eroro pri dati) : ol expozas l’esencala principi di nia linguo, la statistiko di nia radiki, qua montras sa internacioneso ; mencionas l’experimento di duopla traduko, quale konvinkiva ; ol montras pro quo la kleriki devas okupar su pri LI. Unu de la motivi esas, ke li sola esas kompetenta por tradukar la religyala libri, e por establisar la teologiala lexiko : on evitos ex. tradukar karitato per bonfacemeso, quale facas Esperanto ! Fine, ol mencionas favoroze l’Uniono sacerdotal idista fondita kun episkopal aprobo.

Annales franciscaines (aprilo) anuncis la fondo di l’Uniono [ 189 ]sacerdotal idista, e konseque l’aparo di Ido quale sucedanto di Volapük ed Esperanto.

Le Collaborateur (Genève, marto) institucas konkurso pri Ido kun la helpo di l’Idista Komitato de Genève, e publikigas Idala texti tradukenda.

Le Succès (Paris, 2 aprilo) insertis letro da nia propaganto L. de Guesnet, qua, respondante a pledi por Esperanto, konocigas l’existo e la sucesi di nia linguo e finas citante du linei di komparo : Chiuj jhurnaloj opinias, e c.

Le Jour (Verviers, 17 marto) insertis artiklo da H. Angenot, qua explikas tre bone per quo la LI. (Ido) esas nekompareble plu facila, do plu difuzebla, kam irga nacionala linguo, ex. la franca. Ol povas lernesar e praktikesar sat korekte mem da min instruktiti, qui nultempe povos lernar suficante e decante ula vivanta linguo. — La sama jurnalo publikigas omna merkurdio lecioni pri Ido.

Le Jour (Verviers, 1 aprilo) publikigis tre forta artiklo da H. Angenot : Kad on povas esar Esperantisto ? De la linguistikal vid-punto, on ne povas esar Esperantisto, pro l’evidenta supereso di Ido. Ton agnoskas fakte l’Esperantisti ; e li « restas fidela » nur pro sentimentala motivi, pro l’ « interna ideo ». Or quo esas l’interna ideo ? Ula metafizika o religya doktrino, quan D^ro Zamenhof volis propagar en la mondo per Esperanto. Nur to povas explikar la pseudo-religyala karaktero di l’ « Esperantismo », di la « netuchebleso », e la fanatikeso di la « fideluloj ». Sed irge quante respektinda esas ta doktrino o tendenco, la LI. ne povas esar ligita ad ula aparta sistemo, e la sama motivo, pro qua l’Esperantisti adheras ad Esp., impedos sempre la libera e senpartia spiriti adherar ad ol. Yen pro quo la vera partiani di la LI. ne povas esar Esperantisti. Li bezonas linguo helpanta, e ne irga kredo ligita ad ol : e li postulas la max bona linguo. Yen pro quo li adheras e adheros sempre plu ad Ido.

Le Jour (Verviers, 11 aprilo) insertis en sa unesma kolono artiklo pri la LI. e Ido, da H. Angenot, qua komparas Ido kun Esp. e montras, ke nia linguo difuzesas plu rapide kam sa superba konkuranto.

Templaren, organo di la Suedana Bontemplani (17, 24, 31 marto) duras publikigar lecioni pri Ido da G. Larsson, kun exerco-texti, inter qui ni rimarkas la bela rakonto da Andersen : La puerineto kun la sulfuralumeti.

Wäinämöinen, en singla (monatala) numero di ca yaro, publikigas recenso o rezumo di l’antala numero en Ido, da K. [ 190 ]Saarinen. Certe tala recensi esas max necesa por finna revuo, e generale nia linguo esas max utila a la Finlandani por komunikar rekte kun la cetera civilizita populi, nam lia linguo (quale la hungara) esas tute nepenetrebla e mem nedivinebla da la stranjeri.

KORESPONDO

Rektifiko.

Lektinte en ula Esperantista jurnalo, ke S^o Prof. Ostwald esas honorala membro di la komitato di Universala Studenta Unio, ni skribis a nia honor-prezidanto, por savar, kad ica informo esas vera ; e ni ricevis la sequanta respondo :

« Kara Kolego : La Universala Studenta Unio, c. e. S^o B…, skribis ad me, ke me esis elektita quale Honor-Membro, sed me respondis ke me ne aceptas ca honoro, pro ke ca Uniono deklaris su por Esperanto. Me pregas, ke vu dementiez en mea nomo la malvera aserto ; me facus ol ipse, se me esus vidinta la jurnalo.

« Tute vua, W. Ostwald. »

Ni judikas utila publikigar la ipsa vorti di Prof. Ostwald, por quietigar nia amiki e furnisar a li la moyeno refutar suavice ta informo, quan kredeble on opozos a li quale argumento (l’Esperantisti ya ne havas altraspeca argumenti !) On rimarkos la stranja maniero, per qua li rekrutas « honor-membri » o protektanti. Li komence « elektas » li sen lia konsento ; la elektiti devas formale rifuzar la honoro, e protestar kontre l’uzado di sua nomo ; e mem lor, on publikigas ankore lia nomi ! To montras, qua esas la valoro di ta platonala patronesi, pri qui l’Esperantisti tante bruisas e fanfaronas.

Deklaro.

Mult amiki di la linguo internaciona, sed ankore plu freque sa adversi e mokanti questionas me, kad esas vera, ke itere esas un linguo internaciona plusa, e quon me, quale esperantisto, dicas pri to.

A l’esperantisti me respondas : Me esis fervoroz apostolo di Esperanto, a qua me rekrutis mult adheranti ; me asertis, ke per ol bele solvesas la ideo di la linguo internaciona e predicis ad ol la futuro. Me fidis, ke la Delegitaro decidos por Esperanto. Se to ne eventis, esis por to grava motivi, pri qui max konvinkive parolas la komitatani di la Delegitaro, viri di mondal reputeso, di qui la kompetenteso esas nedubebla. Quo ne plezis a me quale slavo uzanta latina literi, esas, ke la reformo forjetis la signizita literi. Kompense me asertas, ke l’internaciona linguo Ido, fondita [ 191 ]tute sur la bazo di Esperanto, esas multe plu sonora e homogena kam Esperanto. Omna gloryo a D’ro Zamenhof, qua prizentis sa linguo a la mondo kun deziro, ke ol perfektigesez. La reformo exekutesus tute facile kun ilsa interkonsento. Sed to, quo eventis, esas neeskartebla : Aparis du partii ; l’unu proklamas Esperanto netuchebla, l’altru tuchis ol max sucesoze e difuzas la reformita linguo en la medyi max influiva.

Me trastudyis ta reformita linguo, e pos zorgoza konsidero mea prejudiko kontre ol tute malaparis ; ya che ni en Bohemio, ube ni havas du esperantista revui, du centrala societi, du examenanta komisitari, di qui membri staras l’unu kontre l’altru (me silencez pri kombatomaniero en la du partii), la ideo di la linguo internaciona esas plu nocata kam servata. Regno en su ipsa dividita falos ! Pro to sur sa ruini florifez e difuzez Esperanto reformita od Ido, linguo definitive adoptita ed agnoskita quale internaciona !

J. F. Khun,

Exmembro di la du societi, membro di la komitato ed examenanta komisitaro di l' « Asocio », delegito di la central societo di l’instruktista unioni en Bohemio en la Delegitaro por adopto di linguo internaciona.

Korektigo.

S^o Jönsson deziras emendar la frazo (N^o 25, p. 26, lineo 4 de infre) : « Du kloki povas diferar, ne per la hori, sed nur per la minuti », per qua ni rezumis sa penso, en la sequanta : « Du kloki povas diferar, ne nur per horolonga intervali, sed mem nur per minuti ed en aparta kazi mem nur per sekundi », exemple : 8^h 40 e 8^h 50 esas du kloki, ne du (diversa) hori. La lektanto povas judikar, kad l’unesma frazo povis havar altra senco kam la duesma.

ANUNCI

Rondeto por Interkorespondado di Kursani.

Du docanti di Ido recente adheris a la Rondeto, nome :

S^o H. Angenot, komonal Biblioteko, en Verviers (Belgio) ; S^o Henri Meier, instruktisto, en Heinerscheid (Luxemburgo).

Jus aparis : Breve curso de la Lengua internacional Ido, da Fr. Schneeberger ; kurso kompleta en 10 lecioni ; trad. da Manuel Escuder (Che Fernando Fé, Madrid ; Escuder, Castellon ; Ortega, Valencia ; e « Ido », Lüsslingen, Suiso. Preco : 50 centimi.) — Co esas la hispana edituro di la lernolibro bone konocata e prizata, qua ja editesis en D. F. I.

[ 192 ]

Nuva propagili : Les professeurs Ostwald et Jespersen et l’Ido (prospekto 4-pagina en F.). — L’abbé Peltier et l’Ido (prospekto 8-pagina en F.). Ta du prospekti refutas per autentika dokumenti la malveraji dissemita e konstante dissemata da l’Esperantisti. — Délégation pour l’ad. d’u. L. A. I. : Rapport présenté au Congrès des Associations internationales (Bruxelles, 7-10 mai 1910) : prospekto 4-pagina. La Delegitaro e l’Uniono partoprenos ta kongreso, qua povas esar tre grava por la suceso di nia ideo.

Internaciona editeyo e libreyo P.‑A. Unde-Popov (Postkoste N^o 6, en Birsk, gub. Ufa, Rusio) aceptas : mendi ed aboni di irga libro, revuo o jurnalo, editita en Ido ed irga europana linguo ; traduki en e de Ido ed irga europana linguo. On pregas l’editanti e tradukanti sendar l’informi a l’administranto : A. M. Kapustyanskiy, Armavir (Kaukazo, Rusio). On aceptas korespondaji en Ido ed en irga europana linguo.

L. de Guesnet informas l’interesati, ke il revenos tre balde en Francio ; esante konstante en voyajo, il pregas li adresar omna letri o komunikaji a sa permanant adreso : « Pioniro », 4, rue Emile-Souvestre, Saint-Brieuc, Francio.

L’adreso di S^o Couturat esas de nun, dum la tuta somero : « Bois-le-Roi, Seine-et-Marne ».

Ni informesas, ke la jurnalo Esperantisten cesis aparar, pro la malbona konduto di kelka fanatiki, ed esis quik vicigata da Svensk Världsspräkstidning (Suedana mondo-linguala jurnalo), redaktata da nia devota amiko S^o P. Ahlberg e da la suedana Idisti. Ol aparos la 15^a di singla monato, ed esos sendata a l’aboninti di Esperantisten (preco por 1 yaro : fr. 3,75 $=$ 2 skandinava kroni). Tale la komploto di la fanatiki esas eludita. Li sempre ed omnube genitas la « skismo » e provokas la milito. Li havos olu, pro ke li volas ol !

Abrejuri : D. germana ; E. angla ; F. franca ; G. greka ; I. italiana ; L. latina ; R. rusa ; S. hispana ; LI. linguo internaciona (generale). La artikli en altra linguo kam Ido esas indikata per steleto ( * ) en komenco.

Le gérant : L. Couturat.

PARIS. — IMPRIMERIE CHAIX (SUCCURSALE B), 11, BOULEVARD SAINT-MICHEL. — 1073-10.

↑ Abrejuri : Li $=$ D^ro Liesche, Lo $=$ Prof. Lorenz, Ow $=$ Prof. Ostwald, Pf. $=$ Prof. Pfaundler.
↑ On opinionas ke, se esas necesa distingar la karbo, kemiala elemento, de la karbo, vulgara kombusteblo, esus preferinda adoptar karbono por ica lasta nocicno, pro ke ol aparas kun ta senco en la nacionala lingui ed en la vulgara derivaji : carbonifere, carboniser, e c. [N.D.L.R.]
↑ On povus facile chanjar kalyo a qualyo (komp. E. quail, I. quaglia, en qui la qu korespondas a la w di D. Wachtel) [N. D. L. R.]
↑ Cetere, ta nomo devas esar Platon, segun la greka formo [N.D.L.R.].
↑ Ne en la senco di bush-peco.
↑ Ca rimarko esas destinata a la pedanti, qui riprochas a ni ignorar l’etimologio.
↑ Ica radiko havis en Esp. la senco tute neutila ed arbitriala di vana (o di frivola) ; ni trovas por ol uzo multe plu utila, sen respekto por la Fundamento (« adjuntez, ne chanjez ! »).
↑ L’autoro retrovas preske exakte la pronomi demonstrativa di la proyekto Ido (icu, ecu, ocu ; istu, estu, ostu), quin la konstanta Komisitaro vicigis por la nuna pronomi. [N. D. L. R.]
↑ Hike quale altraloke, la cirkumflexo indikas simple la loko di l’acento, ne la longeso di la vokalo. Kp. N^o 25, p. 18. [N. D. L. R.]
↑ Ica artiklo sequas l’artiklo publikigita en N^o 21, p. 513. Videz anke N^o 24, p. 732.
↑ Neologismo familiara e tre uzata, qua pruvas, quante la prefixo dé‑ esas « vivanta » en F.
↑ Malbona vorto, sed mankas la F. vers, E. towards, L. versus.
↑ Rimarki adpri Progr. II, 708.
↑ V. N^o 19, p. 409.
↑ S^o P. Hugon opinionas same [N. D. L. R.].
↑ Pro ke demokratio nule esas grupo de demokrati, sed aristokrataro esas grupo de aristokrati. [N. D. L. R.].
↑ D^ro. O. Liesche jus expresis a ni la sama opiniono. Tale « la bona spiriti konkordas », segun la proverba formulo. [N. D. L. R.].
↑ Artiklo kompozita ante ta di S^o Wormser, qua advenis spontane a la sama konkluzo, e facis la sama propozo.
↑ Exemple, S^o Tournaire questionas, quale on distingos F. régler e réglementer, anke réglé e régulier. On dicus rispektive : regular, regulizar ; regulita, reguloza ; e régulariser dicesus : regulozigar.
↑ Ni lektas en Esperantala revuo : « la Nov-Jorka regno », e mem « la urbregno » ! Yen la linguo, quan on deklaras netuchebla !
↑ V. Progreso, II, 726.
↑ F. pas du tout ; entute esus malpropra expresuro, nam ol devas restar la kontrajo di en parte, en detale.
↑ Okazione : Quon li facas ? F. éclore.
↑ La Langue auxiliaire, januaro 1910 (V. nia Bibliografio).
↑ V. N^o 24, p. 729.
↑ Progr. II, 709.
↑ Progr. II, 710.
↑ Progr. II, 711.
↑ Quankam ménage ipsa sufris la sama altero di senco : on uzas en F. la verbo ménager (sparar), e la substantivo ménager (sparemo).
↑ Admirez la plursenceso di nia vorti : ménage signifikas unlatere gespozi, o l’ekonomio di gespozi ; ed altralatere on parolas pri ménage de garçon (ekonomio di celibo) !
↑ Ni dicas « konduktoro », pro ke ta vorto esas oficiala titolo, simila a auditoro, lektoro, e nule signifikas duktisto. S^o Nötzli propozas la sama vorto por konduktoro di omnibuso, tramveturo, e c., qua reale ne « duktas » ol.
↑ To ne esas la kazo ex. di ventro e abdomeno, qui esas preske equivalanta, sed abdomeno esas nur ciencala.
↑ Videz Histoire anecdotique du travail, da Albert Thomas (Paris, 1909).
↑ V. Progreso, II, 648.
↑ Entute, quale on dicas, esus hike malpropra vorto ; « en tute » devas restar la kontrajo di « en detale », « en parte ».
↑ V. Progreso, II, 678.
↑ V. Progreso, II, 677-679.
↑ V. Progreso, II, 649.
↑ Nure, sola korekta formo, nam segun la legi di nia linguo nur $=$ nur $=$ nura.
↑ Me propozis dicar qua-ca, por distingar di qua-ta $=$ qua epiteto.
↑ Plu bona esus la vorto « darfar » ne ja adoptita.
↑ Me volas dicar : F. désigner ; D. bezeichnen. Forsan vorto designar esus introducinda.
↑ C. B. : « La shtupoj de l’ disvolvigho de la komuneco de helpa lingvo. »
↑ C. B. : « maloportunajhoj ».
↑ C. B. : « Konfuzantaj ». Qua esas do la verbo ? konfuzi o konfuzigi ?
↑ C. B. : « disvolvighoj ».
↑ C. B. : « disvolvigho ».
↑ C. B. : « Nun aldonighas al la diskreditigho ».
↑ C. B. : « volas ».
↑ ^50.0 ^50.1 Hike C. B. adjuntas du « iuj ». Plu exakta ; sed quante belsona !
↑ Limigi $=$ igi limo ! quale ol povas signifikar : limitizar ? C. B. : « malhelpante ». Sed D. einschränken $=$ restriktar, ne malhelpar !
↑ C. B. : « fekunda ». Idajo !
↑ ^53.0 ^53.1 ^53.2 C. B. : « nombrado kaj kalkulado ». Quo esas nombrado, se nombro ne esas ago ? « Kalkulado » tradukas, che G. E., Zahlenwesen, che C. B. Zählungsformen ; dufoye nejusta ! Kalkulado $=$ Rechnen ! Komparez en la sequanta lineo : Zeitrechnung $=$ kalkulo di la tempo.
↑ C. B. : « transpashus ». Per quanta pazi (« pashi ») ?
↑ C. B. : « la nacia memstareco ». G. E. eskamotis la malfacilajo : « die nationale Eigenart ». Sed « memstareco » tradukas « Selbständigkeit », ne « Eigenart », qua esas « partikulareso » : vorto qua mankas en Esp. !
↑ C. B. : « interkonsento ». Kontresenca !
↑ C. B. : « notacioj ». Eleganta neologismo ! « (bushaj kaj skribaj) ».
↑ G. E. « kalkulado » $=$ C. B. « nombrado » (v. ^[53]).
↑ C. B. « preskau plej malbone » ; plu exakta.
↑ C. B. « en la mondofoiro ». Ico memorigas la « World’s fair » ! On vidas, ke Esp. indijas hike la justa vorto : merkato.
↑ C. B. : « superyara ». Ne plu bona e klara kam « supertaga » ! Sed Esp. indijas vorto por tradukar : Schalt‑ (interpolar).
↑ Konfuzigi $=$ igar konfuza ! C. B. : « devas esti apartigita ».
↑ Datdiferenco esas nejusta. C. B. : « oscilo », quale ni.
↑ C. B. : « disvolvigho ». Favorata termino !
↑ ^65.0 ^65.1 Nomigi $=$ igi nomo ! C. B. : « esprimoj ».
↑ ^66.0 ^66.1 C. B. : « semajn-kaj monat-dividoj ». Germanatra konstrukto, tute evitenda en internaciona linguo.
↑ C. B. : « kalendardonitoj » ! G. E. eskamotis la malfacilajo : same pri « kalendarformoj ».
↑ Hike G. E. omisis tuta frazeto, quan C. B. tradukas tale : « tiel longe kiel bezone… sen ia danghero apud la mondkalendaro », « Sen ia danghero » esas tro forta por tradukar « unbedenklich » ; sed Esp. ne havas detrimento !
↑ C. B. : « en la respondaj viv‑ kaj labor-kampoj ». Quante klara ed eleganta ! (v. ^[66]).
↑ C. B. : « hordonitoj ». La « temp-difino » esas nejusta.
↑ C. B. : « en la mezur-kaj pezkampo ». Definitive, l’autoro afecionas ta konstrukto, e la vorto kampo (D. Wesen).
↑ C. B. : « nombrado » (v. ^[53]).
↑ « Nomigado » neutila e nejusta (v. cetere ^[65]).
↑ La fanatiko esas justa : kad on ne lektas konstante, che la polona Esperantisti, ta idiotisma latinaji : prelego, prelegento ? Se Esperanto esus admisinta de l’komenco la justa e max internaciona vorto : diskurso, on ne vidus nun ta « disfalo en dialekti »
↑ Ni dicas ya Ido, pura ed autentika Ido, ne ula Esperanto idigita ed idizita, qua esus nur malbona kontrafakturo di Ido, e konservus omna principala difekti di Esperanto.
↑ Esas vera, ke la sama vorto superakvego tradukas, en Esp. primitiva, inundo e diluvyo. Quanta precizeso en ta derivaji ! Sed kad la precipua skopo ne esas sparar maxime posible la radiki ?
↑ Kompreneble, singla korespondanto ne esas obligata respondar questioni o propozi exter la fako, quan lu ipsa definis, nek kambyar postmarki o postkarti, se lu ne anuncis tala intenco.
↑ On uzas nejuste la vorto trunko vice radiko, e la vorto radiko por indikar la vorto primitiva (kompleta) di ula familyo.

[1] Abrejuri : Li $=$ D^ro Liesche, Lo $=$ Prof. Lorenz, Ow $=$ Prof. Ostwald, Pf. $=$ Prof. Pfaundler.

[2] On opinionas ke, se esas necesa distingar la karbo, kemiala elemento, de la karbo, vulgara kombusteblo, esus preferinda adoptar karbono por ica lasta nocicno, pro ke ol aparas kun ta senco en la nacionala lingui ed en la vulgara derivaji : carbonifere, carboniser, e c. [N.D.L.R.]

[3] On povus facile chanjar kalyo a qualyo (komp. E. quail, I. quaglia, en qui la qu korespondas a la w di D. Wachtel) [N. D. L. R.]

[4] Cetere, ta nomo devas esar Platon, segun la greka formo [N.D.L.R.].

[5] Ne en la senco di bush-peco.

[6] Ca rimarko esas destinata a la pedanti, qui riprochas a ni ignorar l’etimologio.

[7] Ica radiko havis en Esp. la senco tute neutila ed arbitriala di vana (o di frivola) ; ni trovas por ol uzo multe plu utila, sen respekto por la Fundamento (« adjuntez, ne chanjez ! »).

[8] L’autoro retrovas preske exakte la pronomi demonstrativa di la proyekto Ido (icu, ecu, ocu ; istu, estu, ostu), quin la konstanta Komisitaro vicigis por la nuna pronomi. [N. D. L. R.]

[9] Hike quale altraloke, la cirkumflexo indikas simple la loko di l’acento, ne la longeso di la vokalo. Kp. N^o 25, p. 18. [N. D. L. R.]

[10] Ica artiklo sequas l’artiklo publikigita en N^o 21, p. 513. Videz anke N^o 24, p. 732.

[11] Neologismo familiara e tre uzata, qua pruvas, quante la prefixo dé‑ esas « vivanta » en F.

[12] Malbona vorto, sed mankas la F. vers, E. towards, L. versus.

[13] Rimarki adpri Progr. II, 708.

[14] V. N^o 19, p. 409.

[15] S^o P. Hugon opinionas same [N. D. L. R.].

[16] Pro ke demokratio nule esas grupo de demokrati, sed aristokrataro esas grupo de aristokrati. [N. D. L. R.].

[17] D^ro. O. Liesche jus expresis a ni la sama opiniono. Tale « la bona spiriti konkordas », segun la proverba formulo. [N. D. L. R.].

[18] Artiklo kompozita ante ta di S^o Wormser, qua advenis spontane a la sama konkluzo, e facis la sama propozo.

[19] Exemple, S^o Tournaire questionas, quale on distingos F. régler e réglementer, anke réglé e régulier. On dicus rispektive : regular, regulizar ; regulita, reguloza ; e régulariser dicesus : regulozigar.

[20] Ni lektas en Esperantala revuo : « la Nov-Jorka regno », e mem « la urbregno » ! Yen la linguo, quan on deklaras netuchebla !

[21] V. Progreso, II, 726.

[22] F. pas du tout ; entute esus malpropra expresuro, nam ol devas restar la kontrajo di en parte, en detale.

[23] Okazione : Quon li facas ? F. éclore.

[24] La Langue auxiliaire, januaro 1910 (V. nia Bibliografio).

[25] V. N^o 24, p. 729.

[26] Progr. II, 709.

[27] Progr. II, 710.

[28] Progr. II, 711.

[29] Quankam ménage ipsa sufris la sama altero di senco : on uzas en F. la verbo ménager (sparar), e la substantivo ménager (sparemo).

[30] Admirez la plursenceso di nia vorti : ménage signifikas unlatere gespozi, o l’ekonomio di gespozi ; ed altralatere on parolas pri ménage de garçon (ekonomio di celibo) !

[31] Ni dicas « konduktoro », pro ke ta vorto esas oficiala titolo, simila a auditoro, lektoro, e nule signifikas duktisto. S^o Nötzli propozas la sama vorto por konduktoro di omnibuso, tramveturo, e c., qua reale ne « duktas » ol.

[32] To ne esas la kazo ex. di ventro e abdomeno, qui esas preske equivalanta, sed abdomeno esas nur ciencala.

[33] Videz Histoire anecdotique du travail, da Albert Thomas (Paris, 1909).

[34] V. Progreso, II, 648.

[35] Entute, quale on dicas, esus hike malpropra vorto ; « en tute » devas restar la kontrajo di « en detale », « en parte ».

[36] V. Progreso, II, 678.

[37] V. Progreso, II, 677-679.

[38] V. Progreso, II, 649.

[39] Nure, sola korekta formo, nam segun la legi di nia linguo nur $=$ nur $=$ nura.

[40] Me propozis dicar qua-ca, por distingar di qua-ta $=$ qua epiteto.

[41] Plu bona esus la vorto « darfar » ne ja adoptita.

[42] Me volas dicar : F. désigner ; D. bezeichnen. Forsan vorto designar esus introducinda.

[43] C. B. : « La shtupoj de l’ disvolvigho de la komuneco de helpa lingvo. »

[44] C. B. : « maloportunajhoj ».

[45] C. B. : « Konfuzantaj ». Qua esas do la verbo ? konfuzi o konfuzigi ?

[46] C. B. : « disvolvighoj ».

[47] C. B. : « disvolvigho ».

[48] C. B. : « Nun aldonighas al la diskreditigho ».

[49] C. B. : « volas ».

[ref8-50] 50.0 ^50.1 Hike C. B. adjuntas du « iuj ». Plu exakta ; sed quante belsona !

[51] Limigi $=$ igi limo ! quale ol povas signifikar : limitizar ? C. B. : « malhelpante ». Sed D. einschränken $=$ restriktar, ne malhelpar !

[52] C. B. : « fekunda ». Idajo !

[ref11-53] 53.0 ^53.1 ^53.2 C. B. : « nombrado kaj kalkulado ». Quo esas nombrado, se nombro ne esas ago ? « Kalkulado » tradukas, che G. E., Zahlenwesen, che C. B. Zählungsformen ; dufoye nejusta ! Kalkulado $=$ Rechnen ! Komparez en la sequanta lineo : Zeitrechnung $=$ kalkulo di la tempo.

[54] C. B. : « transpashus ». Per quanta pazi (« pashi ») ?

[55] C. B. : « la nacia memstareco ». G. E. eskamotis la malfacilajo : « die nationale Eigenart ». Sed « memstareco » tradukas « Selbständigkeit », ne « Eigenart », qua esas « partikulareso » : vorto qua mankas en Esp. !

[56] C. B. : « interkonsento ». Kontresenca !

[57] C. B. : « notacioj ». Eleganta neologismo ! « (bushaj kaj skribaj) ».

[58] G. E. « kalkulado » $=$ C. B. « nombrado » (v. ^[53]).

[59] C. B. « preskau plej malbone » ; plu exakta.

[60] C. B. « en la mondofoiro ». Ico memorigas la « World’s fair » ! On vidas, ke Esp. indijas hike la justa vorto : merkato.

[61] C. B. : « superyara ». Ne plu bona e klara kam « supertaga » ! Sed Esp. indijas vorto por tradukar : Schalt‑ (interpolar).

[62] Konfuzigi $=$ igar konfuza ! C. B. : « devas esti apartigita ».

[63] Datdiferenco esas nejusta. C. B. : « oscilo », quale ni.

[64] C. B. : « disvolvigho ». Favorata termino !

[ref23-65] 65.0 ^65.1 Nomigi $=$ igi nomo ! C. B. : « esprimoj ».

[ref24-66] 66.0 ^66.1 C. B. : « semajn-kaj monat-dividoj ». Germanatra konstrukto, tute evitenda en internaciona linguo.

[67] C. B. : « kalendardonitoj » ! G. E. eskamotis la malfacilajo : same pri « kalendarformoj ».

[68] Hike G. E. omisis tuta frazeto, quan C. B. tradukas tale : « tiel longe kiel bezone… sen ia danghero apud la mondkalendaro », « Sen ia danghero » esas tro forta por tradukar « unbedenklich » ; sed Esp. ne havas detrimento !

[69] C. B. : « en la respondaj viv‑ kaj labor-kampoj ». Quante klara ed eleganta ! (v. ^[66]).

[70] C. B. : « hordonitoj ». La « temp-difino » esas nejusta.

[71] C. B. : « en la mezur-kaj pezkampo ». Definitive, l’autoro afecionas ta konstrukto, e la vorto kampo (D. Wesen).

[72] C. B. : « nombrado » (v. ^[53]).

[73] « Nomigado » neutila e nejusta (v. cetere ^[65]).

[74] La fanatiko esas justa : kad on ne lektas konstante, che la polona Esperantisti, ta idiotisma latinaji : prelego, prelegento ? Se Esperanto esus admisinta de l’komenco la justa e max internaciona vorto : diskurso, on ne vidus nun ta « disfalo en dialekti »

[75] Ni dicas ya Ido, pura ed autentika Ido, ne ula Esperanto idigita ed idizita, qua esus nur malbona kontrafakturo di Ido, e konservus omna principala difekti di Esperanto.

[76] Esas vera, ke la sama vorto superakvego tradukas, en Esp. primitiva, inundo e diluvyo. Quanta precizeso en ta derivaji ! Sed kad la precipua skopo ne esas sparar maxime posible la radiki ?

[77] Kompreneble, singla korespondanto ne esas obligata respondar questioni o propozi exter la fako, quan lu ipsa definis, nek kambyar postmarki o postkarti, se lu ne anuncis tala intenco.

[78] On uzas nejuste la vorto trunko vice radiko, e la vorto radiko por indikar la vorto primitiva (kompleta) di ula familyo.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]