A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, LD
DLS 2002) Ⓘ onorare Ⓓ ehren ◇ a) Ël ê potënt y da onoré
nia manco co le Padre: plü jonn che tö, viôl cun süa uma,
santiscima, te na ütia ch’ê sciöche la nosta El ē potente e
da onorè nia manco ch’l Padre: plou jŏn ch’tou, viōle cung
sua uma, santissima, tena ūtia, ch’ē sceoucche la nosta DeclaraJM, SantaGenofefa1878:72 (Badia); b) Le popul la tignî y onorâ por santa, y oramai cënt agn do êl omi venerabli dai ciavëis blanc, che se la godô a cunté, ch’ai l’â
conesciüda ‘L popol la tignī e onorā pur santa, e oramai
ceant angn’ dō ēle ommi venerabili dai ciaveis blanc’, ch’s’
la godō a cuntè, ch’ei l’ā conesceuda DeclaraJM, SantaGenofefa1878:128 (Badia)
3 valutare positivamente, stimare (gad.) Ⓘ apprezzare, onorare Ⓓ honorieren, würdigen ◇ a) söla tera l’inozënza ne vëgn dagnora onorada, y al é na rarité ch’ara ais n de de triunf compagn a chësc da incö soulla terra l’innozenza nè vengn’ dagnara onorada, e el è na raritè
ch’ella aie ‘ng dè d’trionfo compagn’ a chesc’ da ingcou
DeclaraJM, SantaGenofefa1878:108 (Badia)
p.p. come agg. Ⓜ onorés, onoreda, onoredes
1 reputato degno e fatto oggetto di onore, rispetto e stima per eminenti qualità (grd. F 2002, fas. DILF
2013) Ⓘ onorato Ⓓ geehrt ◇ a) Onorada raprejentanza vegne a me tor chel stroset, che ades (d’istà) no l durade mia più. Onorada rapresentanza vegne a me tor kel
stroz̄ét, ke adès (d’ istà) no l durade mia più. BrunelG, TomasKuz1861:1 (bra.)
2 che ritiene per sé un onore (gad.) Ⓘ onorato Ⓓ
geehrt ◇ a) L’onoré Guelfo ê ligher y contënt de podëi
acompagné le vësco deboriada cun sü compagns. L’onorato Guelfo ē ligher e content d’pudei accompagnè l vesco d’buriada cung su compangn’s. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:112 (Badia).
onoré (gad., mar., fod., LD) ↦ onoré.
onorè (Badia) ↦ onoré.
onorèr (fas.) ↦ onoré.
onorevol Ⓔ it. onorevole 6 1878 onorevole (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:88)
gad. onorevole Badia onorevole fas. onorévol fod. onorevol
agg. Ⓜ onorevoi, onorevola, onorevoles
tale da procurare o salvaguardare il prestigio
(gad.) Ⓘ onorevole Ⓓ ehrenhaft ◇ a) Al fajô döt le poscibl por ciafé sö la fossa d’ëra, por jí iló a s’ la pité fora, y
por trasporté so corp a n sepolcher plü onorevole. El fajō
dutt ‘l possibile pur ceaffè sou la fossa d’ella, pur jì illò a s’
la pittè fora, e pur trasportè so corp ang sepolc’r plou onorevole. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:88 (Badia); b) Do le
iade tla vera m’ál Ël provedü de chësta onorevola y amabla incombënza, ch’i ne me lasciará mai jí de man Daō
‘l iade t’ la verra m’àle El provvedū d’chesta onorevole e
amabil incombenza, ch’i nè m’lascearà mai ji d’mang DeclaraJM, SantaGenofefa1878:109 (Badia).
onorevol (fod.) ↦ onorevol.
onorévol (fas.) ↦ onorevol.
onorevole (gad., Badia) ↦ onorevol.
onour Ⓔ nordit. onor 6 1763 onor ‘honor’ (Bartolomei1763-1976:90)
gad. onur Badia onur grd. unëur fas. onor bra. onor moe. onor
fod. onour amp. onor LD onour MdR onur, onor
s.m. Ⓜ onours
1 buona reputazione, rispettabilità di cui gode chi
si comporta con onestà e rettitudine (gad. B 1763;
A 1879; Ma 1950; P/P 1966; DLS 2002, grd. A 1879; G 1879;
G 1923; L 1933; Ma 1950; F 2002; DLS 2002, fas. A 1879;
R 1914/99; Mz 1976; DLS 2002; DILF 2013, fod. A 1879; T
1934; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp.
A 1879; DLS 2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ onore Ⓓ Ehre
◇ a) T’es furbo, t’es fauzon / t’es plen de bufonerie / t’as
ence da tuo pere le furberie / ma dagnëra con onour. Tes
furbo, tes fauzong / tes pleng de bufonerie / tas enchie da
tuo pere le furberie / ma dagnara con onor. PezzeiJF, TTolpei1805-2010:191 (fod.); b) Nost dovér él dunca, che nes
sometunse a la süa santa vorentè, e ch’in vigne cunt ne
pensunse, dijunse o fajunse nia che podess ester contrare a so sant onor e a la salüt de nosta anima. Nost dovér
él dunca, che nes sommettunse a la süa santa vorentè, e
ch’iǹ vigne cunt ne pensunse, diŝunse o faŝunse nia che podess estr contrare a sò sant onor e a la salüt de nost’anima. DeRüM, Poste BëinDormì1833-1995:257 (MdR); c) Rudiferia Degan Calonich, / Soplá en gran soius de laur, /
Siur Domëne malinconich / Mai, düc ési en gran onur.
Rudiferia D’gang Calonic, / Soppla in grang suius d’laùr,
/ Siur Domeine malinconic / Mai, duttg’ esi in grang unùr.
DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia); d) L savëi
velch ie bona cossa, donca mpera cun ueia, / Y tu giateres roba, stima y unëur a marueia. ‘L savëi vëlch jè bòna
còssa, donca ’mpèra con uöja, / Y tu giaterés ròba, stima y
unour a maruöja. PerathonerJA, Nseniamënt1865*:1 (grd.);
e) l’era n Re scì debol e fiach e g’ emportava scì pöch de
l’onor l’era ‘n Re sì debol e fiach e gen portava si pöch
dell’ onor SommavillaA, DecameronIXMOE1875:639 (moe.);
f) é doventà severiscimo persecutor de ogneun, che contra l’onor de la corona cometessa valch da chel’outa en
là. è diventà ševerissimo persecuto̬r d’ognun, chö contro
l’ono̬r della co̬ro̬na commettęssa valc da chöll o̬uta in là.
RifesserJB, DecameronIXBRA1875:650 (bra.); g) é deventé n
rigorosiscim persecutur de vignun che cometess val’ cossa cuntra l’onur dla corona da chësta inant. è dẹvẹntè un
rẹgo̮ro̮sissimo pẹrsẹcutór de végnun chẹ co̮mmẹttassa val
co̮sa cuntra l’o̮nur d’la co̮ro̮na da casta innant. PescostaC,
DecameronIXBAD1875:653 (Badia)
2 dimostrazione di deferenza; omaggio; manifestazione di stima (gad. DLS 2002, grd. DLS 2002, fas. DLS
2002, fod. DLS 2002, amp. DLS 2002, LD DLS 2002, MdR)
Ⓘ onore Ⓓ Ehrerbietung, Ehre ◇ a) Salute! bon seniëur!
/ Cul got n tla man / Buvons a Vosc unëur, / Vivëde giut
y sann! Salute! bon seniëur! / Kul got n tela man / Buonse a Vost unëur, / Vivëde giut i sann! PlonerM, CuraziansBula1828-1915:65 (grd.); b) Dè che sëis impò chilò, fajéme
l’onur, e sëise mi amisc. Dè che sëis inpò chilò, faŝéme
l’onùr, e sëise mi amiŝ. DeRüM, SëiseMiAmisc1833-1995:254
(MdR); c) Varda là, ce onor, ce smaia, / Che li à fato a Parsenon! / Varda là, ce na medaia / Che ‘l à bù dal nosc Paron! Varda là, ce onor, ce smaja, / Che li ha fato a Parsenon! / Varda là, c’ e na medaja / Che l’abù dal nosc’ Paron!
ZardiniB, Rudiferia1852:1 (amp.); d) En azident / Olache
ence a Moena / Se fasc festa piena / En onor de sèn Vile
de Trent In azident / Olaché encie a Moena / Se fass festa
piena / In onor de Sen Vile de Trent PollamV, VivaSagraMoena1856-2008:261 (bra.); e) Ara stô sentada cun modesta
umilté, tignî i edli basc desturbada por tagn d’onurs Ella
stē sentada cung modesta umiltè, tignŏ i oudli bāsc’ desturbada pur tangn’ d’onori DeclaraJM, SantaGenofefa1878:105
(Badia)
3 motivo di vanto; merito che procura stima (gad.,
grd., fod., amp., MdR) Ⓘ onore Ⓓ Ehre, Auszeichnung
◇ a) Ntánt Tomesc fè impedì ne se lasciáva / ma fra se
stës se pensáva / o per forza o per amour / la voi fè ca, e
con onour. intant Thomes fe impedi ń se lasava / ma fra se
stes se pensava / o per forza o per amour / la voi fè cha, e
con onour PezzeiJF, TTolpei1805-2010:189 (fod.); b) Ja, per