[ 68 ]
On propozis (No 19, p. 398) formacar la kompozita tempi di l’aktivo per la verbo havar e la pasinta participo, pro ke la lingui DEFIS uzas same la helpanta verbo havar. Sed, kad la mencionita lingui formacas la komp. tempi di l’aktivo tute e sen ecepto per havar ? No, nam oli havas multa ecepti, ex. : D. por mortar, vekar, venar, irar, saltar, di qui la tempi kompozita formacesas per esar. On devus do admisar en Ido ecepti qui esas, quale on savas, granda malfacileso por omna lernanto.
Pluse, quale on devus tradukar D. Ich habe geschlafen, Wir haben uns gefreut, Du bist tapfer gewesen ? Frazi quale : Me havas dormita, Ni havas joyita, Tu havas brava esita, semblas certe nelogikala ad omnu. Sed on ne darfus uzar esar vice havar en la alegita frazi, pro ke esar esus definota nur por formacar la tempi di la pasivo.
Ankore, quale on tradukus D. der gefallene Soldat, die [ 69 ]verflossene Nacht, der verstorbene Vater ? Dicar : la falita soldato, la pasita nokto, la mortita patro, esus tute nelogikala !
Spektez ni quale altra indogermana lingui, quin ni devas konsiderar pri ca questiono, formacas la kompozita tempi di l’aktivo. La slava lingui formacas oli per la helpanta verbo esar e la aktiva pasinta participo, exakte same kam Ido. Konseque Ido en la formaco di la komp. tempi ne agas arbitriale, sed ol apogas su sur granda parto di l’indogermana linguaro, nome sur la slava lingui. Ultre la nuna participi esas tre aplikebla e praktikala quale atributi, kozo, quan on devas bone konsiderar ante enduktar altra konjugo !
Fine, kad on inventos plu bona, plu internaciona e min artificala konjugo, kam esas la nuna ? Me dubas. La konjugo propozita en No 22 semblas nulkaze esar facila, precipue en la pasivo. Spektez ni nur quanta sufixi esas por ol necesa : ‑as, ‑avas, ‑iras, ‑it, ‑avit, ‑irit, ‑olas, ‑avolas, ‑irolas, do triople tam multa kam en nuna Ido ! Mem se ta sufixi igus omna nuna analizala verbformi superflua, la konjugo esus malgre to min facila kam la nuna. Amesavolas o amesirolas ne esas plu simpla kam : esos amita o esos amota. E quala longa rubandatra vorti ! Amesavolas ed amesirolas ankore konvenas, sed ne plu la vorti : diminutesavolas, kalumniesavolas o mem familiarigesirolas. On sentas justa angoro pronuncar tala longaji !
Kelka kritikanti anke propozas chanjar la verbal finali : ‑as, ‑is, ‑os, ‑us, ‑ez, dicante, ke oli ne esas sufice distingebla. Me opinionas, ke ta aserto ne esas justa. La finali alegita diferas inter su per la bone audebla vokali multe plu bone kam en multa nacionala lingui. Ex. : en D. er lernt ‑lernte, wir erwachen ‑erwachten, diferas nur per un litero facile misaudebla.
Me finas do kun la propozo : Nia estimata Akademio konservez la nuna facila e tre praktikala konjugo !
Rimarko. — Ta artiklo sugestas a ni ca suplementala reflekto : ne nur D. ed F. havas verbi, qui formacas la kompozita tempi per esar vice havar, sed inter la korespondanta verbi di la du lingui, sat multi uzas havar en un linguo ed esar en l’altra, exemple : esar, kurar, saltar, e c. Do ne nur l’adepti di singla linguo hezitus ofte inter esar e havar, sed la Franci ne uzus la sama helpanta verbo en la sama kazi kam la Germani. Adjuntez ke, en la reflektiva verbi, la F. vicigas (absurde) havar per esar, dum ke la D. uzas (logike) ankore havar : ich habe mich gewaschen je me suis lavé : altra frequa kauzo di erori, di heziti, di miskompreni. Tale en ta sola punto questionesas pri la logikala karaktero di nia linguo, do pri sa vera internacioneso.
[ 70 ]