[ 113 ]
La vie du langage, da Albert Dauzat (Paris, A. Colin, 1910). — Ica libro rezumas, sub formo acesebla a la profani, la precipua fakti e legi di l’evoluco di la lingui, klasizita en quar faki : 1e mekanikal fenomeni : quale la soni modifikesas, e quale la vorti alteresas fonetikale, pro fiziologiala kauzi ; 2e psikologiala fenomeni : quale la senco di la vorti evolucas, o quale lia formo alteresas pro psikologiala kauzi ; 3e sociala fenomeni : interlukto e morto di la lingui ; subdivido di la lingui en dialekti e jargoni ; quale formacesas la nacionala lingui inter la dialekti ; quale la vorti malyunijas e mortas pro sociala kauzi (quin on rezumas per ta konfuza vorto : la modo) ; 4e literaturala fenomeni : reakto di la skribado e di la literatural o ciencal uzado sur la linguo ; konstituco di specala lingui por ula sociala faki, ex. por la sporti ; quale la linguo konstante renuvijas. Ta plano suficas por montrar la granda intereso di ta libro. Ni volas nur diskutar un pagino di l’Introduco (p. 6-7), en qua l’autoro expozas sua opiniono pri la lingui [ 114 ]artificala. Il agnoskas, ke on povas krear tala lingui ; sed il asertas, ke li ne povos durar, pro ke, tam balde kam tala linguo divenas parolata, do « vivanta », ol esas submisata a la sama evolucala legi kam la naturala lingui. Ni ja respondis a ta objekto (la sola, quan la ciencisti povas nun facar, ne kun justeso, sed kun versimileso, a nia ideo) en Histoire de la Langue universelle, p. 563. Omna indukto de la naturala lingui ad l’artificala esas maljusta, od adminime nekorekta : nam la L.I. ne esas « vivanta linguo » simila a la nii. To quo deformas o transformas nia lingui esas l’uzado parolala, familiara e populara. Or (kontre to quo eventas pri omna nia lingui) la L.I. esos sempre multe plu uzata skribe kam parole[1]. Ol ne esos uzata en l’omnadia e familiara konversado, en qua on neglijas la pronunco e la stilo, ed uzas omnaspeca liberesi ; sed preske nur kun stranjeri, relate qui on « zorgas » sua parolado. Fine, ol esos nultempe populara linguo, ol esos praktikata nur da la min multi, qui konstitucos (irge quanta esos lia nombro) inteligenta ed instruktita elito en singla naciono (ni nule volas dicar, ke la L.I. esos rezervata a la tale dicita « instruktiti » : sed ni opinionas, ke en irga klaso, mem che ti, qui ricevis nur « primara » instrukto, ol esos praktikata nur da la max inteligenti ; cetere, multi « primar-instruktiti » esas plu inteligenta kam « sekundar-instruktiti » : e la L.I. donos a li, til ula grado, la sama intelektal profito kam la latina a la « sekundari »). Un sola de ta tri kauzi suficus por invalidigar l’indukto, per qua on extensas a l’artificala linguo la evolucala legi di la naturalai. Avan kozo tante nuva, sen exemplo en la pasinto, la devo di la ciencisti esas adminime « suspendar » sua judiko, e dicar, quale Profesori Brugman e Leskien : « Fiat experimentum ! », se li ne volas similesar la « ciencisti », qui pretendis demonstrar ke nultempe mashino « plu grava kam l’aero » povos flugar ! E li devas tante plu manifestar prudenta dubo, se ne simpatioza indulgo, a l’ideo di L.I., ke ne mankas mi-ciencisti o simpla nesavanti, qui profitos lia tro absoluta deklari por « kondamnar » la L.I. sen exameno e sen motivo. Mem se la linguisti konservus kelka dubi pri la futuro di la L.I., li devus dezirar, ke ol realijez sub irga formo, nur pro ta motivo, ke importas a lia cienco, ke tala experimento facesez, e ke on ne devas senkurajigar ti qui facas ol po sua propra riski e spensi. La rezultajo di lia entraprezo, se ol sucesos, esos tante granda, ke on devas facar nulo por impedar o malhelpar ol, nam en la sociala domeno, l’opinioni ipsa reaktas sur la fakti e trublas l’experimento. Omnakaze, se la L.I. sucesos, ol debos to plu a la fido di sua partiani kam a la skeptikeso di ula ciencisti.
[ 115 ]- ↑ So Dauzat ipsa agnoskas ke « La libro esas altragrade konservema » (p. 117). Komparez la tuta chapitro pri la reakto di la skribado sur la linguo.