Jump to content

Page:Progreso - 1a yaro.pdf/232

From Wikisource
This page has not been proofread.
218
PROGRESO

bona. Efektive, la max uzata vorti tendencas sempre mallongijar, e pro to esas preferinda facar li max mallonga posible. Or la esperantal sinjoro esas longa e pezanta; ol divenas balde tedanta kande on enuncas longa listo de personi, ankore plu sa feminalo sinjorino (4 silabi!). La uzado ipsa tendencus nerezisteble a mallongigar ol en sioro, siorino (pronuncata : syoro, syorino). Esas do saja e prudenta reducar ol ja nun a ca formo. La franca montras a ni la rezultato di l’ evoluco; nam la vorto sieur (qua kompozas Monsieur, ed esas ankore uzata en yuristala stilo) esas nur mallongigo di seigneur (L. senior). Kontre, la respektoza titoli esas malofte uzata; pro ta malofteso, e pro lia ceremonial karaktero, on pronuncas li malrapide e zorge; nulu abrejos la ceremoniala « Monseigneur » en « M’sieu » (msyö)! Esas do nule malutila, tute kontre, havar plu longa vorto por tala okazioni; e sinioro esas la max internaciona, quan on povas trovar. Tala esas la motivi di la selekto di ta du vorti e di lia respektiva senci. Esus grosa stultajo, permutar ta senci, uzante la plu longa por la kustumala senco, e la min longa por la respektoza e malofta senco. Unvorte, sioro esas la praktikal e quaze vulgara abrejuro di sinioro; to esas linguistikal fakto, e la partiani di « natural evoluco » povos nulo objektar!

Pro quo kin, kam, kande?

On generale laudas ES. pro ke ol restauris la ortografio internaciona di ta multa vorti internaciona e tre frequa qui venas de la latina e qui kontenas qu : qua, qui, quala, quanta, quar, aquo, aquirar, e c.; e pro ke samtempe ol dolcigis la pronunco e sono di ca vorti, vicigante la malmola kv per qu. Sed on konstatis kun astoneso, ke tri vorti, analoga a l’ antea, facas ecepto a ta reguloza ortografio : nome, kin, kam, e kande. Nu! kin ne povas esar quin, akuzativo plurala di qua. Se kam skribesus quam, il riskus intermixesar kun quan, akuzativo di qua; e se kande skribesus quande, il riskus intermixesar kun quante (tante plu, ke kelka populi intermixas en lia pronuncado d e t). Tala esas la pure praktikala motivi di ta « ecepti » semblante arbitriala. Quante plu on studyos nia linguo, tante plu on konstatos, ke nulo en ol esas arbitriala, e ke omna detali, mem semblante tute malgrava, esis kalkulita por la max bona « ensemblo ». Nam on ne devas judikar singla detalo aparte, sed relate a la tuto, en qua ol havas sa loko e preske sempre sa justigo.