Primi principi della Valle di Fassa
da Proverbi, tradizioni e anneddoti delle valli ladine orientali
Primi principi della Valle di Fassa.
La Val de Fascia era dut na
folta boscura, non se sà segur
so scomenz; però i disc, che
da la veres de Attila se abie
refugì doi familia franzeises. Sie
come se vel, ma se sà, che la
val che ades é abitèda, era n
bosch folt pien de bestia ferozes
e de jent selvatica; donca
chisc tèi che é vegnui a popolèr
la val i abitèa sui monc e i vivea
el più de bestiam. La fémenes
salvères se nominèa Bregostènes.
Canche i mazèa vèlch
feida o autra bestia, ruèa sta
Bregostènes e magnèa la budeles;
chesta Bregostènes proèa
semper a jir a robèr da magnèr
a chesta jent e na outa les ge à
fin robà un pìciol fora de cuna
e ge lascia el so. Canche l' é
vegnù sta fémena enveze de troèr
so pìciol te cuna l' era un de na
Bregostèna. Sta fémena a legnà
chest selvatico e lo fajea cridèr;
dapò l' é vegnù la Bregostèna e
la ge à portà de retorn so pìciol,
ma la ge à cognù dèr n
cest de eves e enlouta chest
pìciol de la Bregostèna crida e
vegn so père e l disc, canche
l' à vedù chisc eves: "Son giaf
e besaf, Tarat e Taraton, no é
mai vist tanti cocolon." Na dì
endèna che Tarat era a la ciacia
Taraton l' é mort e la Bregostèna
cridèa de gregn braies:
"Gei Tarat, che Taraton é mort."
Na dì na Bregostèna volea ge rompir te majon de chela jent e la se volea trèr da na fenestra ite, mo daìte l' era n om e chest co na fauc el ge à taà via na man e la Bregostèna domana chest om: "Che èste inom?" e l' om ge respon: "Enstes." La Bregostèna va apede i sie co na man taèda via e l' om dal bosch la domana, chi l à fat; la Bregostèna disc: "Enstes", e l' om dal bosch respon: "Ben, enstessa l' abieste."